Heimilistíminn - 16.05.1974, Qupperneq 40

studdu libískar hersveitir hershöfðingj-
ann i erfiðleikunum, meðan hann var að
koma Asiubúunum úr landi 1972. 1
hundraðatali var flogið með þá suður eftir
til þess að styðja Uganda-stjórn, þegar
allur umheimur lagðist á eitt við að litils-
virða hana og hópur útlaga réðst inn i
landið frá nágrannarikinu Tanzaniu. Eftir
nokkurra vikna grimmilega bardaga var
þeim stökkt á flótta, og höfðu þeir raunar
aldrei verið nein hætta fyrir Amin hers-
höfðingja og valdakliku hans.
Stóra stundin i valdatöku Amins rann
upp i janúar 1971, þegar hann tók völdin
með tilstyrk hersins og rak frá völdum
Milton Obote forseta, sem var á heimleið
frá ráðstefnu þjóðhöfðingja i brezka sam-
veldinu i Singapore.
Fyrir valdatökuna hafði Amin hers-
höfðingi verið yfirmaður herafla Obotes.
Þar hafði hann byrjað feril sinn sem
óbreyttur dáti, en hafizt til metorða i
Konunglegu afrikönsku skotliðasveitinni.
Hann var i herþjónustu i Kenya meðan
stóð á uppreisn Mau Maumanna á sjötta
áratug aldarinnar, og var einnig stuttan
tima i Burma.
Hann hafði yndi af hermennskunni, og
iþróttir stundaði hann af miklum áhuga.
Hann er maður hávaxinn, um 1.90 á hæð
— og myndarlegur á velli og það lá beint
fyrir að snúa sér að hnefaleikum, enda
varð hann Uganda-meistari i þungavigt
árið 1951. Hann var hermaður með
feiknalega atorku og talsverða likams-
burði og hugrekki. Engu að siður var hann
þægilegur i umgengni, en það var eigin-
leiki, sem gerði hann vinsælan meðal
landsmanna. Sem múhameðstrúarmaður
hefur hann aldrei reykt eða bragðað
áfengi.
Sjálfur var hann af Kabúa-ættbálk-
inum, svo aö hann þurfti stuðning
annarra ættbálka i Uganda, þegar hann
hafði hrifsað til sin völdin, og þá sérstak-
lega Bagandaættbálksins, sem var mjög
valdamikill. Hann fékk þá á sitt band með
þvi að taka þá ákvörðun að veita viðtöku
liki Sir Edward Mutesa, sem var mikill
Baganda-höfðingi, en hafði látizt i London
árið 1969. Sá Amin um, að útför hans var
gerð með mikilli viðhöfn i grafhýsi for-
feðra hans.
Arið 1971 hélt Amin til London til við-
ræðna við Heath forsætisráðherra og Alec
Douglas-Home utanrikisráðherra. Mynd
alheimsins af þessum afrikanska þjóðar-
leiðtoga var heldur að skána.
En i Uganda voru raddir farnar að
heyrast gegn Asiubúunum þar i landi.
Indverjarnir, sem flutzt höfðu með brezku
nýlendubúunum i upphafi aldarinnar i
auðæfaleit, voru orðnir peningaleg yfir-
stétt.
Ugandabúar öfunduðu þá og aðstöðu
þeirra, svo að Amin svaraði mögli þeirra
meö þvi að tilkynna, i júli 1972, að hann
myndi gera Breta ábyrga fyrir þeim Ind-
verjum. sem væru með brezk vegabréf i
Uganda. Var Asiumönnunum gefinn
þriggja mánaða frestur til að sanna
borgararétt sinn sem Ugandamenn — að
öðrum kosti var þeim hótað þvi, að þeir,
sem ekki hefðu látið af breskum borgara-
réttindum, yrðu reknir úr landi innan 90
daga.
Bretar reyndu að fá Amin hers-
höfðingja til að skipta um skoðun.
Ráðherrann Geoffrey Rippon hélt til
Kampala sem sérstakur sendiboði til að
tala við hann, en án árangurs. Amin hers-
höfðingi tilkynnti, að hann ætlaði að
kenna Bretum mannasiði, af því að þessir
Asiumenn væru vandamál Breta og engra
annarra.
Bretar tókust þessa ábyrgð á herðar, og
þúsundir flóttamanna frá Uganda héldu
til Bretlands. Rúmlega 5000 af 7000
Bretum i Uganda létu föggur sinar niður
og héldu til heimalands sins. Amin forseti
bauðst til að greiða þeim skaðabætur fyrir
eignir og vörur, sem hann lagði hald á, en
ennþá hefur hann svikizt um að standa
við það loforð sitt.
Meðal þeirra, sem urðu fyrir barðinu á
honum, var Madhvani-fjölskyldan, sem
átti griðarmiklar verksmiðjur i Uganda,
greiddu 10 til 15 prósent af sköttum lands-
ins og veltu árlega um 30 milljónum
sterlingspunda.
Þessi fjölskylda hafði árum saman fylgt
þeirri stefnu að taka sifellt fleiri Afriku-
búa i ábyrgðarstöður. Af starfsmannalið-
inu voru aðeins 450 Asiumenn, en hins
vegar 13.000 Ugandabúar. Umhverfis,
verksmiðjurnar mynduðust byggðahverfi
með skólum, sjúkrahúsum og verkfræði-
legum stofnunum.
En þrátt fyrir alla þá gifurlegu fjár-
hagslegu velmegun, sem Madhvani-fyrir-
tækin sköpuðu, urðu forstjórarnir að fara
úr landi.
Eftir þvi sem stefna Amins hershöfð-
ingja þróaöist. þvi eftirtektarverðari urðu
staðhæfingar hans. Hann fullyrti, aö Bret-
ar sætu um lif hans. Hann réðst harkalega
á Israel. sem hafði át mikinn þátt i að
þjálfa hersveitir hans. Hann fangelsaði
andstæðinga sina.
Einn þeirra var hæstaréttardómarinn
Kivanúka, sem var handtekinn af
vopnuðum hermönnum i dómsalnum.
Hann hafði boðið Amin hershöfðingja
byrginn i máli brezks kaupsýslumanns,
sem hafði verið handtekinn, og hélt þvi
fram, að engar forsendur ýæru fyrir
handtökunni. Amin hershöfðingi skipaði
hersveitum sinum að handtaka dómar-
ann. Hann var dreginn út úr réttarsalnum
og hent, berfættum, upp i herflutninga-
bifreið. Til hans hefur aldrei spurzt siðan.
I mai siðastliðnum rauf Obote fyrrver-
andi forseti þögnina. Hann ásakaði Amin
hershöfðingja um fjöldamorð. Hann
sagði, að hershöfðinginn væri sekur um
dauða þúsunda manna, og nefndi hann
sem dæmi, að hann teldi 600 óbreytta
borgara hafa verið myrta i einu, er þeir
reyndu að flýja inn i Tanzaniu. Obote,
fyrrverandi forseti, hélt þvi einnig fram,
að sjö af nitján ráðherrum, sem veriö
hefðu við völd árið 1971, hefðu verið
drepnir.
Framhald á bls. 46
40