Heimilistíminn - 14.09.1978, Blaðsíða 11

mónskunni á hönd i Danaveldi um og eftir
1850,og voru allir tengdir Vestmannaeyj-
um.
Guðmundur Guðmundsson gullsmiður
kom til Vestmannaeyja 12. mai 1851.
Hann fór til heimilis hjá Lofti Jónssyni
sáttasemjara, meðhjálpara og þjóð-
fundarmanni i Þórlaugargerði. Sennilegt
er, að Loftur hafi þegar verið búinn að fá
áhuga á mormónskunni, og þá frá kenn-
ingum Þórarins Hafliðasonar. Annað
kemur ekki til greina, þvi að öðrum kosti
hefur hann ekki tekið Guðmundi gullsmið
opnum örmum eins og hann geröi.
Guðmundur Guömundsson þurfti ekki
að ganga i vistir, þar sem hann hafði
sveinspróf, sem jafngilti borgarabréfi, og
var hann þvi'sjálfráður og voru i þvi fólg-
in mikil mannréttindi. Hann gat jafn-
framt stundað hvaða vinnu sem hann
kaus, jafnt i iðn sinni og hverja aðra er
bauðst. Hann hefur notfært sér þetta út i
æsar meðan hann dvaldist hér á landi.
Svo virðist af heimildum, að fyrirmönn-
um i Vestmannaeyjum hafi oröið nokkuð
hverft við komu Guðmundar gullsmiðs til
Eyjanna Þeir vissu, að hann var þekktur
fyrir gáfur, mælsku og skapfestu. Jafn-
framt vissu þeir, að hann var kænn vel, og
jók það á hættuna, að hann var umboðs-
maður hreyfingar, sem var vel skipulögö
og fylgdi vel fram ætlunum sinum og
stefnu. Það varð lika brátt ljóst i raun hjá
yfirvöldum Eyjanna, aö þau myndu eiga
hér að glima viö harðsnúinn andstæöing.
Þar varð brátt allt i uppnámi. Hræringar
samtiðarinnar i félagslegum greinum
höföu náð fótfestu við hið yzta haf.
Séra Jón Austmann hóf bráðlega harð-
ari áróöur gegn kenningum og villutrú
Mormóna, eftir aö Guðmundur Guð-
mundsson kom til Eyjanna. Meðan
Þórarinn Hafliöason var einn um hituna,
var friður og spekt i Vestmannaeyjum.
áróöur hans var bundinn persónulegum
samtölum, er fórufram i l^yrrð og án alls
asa.
En öðru máli gegndi um Guömund
silfursmið. Hann var sannur trúboði.
mælskur og framgjarn. Séra Jón Aust-
mann stóð fremur höllum fæti i prests-
stöðu sinni i Vestmannaeyjum i þennan
tírria, var það sökum drykkjuskapar hans
og stórlyndis. en jafnframt þótti kirkju-
yfirvöldum landsins hann vera orðinn of
gamall til að þjóna svo fjölinennu presta-
kalli. er var bæði afskekkt og erfitt fyrir
marga hluta sakir.
Brátt varð allt með nyju svipmóti i
Vestmannaeyjum eftir komu Guðmundar
gullsmiðs. Yfirlysingar og margs konar
bréfaskipti urðui brúki.oghefur margt af
sliku varðveitzt og t il gagns viö ritun sög-
unnar. Friðsamt og einangrað samfélag
Vestmannaeyja var allt i einu orðið vett-
vangur stórbrotinna átaka og atburða
svipaðra og á meginlandi Norðurálfunnar
i þennantima, þar sein byltingar og órói
samtiðarinnar sagði mest til sin i felags-
legum átökum stetta og olikra sértrúar-
flokka. Brátt urðu til tiðinda atburðir. er
voru einsdæmi i' islenzkri sögu. og vöktu
umtal og athygli vitt um land. Nútiminn i
hræringum sinum og boðskap var orðinn
aö veruleika i Vestmannaeyjum.
3
Abel hinn danski syslumaður i Vest-
mannaeyjum ritaði bréf 3. júni 1851 til
stiftamtmannsins. Trampe greifa. er var
nyseztur i embætti i hálf danska þorpinu
viö Faxaflóa. Reykjavik. Syslumaðurinn
er fullur ótta og sér i hillingum litilla
gátta flest dökkt. Hann segir meðal ann-
ars svo: ..Er leitt til þess að vita. að þessi
kenning tósiður i bréfabókinn1 hefur grip
ið um sig miklu fljótar en varöi. Þriðji
maðurinn af þessum ftokki. sem ég benti
á i bréfi minu hinu fyrra. sem sé gull-
smiðarsveinn. Guðmundur Guðmunds-
son. sem hingað kom 12. f.m. og þótt hann
ekki. sakir fátæktar. hefði með sér trúar-
greinar sinar þyddar á islenzku. þvi að þá
hefði ég gjört ráðstafanir til þess að
leggja hald á þær. — hefir hann starfað
hér af kappi. og fengið góða áheyrn. — Af-
leiðingin er sú, að tomthusmaður einn og
kona hans voru endurskirð nóttina milli
26. og 27. f.m.. Fleiri. sem voru að búa sig
undir aö endurskirast. voru vistödd at-
höfnina. og meðal þeirra Loftur Jónsson
meðhjálpari. sáttasemjari og alþingis-
maður. og hefi ég og aðrir kjosendur hans
tekið aftur kosning vora. en presturinn
hefir ekki vikið honum ur meðhjalpara-
stöðunni. og vil eg nu spyrja yður. há-
velborinheit. hvort éga að vikja honum úr
sattanefndinni og setja Sigurð bonda
Torfason a Busstöðum i staðinn."
Abel syslumaöur synir vel i þessu brefi.
lne hann er litill lagamaður. enda bera
heimildir það. aðsamtiðarmenn hans hafi
alitiðað svohafiverið. t fyrsta lagi heldur
han. að það sé i hans valdi að svipta rett-
kjörinn þjóðfundarmann Vestmanney-
inga umboði. En Loftur Jónsson sátta-
semjari i Þórlaugargerði var kjörinn
þjóðfundarmaður Vest manneyinga.
ásamt Magnúsi Austmann. Einnig spyr
hann stif tamtmann. aö þvi hvort hann eigi
að vikja Lofti Jonssyni ur sáttasemjara-
stöðunni þegar hann er orðinn mormöni.
Abel syslumanni og Jóni presti Aust-
manni átti að vera kunnugt. að trufrelsi
var orðið i landinu framy fir það er akveð-
ið var með reglugerð fra þvi um 1787. þar
sem kaþolskum og gyðingartruarmönn-
um var heimilaður nokkur réttur. Svo
stoð nefnilega a i Vestmannaeyjum i
þennan tima. að héraðslæknir Eyjanna
var gyðingur og að trú. ritar séra Jón
Austmann það hiklaust i sálnaregistur
ey janna.
Hérðslæknisembætti i Yestmannaeyj-
um var .stofnað með konungsurskurði 6.
juni 1827. Var ætlunin að þetta væri
bráðabirgðaráðstöfun af sökum ginklofa-
faraldurs er geisaði i Vestmannaeyjum
og hafði hinar alvarlegustu afleiðingar.
Fyrsti héraðslæknirinn var Carl Ferdin-
and Lund, og var honum lofað betra emb-
ætti i Danmörku að sex arum liðnum. og
um leið y rði það tekið til athugunar. hvort
astæða væri til þess að hafa afram lækni i
Vestmannaeyjum. En Lund andaðist aður
en þessi timi var liðinn. En fyrir akveðin
tilmæli stjornvalda islenzkra akvað kon-
ungur. með urskurði 1. júni 1832. að setja
þar afram lækni til næstu sex ara og siðan
aftur með urskurði 8. mai 1839. Hefúr
læknir siðan setið i Vestmannaeyjum.
Arið 1852. 30. juli. var Philip Theodor
Davidsen skipaður heraðslæknir i Vest-
mannaeyjum. Hann hafði verið aðstoðar-
heraðslæknir i her Dana i Slesvikurstrið-
inu fyrra 1819-1850. siðan var hann starf-
andi læknir i Kaupmannahöfn 1851-1852.
Hann var gyðingatruar. Hann do i Vest-
mannaevjum 10. juní 1860. og hafði verið
n