NT - 18.05.1984, Qupperneq 9

iít
Föstudagur 18. maí 1984
9
litla mannsins sem greiddu
þetta“ - og sjá - mennirnir
tóku skjóðuna og gerðu orða-
laust sem hann bauð - og fóru
létt með það. - Ég sé ekki að
kókómjólkursölum sé vandara
að fara aftur til sinna kaup-
enda. Það vantar marga
hnausa í stóra gatið. Meiri
kókdrykkja eykur tekjur heild-
sala - og víst tannlækna líka -
og báðir gjald keisaranum það
sem honum ber - undan-
bragðalaust-en kókómjólkur-
drykkja styrkir hvorki heild-
sala né tannlækna.
Annartónn
- En ég ætlaði að nefna
fleira markvert úr þessum sér-
staka þætti. Einn kaflinn var
um bókaverslun - þar var tekið
■ Stefna ráðamanna útvarps-
ins er að fjölga starfsmönnum
sem mest á þeim bæ, segir
Halldór Þórðarson í ádrepu
sinni á útvarpið. Hann hefur
ýmislegt að athuga við síðdeg-
isvöku Páls Heiðars.
fram í upphafi - að ekki yrði
rætt um innbyrðisdeilur bóka-
útgefanda. - Þar kvað við ann-
an tón en í haust - þegar ekki
var hægt að opna sjónvarp,
útvarp eða blað - án stríðs-
frétta um verðlagningu nokk-
urra hænueggja. - Þar kom
fljótt sögu, að Landssamband
iðnaðarmanna, ASÍ, og Óskar
Vigfússon létu launabaráttu
sinna umbjóðanda sitja á hak-
anum á meðan þeir deildu um
aðferð við verðlagningu eggj-
anna. Ekki létu síðdegisþættir
útvarps og sjónvarps sitt eftir
liggja - þar var annar háttur en
með bókadeiluna. Þættir um
málið voru jafn tíðir og Dallas
- og reynt að etja hænueggja-
framleiðendum hvorum gegn
öðrum af svo mikilli kunnáttu
að maður fór að halda að
stjórnendur hefðu kynnt sér
hanaat á suðlægum eyjum.
Formaður ASÍ sá hag sinna
umbjóðenda best borgið með
því að hafa púturnar í eigu sem
allra fæstra - svo hægari væru
heimatökin með stofnstærð -
og verðlagningu. Einn kafli
þáttarins var um hátt verð á
raforku til íslendinga - þar
kom fljótt ræða stjórnenda og
tilkvaddra fræðinga að raf-
orkuverð væri alltof lágt á
Vestfjörðum og sama gilti um
orkuverð til allra sveitabýla. -
Þeir voru alveg sammála um
að þar væri að leita orsaka hins
■háa raforkuverðs á íslandi. -
Ég tók ekki eftir að þeir nefndu
ísal á nafn eða Grundartanga.
Einhverjir sérfræðingar vildu
jafna orkukostnað milli
landshluta með skattaívilnun-
um í stað samræmingar. Þetta
fannst mér gáfulegt eins og
þeirra var von og vísa. Hvort
lágtekjufólk er á sömu skoðun
er svo annað mál. Vegna lágra
tekna borgar það ekki skatt og
vandséð frá mínum dyrum -
hvernig það nyti þessara fríð-
inda - þau kæmu því betur út
sem menn hefðu hærri tekjur.
Ég ætla ekki að skrifa hér um
tilraun til að skattleggja menn
sérstaklega - vegna þess að
þeir veikj ast - refsa þeim þann-
ig öðrum til viðvörunar. Ekki
um uppskurði og læknisverk í
akkorði. - Ekki um skatta-
lækkun á glerhöllum viðskipt-
anna og niðurfellingu gjalda
af gjaldeyri sem varið er til
gleðskapar erlendis - gildir
ekki um eyðslu innanlands. Ég
ætla líka að sleppa því að ræða
lokun bæklunardeilda vegna
fjárskorts. Það verður ekki
bæði sleppt sköttum og haldið
uppi þjónustu. Biðlistinn við
bæklunardeildirnar er heldur
ekki nema nokkur hundruð
manns - innan við þúsund.
Aðstada
fjölmiðlamanna
- I svona málum er það mat
ráðamanna sem ræður úrslit-
um. Um þessi mál ræða fjöl-
miðlamenn lítið í útvarpinu
mínu. Reyndar eru þeir fjöl-
miðlamenn - sem ég heyri og
les - í sérstakri aðstöðu - þeir
þiggja þokkaleg laun fyrir að
koma eigin skoðunum á fram-
færi. Þar er af nógum dæmum
að taka - þar sem þeir nota
þessa aðstöðu vel. Ekki hef ég
vit á samgöngum yfir Breiða-
fjörð frekar en fréttamaður
sjönvarps sem ræddi um bíl-
ferju yfir Breiðafjörð. Taldi
hann ferju þessa algjört bruðl
með skattpeninga Reykvík-
inga. Sagði hann þessum fáu
hræðum í Vestur-Barðastrand-
arsýslu ætti að vera fjandans
nóg að hafa strandferðaskip og
flugvélar í hverri viku. Ékki
minntist hann á þyrluflug fyrir
þá - þó áður hafi hann sagt álit
sitt á þyrlutegundum og þeirra
umboðsmönnum. Annar frétta-
maður sjónvarps nefndi sem
dæmi um sameiginlega fávisku
Djúpmanna og Vestur-Barð-
strendinga - að þeir vildu ekki
hverfa frá sjóflutningum yfir á
flugvélar sem væri þó mikið
hagkvæmara og ódýrara fyrir
alla aðila. Þó þessi ágæti maður
sé góður flugmaður - datt
honum víst ekki í hug að
líklega þyrfti nokkuð margar
ferðir með allt sem þarf að
flytja í og úr Djúpinu - ennþá
- líka mjólk á vetrum. Það er
250 km. langur vegur - ef veg
skyldi kalla frá ísafirði að ysta
byggðum bæ á Snæfjallaströnd
- 500 km leið fram og til baka
og Iangt milli lendingarstaða
flugvéla. „Flugvellir" eru engir
- svo er eitt sem ég vildi helst
ekki þurfa að segja flugmanni
- það er ekki alltaf flugveður
hér vestra og fólkið í mínu
héraði er ennþá þannig að það
getur þurft á lækni að halda þó
veður sé rysjótt eða myrkt af
nótt. Mér skilst að í Reykjavík
sé það talið alvöru mál hvort
sjúkingur kemst 5 mínútum
fyrr en seinna í læknishendur.
Én - semsagt þessi flugmaður
veit allt um flug betur en ég svo
það er mín vanviska að nefna
þetta með myrkrið og veðrið.
Fréttaflutningi fleygir ört fram
og fyrir öllu er að svala sem
fyrst forvitni okkar um þján-
ingar annarra - en - svona fyrir
minn smekk þá finnstmér nú
komið að mörkunum þegar
farið er að sviðsetja - jafnvel
með leikendum - átakanleg-
ustu sjóslysin - á meðan leit að
þeim sem fórust - stendur enn
yfir.
I 51. passíusálmi segir falleg
stúlka „skyldi manninum ekki
leiðast að láta krossfesta sig“.
Erum við virkilega komin svo
langt frá uppruna okkar að við
skynjum þjáningu annarra -
aðeins sem fréttaefni. Ég trúi
því ekki.
Þetta verða lokaorð þessa
spjalls. Veturinn er að kveðja
og vor í lofti. Sumarið gæti
orðið öllum gott frá náttúrunn-
ar hendi - hvort það mengast
af manna völdum er spurning
sem bíður svars.
Gleðilegt sumar.
Halldór Þórðarson
í gyðinglegu ritsafni,
Talmud, er saga um menn,
sem voru saman á bát, og einn
þeirra' fór að bora gat á
fleytuna innanfrá. Hinir ruku
upp til handa og fóta, en hann
sagði, að þá varðaði ekkert um
þetta, því að gatið væri undir
sínu sæti! Kannski nánari
kynni milli þjóða gætu kennt
oss að skilja, að gat undir einu
sæti getur sökkt bátnum
öllum?
En hvað um ísland?
Lífið hefir kennt mér, að
þörf sé bæði á kristilegu upp-
eldi og friðaruppeldi. Friðar-
hugtak kristindómsins þarf að
skýra betur og setja það í
samband við líf og reynslu
vorra tíma. Friðarfræðslan á
ekki að verða stríðsfræðsla,
eins og sagan hefir að miklu
leyti verið. Ég á það víst föður
mínum að þakka, hinum sögu-
fróða mannvini, að manna-
sættirinn Síðu-Hallur varð mér
ungum hugstæðari en víga-
menn íslendingasagna. Besta
friðarfræðslan er fræðsla um
friðarins menn.
Ef vér snúum oss sérstaklega
að hersetú á íslandi, þarf að
fara fram vísindaleg rannsókn á
Þá geta fimm mínútur gert út um líf dauða mannkyns.
félagslegum þáttum málsins.
Og hún má ekki vera í höndum
viðvaninga.
Ennfremur ber að krefjast
þess, að fjárhagsleg afkoma sé
í engu háð erlendri hersetu.
Og loks, að íslensk stjórnvöld
sýni fulla reisn.
Ég vildi gjarnan sjá einhver
merki þess, að íslensk af-
vopnunarstefna mætti sín ein-
hvers innan NATO. Og sé þar
ekkert hlustað á rödd Islands
er kominn tími til að ræða það
í fullri alvöru, hvort ísland
þjóni ekki hugsjón friðarins
betur með öðru en að vera
fyrirfram yfirlýstur stríðsaðili.
Hvað sem líður einstökum
atriðum málsins, er það vel að
friðarhreyfingin eflist. Ég veit
vel, að ekki eru þar allir eins á
litinn. Ogstundum kemurmér
í hug norskur stjórnmálamað-
ur, sem tók mikinn þátt í
.andspyrnuhreyfingunni á
stríðsárunum. Ég spurði,
hvernig honum hefði fallið við
pólitíska andstæðinga, sem
voru samherjar hans í barátt-
unni. „Þeir voru ágætir“, svar-
aði hann. „En ég þurfti bara að
láta eins og allt væri þeim að
þakka“.
Páll postuli vissi líka um
sundrungina innan hinnar
kristnu hreyfingar. En hann
tók hressilega á málinu. „Hvað
um það“, segir hann. „Kristur
er allt að einu boðaður, hvort
sem það heldur er af uppgerð
eða heilum hug. Og þetta gleð-
ur mig“. (Fil.l, 17-18)
Mannlegar takmarkanir eru
alls staðar, einnig innan friðar-
hreyfingarinnar, - en samt
mun fylgja henni heill og
blessun.
Og fyrirheit páskanna er í
fullu gildi. í Guðs friði.
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúli 15, Reykjavík. Sími:
86300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 25 kr.
Áskrift 250 kr.
Setning og umbrot: Tæknideiid NT!
Prentun: Blaftaprent hf.
Gagnrýni Vinnuveit-
endasambandsins
■ Ríkisstjórnin fékk kveðju frá formanni Vinnu-
veitendasambands íslands, Páli Sigurjónssyni, á
aðalfundi þess, sem haldinn var síðastliðinn þriðju-
dag. Á þessum fundi var minnzt hálfrar aldar afmælis
sambandsins. Kveðjan, sem ríkisstjórnin fékk frá
formanni Vinnuveitendasambandsins, virðist benda
til, að lítið hafi breytzt þar innan veggja á þeim
aldarhelmingi, sem síðan er liðinn.
Það var efni þessarar kveðju, að ríkisstjórnin hafi
valdið atvinnurekendum bæði vonbrigðum og
áhyggjum með viðbrögðum sínum við Albertsgatinu
svonefnda. Gagnrýni þessi virðist byggjast á því, að
ríkisstjórnin leysti þennan vanda ekki eingöngu með
niðurskurði, því að vart hefðu vinnuveitendur viljað
láta hækka skattana.
Vissulega íhugaði ríkisstjórnin niðurskurðarleið-
ina vandlega og átti forsætisráðherra ekki sízt
frumkvæði að því. Sú athugun leiddi í ljós, að eins
og málum var háttað, hefði það fylgt meiri niður-
skurði undir núverandi kringumstæðum, að dregið
hefði bæði úr framkvæmdum og félagslegum aðgerð-
um, sem eru einkum til hags þeim, sem höllum fæti
standa. Svo stórfelldur niðurskurður hefði bæði veikt
atvinnuöryggi og skert kjör þeirra, sem sízt skyldi,
en því hefði vafalaust fylgt aukinn þrýstingur af hálfu
launþegasamtakanna í sambandi við 1. september.
Að þessu máli athuguðu varð niðurstaðan sú, að
ekki yrði komizt hjá nokkrum halla hjá ríkissjóði,
sem brúa yrði að einhverju leyti með erlendri
lántöku. Slíkt er raunar ekki óeðlilegt, þegar þess er
gætt að samdráttur þjóðartekna hefur skert tekjur
ríkissjóðs um 3500 millj. króna miðað við árið 1982.
Slíkri tekjurýrnun er ekki hægt að mæta með
niðurskurði á einu ári, heldur verður að dreifa
hallanum yfir lengri tíma.
Pað skiptir miklu máli í stöðunni nú, að atvinnu-
öryggi haldist og heldur sé réttur hlutur þeirra, sem
höllustum fæti standa. Annars getur aukizt sá
þrýstingur af hálfu launþegasamtakanna að efazt
verður um vegna fyrri reynslu, að Vinnuveitenda-
sambandið treysti sér til að standa á móti honum.
Þess vegna verður ríkisvaldið að gæta hagsmuna
láglaunafólksins eins og frekast er hægt, án óraun-
hæfra kauphækkana.
Vafalaust dreymir suma aívinnurekendur um, að
hér verði með niðurskurði og samdrætti skapað sama
ástand í atvinnumálum og hjá Reagan og Thatcher,
þar sem reynt er að leysa efnahagsvandann með
stórfelldu atvinnuleysi. Við þessum draumórum
afturhaldssamra atvinnurekenda verður að vara. Inn
á þess braut verður ekki farið meðan núverandi
ríkisstjórn fer með völd.
Kartöflumálin
■ Það verður að játa, að kartöfluverzlunin hjá
Grænmetisverzlun ríkisins hefur ekki tekizt eins vel
og skyldi. í mörg ár hefur ríkt mikil óánægja hjá
neytendum og þó aldrei meiri en nú.
Óhjákvæmilegt er orðið að þessi mál verði tekin
til endurskoðunar og leyst á þann veg, sem bæði og
neytendur mega vel við una.
Neytendur skilja vafalaust aðstöðu bænda og vilja
ekki síður en þeir styrkja íslenzka framleiðslu.
Bændur munu einnig skilja kröfur neytenda um
sæmilegar erlendar kartöflur, þegar innflutningur
reynist óhjákvæmilegur.
Á þessum grundvelli ætti að mega leysa málin með
samkomulagi, þar sem jafnt verði gætt hagsmuna
bænda og neytenda.