NT - 30.05.1984, Blaðsíða 14

Konumar tóku
með skyndiáhlaup
Miðvikudagur 30. maí 1984 14
síður er nú svo komið að fleiri
konur Ijúka prófum frá háskólum
á Islandi en karlar. Þær virðast
líka stunda háskólanám af meiri
samviskusemi og dugnaði en
karlmennimir, því enn sem komið
er innritast fleiri karlar en konur í
háskólana.
Línuritin héri opnunni sýnaþró-
unina í þessum efnum allt frá
striðslokum. í öllum tilvikum er
þróunin í sómu átt. Lengi framan
af voru karlmenn þeim mun meira
áberandi sem ofar dró í mennta■
kerfinu. Það var t.d. tiltölulega
fátítt allt fram á 7. áratuginn að
konur lykju háskólaprófum, þótt
vissulega megi sjá að allnokkrar
hafi stundað háskólanám að ein•
hverjuleyti.
Á síðari hluta 7. áratugarins fer
fjölgun kvenna að verða áber■
andi, bæði í menntaskólum og
háskólum en 1970 verðurnánast
sprenging í þessum efnum. Þá
tekur kvenfólkið menntaskólana
'S-W-
Breytingarí
þjóðfélaginu
Sólrún Jensdóttir, aðstoð-
armaður menntamálaráðherra,
kvaðst álíta, að aðalástæðan
fyrir þessari miklu fjölgun
kvenna í stúdentsprófi og há-
skólum, væri sú að þjóðfélagið
væri að breytast og ekki síður
væri staða kounnar í þjóðfélag-
inu að breytast.
„Fólki er að verða það betur
Ijóst, aö allt stefnir að því að
fleiri afli sér meiri menntunar,
konur virðast hafa tekið við sér
að þessu leyti alveg jafnt og
karlmenn og jat'nvel enn frekar.
Ég held nú reyndar að það sé
vegna þess, að konur eru að
vinna upp ansi mikinn slaka.
Karlar voru svo lengi miklu
fjölmennari í öllu framhalds-
námi. Margar konur hafa beðið
með að fara í nám og þá á ég
t.d. við öldungadeildirnar, en
margar konur fara líka seinna í
háskóla heldur en karlar.“
Sólrún sagði þetta líka
benda til þess að jafnrétti í
skólum og jafnréttisumræðan í
þjóðfélaginu hafi orðið til þess
að beina konum inn í framhalds-
nám, vegna þess að þeim hafi
orðið Ijóst, alveg eins og
körlum, að það er nauðsyn í
nútíma þjóðfélagi að hafa
starfsmenntun. Húnsagðisthins
vegar álíta að fjölgun kvenna
umfram karla stafaði af því að
konur sem orðnar væru eldri,
væru nú að drífa sig í nám.
80%konurí
Kennara-
háskólanum
„Samfélagsgerðin er að
breytast þannig að hún byggist
miklu meira á þjónustu- við-
skipta- og samskiptaþáttum og
jafnvel tækniþáttum, þar sem
konur njóta sín einmitt vel“,
sagði Jónas Pálsson, rektor
Kennaraháskólans. Hann
kvaðst þó ekki vilja gera lítið úr
árangri kvennabaráttunnar.
Kvennahreyfingin hefði alla
tíð lagt áherslu á menntun
kvenna sem leið til sjálfstæðis.
Jónas sagði að á fyrstu árum
Kennaraháskólans hefði hlut-
fallið milli kynjanna verið nokk-
uð jafnt, en nú væri svo komið,
að um 80% nemenda væru
konur. Hann kvaðst álíta að
■ Sólrún Jensdóttir.
launakjör kennarastéttarinnar
ættu hér stóran hlut að máli.
„Þetta speglar félagslega og
efnahagslega stöðu kennara-
menntunarinnar og kvenna í
samfélaginu á okkar tíð. Kenn-
arar eru svo lágt launaðir, að
karlmenn sækjast ekki eftir því
starfi -en konur eru enn í þeirri
stöðu, að þær verða að sætta sig
við þetta. Konurnar virðast telja
þetta passa inn í þá stöðu sem
þær hafa sem mæður og hús-
mæður. Kennaranámið er enn
sem fyrr það almenna, en þó
starfsréttindanám, sem margar
konur virðast telja henta.“
Jónas kvaðst ekki treysta sér
til að spá neinu um það, hvaða
áhrif lækkandi námslán myndu
hafa á háskólanám kvenna, en
sagðist þó alls ekki telja útilok-
að að t.d. í þeim tilvikum þar
sem hjón eru bæði í námi, kynni
það að lenda frekar á konunni
að hætta námi og fara út á
vinnumarkaðinn. „Það er hætt
við því, samkvæmt þeim þanka-
gangi sem enn er við lýði“, sagði
Jónas.
Kvennabaráttan
skilar ár angrí
Við spurðum Sigríði Dúnu
Kristmundsdóttur, alþingis-
mann, hvort jafnréttisbarátta
kvenna væri þarna að skila ár-
angri.
„Alveg örugglega“, sagði Sig-
ríður Dúna, „sú kvennabarátta
sem hefur verið háð hér á
undanförnum 15 árum, eftir að
Konumar hafa tekið hinar æðri
menntastofnanir þjóðfélagsins
með skyndiáhlaupi.Á aðeins ein■
um áratug hafa hlutföllin milli
kynjanna snúist við, og jafnvel
gottbeturá vissum sviðum. Vorið
1983 útskrifuðust 1.484 stúdent■
ar, þar af voru 880 konur en
aðeins 604 karlar.
í háskólum hefur þróunin ekki
verið alveg svona ör. Engu að
með áhlaupi. Um 1975 eruþessir
stóru árgangar kvenna komnir
upp í háskóla eins og sjá má af
linuritunum.
Hverjar skyldu vera helstu or-
sakirnar fyrir þessari gerbreyt■
ingu á hlutfóllum kynjanna í
menntakerfinu ? Er það jafnréttis-
baráttan sem farin er að skila
árangri, eða erþað kannski fyrst
og fremst aukin velmegun i þjóð-
félaginusemsegirtilsínáþennan
hátt ? Nú ber þess að geta að
menntun a.m.k. einnarhefðbund■
innar kvennastéttar, hjúkrunar-
kvennanna, hefur verið færð upp
á háskólastig jafnframt þvi sem
stéttin skipti um nafn og heitir nú
„hjúkrunarfræðingar“. Kennara•
próf sem áður jafngilti nokkum
veginn stúdentspróti, er nú há-
skólapróf, auk þess sem konur
gerast æ fjölmennari í kennara•
stétt. Þá má og geta þess að þótt
stúdentsprófs sé ekki krafist til
inngóngu í Fósturskólann, munu
stúdentar ganga þar fyrir.
NT snéri sér til nokkurra aðila
og spurði þá um þettá mál.
■ Jónas Pálsson.
t.d. Rauðsokkahreyfingin fór af
staö, er farin að bera árangur.
Ég er ekki í nokkrum vafa um
það.“
Sigríður Dúna sagði kvenna-
baráttuna hafa haft í för með
sér vitundarvakningu meðal
kvenna. Konur hefðu farið að
skilja að þær gætu menntað sig
engu síður en strákarnir og
vaknað til meðvitundar um rétt
sinn til menntunar. „Það er
búið að tala svo mikið um það í
kvennabaráttunni og allri
þjóðmálaumræðu í tengslum
við hana, hvað menntun sé
nauðsynleg fyrir stúlkur til að
standa jafnfætis körlum, að það
er ekki nema eðlilegt að þess
sjáist einhver merki.“
Sigríður Dúna sagðist enn-
frenrur álíta að auk þeirra
áhrifa, sem kvennabaráttan
hefði haft á stúlkurnar sjálfar,
væru fjölskyldur þeirra orðnar
mun jákvæðari þegar fram-
haldsnám væri annars vegar.
Það þætti nú mun sjálfsagðara
en áður var. að konur menntuðu
sig. Þetta atriði kvað hún skipta
mjög miklu máli.
Hún var einnig þeirrar
skoðunar að námslánakerfið
hefði haft geysimikið að segja.
„Stúlkurnar eru ekki lengur upp
á pabba og mömmu komnar.
Þær geta sjálfar farið af stað út
í heim eða hérna inn í háskóla
og menntað sig að eigin vild.
Námslánakerfið er einhver allra
dýrmætasta leið kvenna til sjálf-
stæðis."
Við spurðum Sigríði Dúnu í
■ Sigríður Dúna Kristmunds-
dóttir.
framhaldi af þessu hvort hún
héldi að sú skerðing námslána
sem nú stendur fyrir dyrum,
muni koma harðar niður á
konum en körlum.
„Ég er hrædd um það“, sagði
hún. „Nú er fjárhagur heimil-
anna yfirleitt þrengri en áður og
á ansi mörgum heimilum gæti
t.d. orðið nauðsynlegt að velja
um það hvort heldur eigi að
styrkja dóttur eða son til náms.
Sigríður Dúna sagðist að vísu
ekki treysta sér til að setja fram
neinar ákveðnar spár í þessu
sambandi, „en ég ber ugg í
brjósti", sagði hún að lokum.
Háskóla-
menntuðlág»
launastétt
Við hringdum í Tryggva
Gíslason skólameistara Mennta-
skólans á Akureyri og spurðum
hann um ástæður fyrir þcssari
miklu ijölgun kvenstúdenta.
Tryggvi sagðist álíta að í
fyrsta lagi væru konur að sækja
fram og auka menntun sína
enda væri það liður í jafnréttis-
baráttunni að afla sér meiri
menntunar. Þar að auki kæmi
það til, sagði Tryggvi, að konur
færu ekki í margt það nám sem
ekki leiddi til stúdentsprófs, svo
sem ýmis konar verk- og
iðnnám.
Sem dæmi um þetta nefndi
Tryggvi að í Iðnskólanum á
Akureyri væru kringum 300
■ Tryggvi Gíslason.
nemendur og þar af ekki nema
um eða innan við 10% konur.
„Það er líka ljóst mál að
launakjör margra háskóla-
menntaðra manna eru þannig
að karlar sækja síður í þau störf
en konur. Laun iðnaðarmanna
eru t.d. mun hærri en laun
meginþorra háskólamenntaðra
manna. Og það er þá gamla
sagan, að konur skulu hafa
lægri laun jafnvel þó að það
kosti það að þær þurfi að fara í
háskóla til þess.
Ég held að þetta þrennt; jafn-
réttisbaráttan, starfsskipting
kynjanna og launamisréttið í
samfélaginu, séu höfuðástæð-
urnar fyrir þessari fjölgun kven-
stúdentanna.“
Við spurðum Tryggva einnig
hvort einhver munur væri sjáan-
legur á brottfalli úr skóla eftir
kynjum, eða hvort konur stæðu
sig betur eða verr á stúdents-
prófi svo merkjanlegt væri.
„Þetta er að visu svolítið
breytilegt frá ári til árs, en ég
held þó að ég geti fullyrt að það
séu fleiri stúikur sem ljúka
námi, hlutfallslega fleiri konur
halda út nám sitt hér. Þar veldur
sennilega ekki síst uppeldi
stúlkna sem virðist hafa miðað
meira að samviskusemi og ástund-
un, sem er náttúrlega undir-
staða að öllu námi.“
Tryggvi sagði líka að stúlk-
urnar stæðu piltunum fyllilega
á sporði hvað varðaði einkunnir
á stúdentsprófi, ef einhver mun-
ur væri þar á, væri hann kven-
fólkinu í hag.