NT - 12.06.1984, Blaðsíða 12

Þriðjudagur 12. júní 1984 12
Um greinargerð Þorvalds Búasonar:
Meintur hagnaður vinnslunnar
aö nemi 64 milljónum króna er
því ekki til. Pessi fullyrðing er
út í bláinn.
Niðurgreiðslur vaxta- og
geymslukostnaðar hafa skilað
vinnslustöðvum 187 milljónum
króna sem hreinum gjöfum.
Vexti þarf að greiða og þann
geymslukostnað, sem á afurð-
irnar kann að falla, þarf að
greiða. Hvort kostnaður af
þessum greiðslum er innifalinn
í afurðaverðinu að öllu leyti
eða hvort stjórnvöld kunna að
kjósa að greiða þennan kostn-
að niður að einhverju eða öllu
leyti hefur engin áhrif á tekjur
og fjárhag vinnslustöðvanna.
Vinnslustöðvarnar fá sinn
kostnað borinn uppi og ekkert
umfram það. Þcssi fullyrðing er
því út í hött.
Bændur hafa borið minna úr
býtum en til var ætlast, ef allar
vinnslustöðvarnar hafa gert
upp með þeim hætti, sem al-
gengastur virðist vera. Skaði
þeirra hefur numið u.þ.b. 7
milljónum króna.
Bændur hafa oft borið
minna úr býtum en til var
ætlast. Það stafar af því að
sexmannanefnd hefur oft áætl-
að kostnað lægri en hann hefur
orðið í raun og veru. Það
stafar af tvennu. I fyrsta lagi að
sexmannanefnd hefur aldrei
hlaupið upp til handa og fóta
að samþykkja kostnaðarhækk-
anir. Þess vegna hefur kostn-
aður oft þurft að sanna sig
áður en sexmannanefnd hefur
tekið hann til greina. Kostnað-
arhækkunin hefur því ekki ver-
ið tekin til greina fyrr en
nokkrum mánuðum eftir að
tilefnið varð til. í öðru lagi
hefur verðbólgan oftar en hitt
farið frarn úr áætlunum og
kostnaður orðið meiri en áætl-
að var af þeim sökum. Bændur
eru í nánast öllum tilfellum
meðal eigenda vinnslustöðv-
anna og eiga því stóran þátt í
að ákveða á hvern hátt gert er
upp. í flestum tilfellum taka
fulltrúar bænda einir ákvörðun
um uppgjörshátt. Fullyrðing
Þorvalds um að vinnslustöðv-
arnar hlunnfari bændur að
þessu leyti hefur því ekki við
nein rök að styðjast.
Greiðslufrestur sá, sem
vinnslustöðvar oftast veita
smásölum, dreifing sölu á mán-
uði ársins, sú staðreynd, að
verð kjöts er verðbætt einungis
á þriggja mánaða fresti, svo og
sú regla, að niðurgreiðslurnar
eru greiddar mánuði eftir á,
hafa rýrt tekjur vinnslustöðva
um nær 108 milljónir króna.
Það sem þarna kemur fram
hefur ekki áhrif á afkomu
vinnslustöðvanna. Greiðslu-
frestur til smásala, verðlags-
tímabil og gjalddagi niður-
greiðslna er allt þekkt fyrir-
fram og reiknast inn í verðlags-
grundvöllinn og kemur fram í
tekjum bænda. Það er aðeins
ef um óeðlilegan greiðsludrátt
hjá smásölum er að ræða eða
seinkun á niðurgreiðslum um-
fram það sem áætlað er að
áhrif verða á hag vinnslustöðv-
anna. Það kann að vera að
mánaðargreiðslufrestur færi
smásölum einhvern gróða, en
á það er að líta að slíkur
greiðslufrestur tíðkast ekki
einungis hér á landi heldur
virðist þetta vera meginregla í
viðskiptum víða um heim.
Sexmannanefnd og ríkis-
stjórn hafa ákveðið slátur- og
heildsölukostnað verulega
hærri en vel rekið sláturhús
notaði í kostnað á sama tíma,
jafnvel þótt geymslukostnaður
þess fyrirtækis væri þar með-
talinn. Sá munur hefur einn út
eftir Árna Benediktsson, framkvæmdastjóra
■ í nóvember á síðasta ári
birtist í Morgunblaðinu
ritsmíð, sem baraðalfyrirsögn-
ina Úr greinargerð Þorvalds
Búasonar. Þar var að finna
langan kafla úr greinargerð,
sem Þorvaldur Búason hafði
tekið saman um rekstur slátur-
liúsa. Það kom fram í þessum
greinum að Þorvaldur taldi að
greinargerðin gæti orðið
grundvöllur undir frekari um-
ræður um þessi mál.
Öðru hvoru birtast í blöðum
ritsmíðar, sem menn kjósa að
láta liggja í þagnargildi, einnig
þeir sem svo nærri er höggvið
að nálgast ærumeiðingar. Þess-
ar ritsmíðar kunna að vera svo
yfirfullar af barnaskap og van-
þekkingu að ckki sé um að
ræða. I annan stað getur ill-
girnin verið svo greinileg að
menn þykjast vita að svari fylgi
enn meira skítkast. Stundum
cftir að hann hefur opinberað
manngildi sitt á svo ótvíræðan
hátt.
En þessi viðbrögð öll sýna
að engin sérstök ástæða er til
að sýna Þorvaldi neina sér-
staka linkind, ástæðulaust er
annað en að rekja mál hans til
rótar í eitt skipti fyrir öll.
Aðferð Þorvalds
Aðferð Þorvalds er sú að
tína til fjölmörg atriði, sem í
sjálfum sér eru rétt. Flest eru
þetta alkunn sannindi, svo sem
að fjármagn rýrnar í verð-
bólgu. Það er því auðvelt fyrir
venjulegan lesanda að ganga
úr skugga um að allt er þetta
rétt. En síðan setur hann allt
skakkt saman. Margar for-
sendur, sem Þorvaldur notar,
geta staðist, ef þær eru notaðar
í réttu samhengi. En aðferð
vísu eftir fjölskyldustærð og
fleiru.
4. Lánskjaravísitala hækkaði
á árinu 1983 um 73%. Hér
á eftir verða allar tölur í
heilum prósentum og heil-
um þúsundum.
5. Launin í forsendunum voru
öll lögð inn á bankareikn-
ing. Ætlast verður til þess
að menn ávaxti fé sitt á
skynsamlegasta mögulegan
hátt. Besta ávöxtunin í
banka árið 1983 var verð-
trygging, sem var 73% skv.
lánskjaravísitölu og þar að
auki 1% í vexti.
6. Fjármagn rýrnaði á árinu
1983. Lánskjaravisitala er
mælikvarði á fjármagn og
því er eðlilegt að nota hana
til þess að leggja mat á
rýrnun skattgreiðslna. Sú
rýrnun nemur því 42%.
í hverju blekkingin er fólgin og
sé því enga ástæðu til að skýra
það frekar. En venjulegur
maður veit að hann á engar
146.000 krónur eftir í raun-
veruleikanum við þær aðstæð-
ur sem þarna er lýst. Hann
kann að eiga eftir 4-5 þúsund
króna vexti af ávísanareikn-
ingi.
Helstu niðurstöður
Þorvalds
Þorvaldur Búason er svo
vinsamlegur í grein sinni þann
9. maí að draga greinargerð
sína frá því í nóvember saman
í helstu niðurstöður. Þetta
verður til þess að auðveldara
er að taka aðalatriði málsins
fyrir í þolanlega stuttu máli og
þar að auki er ekki vafi á hvað
ber að skoða sem aðalatriði.
Hér verða þessi atriði tekin
■ Árni Benediktsson
völdum verðbólgu. Það fer allt
eftir þeim ávöxtunarmögu-
leikum sem fyrir hendi kunna
að vera. Afurðalán í sjávarút-
vegi eru til þess að hægt sé að
standa skil á greiðslum hráefn-
veldur þráhyggja og höfund-
arnir vita ekki betur en að þeir
hafi góðan málstað að bera
fram. ífjórðalagi geturfjörugt
og ótamið ímyndunarafl valdið
því að erfitt sé um andsvör
fyrir venjulega jarðbundna
mcnn. I fimmta lagi kjósa
menn stundum að hafa aðgát í
nærveru sálar.
Andsvör Þorvalds
Þeir sem neyst hafa til að
taka til máls um greinargerð
Þorvalds hafa kosið að hafa
mikla aðgát í trausti þess að
hann vissi í raun og veru ekki
betur en fram kemur í greinar-
gerðinni og hann hefði einlæg-
an vilja til þess að upplýsa
málið, bæði fyrir sjálfum sér
og öðrum. Það mátti lesa út úr
ummælum hans um frekari
umræður um málið.
En nú hefur Þorvaldur ritað
nýja grein í Morgunblaðið,
sem birtist þann 9. maí. Þessi
grein tekur af öll tvímæli um
það hvernig hann vill fjalla um
mál og til hvers frekari um-
ræður eigi að vera. Hreiðar
Karlsson virðist lielst vilja rit-
stýra Morgunblaðinu, segir
hann. Grein Jóns H. Bergs er
samansafn af rangfærslum,
segir hann. Útkoma Ólafs
Sverrissonar er tómt rugl,
finnst honum best við hæfi að
fullyrða. Og að sjálfsögðu ætti
Ólafur Sverrisson að biðjast
afsökunar.
Magnús Friðgeirsson bauð
Þorvaldi fyllstu aðstoð við að
rannsaka allt, sem á þarf að
halda, til þess að geta myndað
sér rétta skoðun á rekstri slát-
urhúsa. Hann bauð Þorvaldi
að velja tvö sláturhús og hann
skyldi útvega honum aðgang
að öllum reikningum þeirra til
þeirrar skoðunar. Þorvaldur
fellst á að þetta sé gott boð, en
síðan sér hann ástæðu til að
bæta við: „Boð Magnúsar Frið-
geirssonar hljómar eins og
kvörtun verktaka, sem ekki
hefur fengið verk, af því að
tilboð hans var of hátt. Hann
sættir sig ekki við niðurstöðuna
og hrópar um götur og torg,
mér er ekki sýnd sanngirni,
komið og sjáið reikninga mína,
ég gæti unnið verkið mun dýr-
ara.“
Þessi tilvitnaða setning sýnir
mæta vel inn í hugarheim Þor-
valds Búasonar og hygg ég að
Magnúsi verði erfitt að standa
við tilboð sitt, þótt hann feginn
vildi, þvíað vandfundið verður
það sláturhús sem fúslega af-
hendir Þorvaldi reikninga sína
■ All nokkuð er um liðið síðan þessi mynd var tekin í einu sláturhúsa landsmanna. Nú eru aðeins þrjú sláturhús í landinu sem
viðurkennd eru til framleiðslu kjöts fyrir vandfýsinn erlendan markað.
Þorvalds er að nota þær í
vitlausu samhengi.
Það eru ekki ýkja margir
sem þekkja það vel til rekstrar
sláturhúsa að þeir eigi auðvelt
með að átta sig á því hvernig
Þorvaldur beitir þessari
aðferð. Þess vegna mun ég
freista þess að færa hana inn á
svið sem felstir lesendur kann-
ast við. Ég kýs því að nota laun
í staðinn fyrir sláturhúsrekst-
ur, þar sem flestir lesendur eru
launamenn. Þær forsendur
sem settar verða eru þessar:
L Arið sem notað er í for-
sendunum er 1983. Öllum
mun kunnugt um að það ár
var til í raunveruleikanum.
2. Árslaun í þessum forsend-
um eru kr. 500.000. Flest-
um mun kunnugt að á árinu
1983 var ekki óalgengt að
laun væru þar um bil, þó að
ekki sé gert ráð fyrir að
þetta sé nein meðaltalstala.
3. Opinber gjöld eru sam-
kvæmt þessum forsendum
kr. 125.000. Það munu
flestir sjá að þessi tala getur
staðist, þó að það fari að
7. Sá sem launin fær í þessum
forsendum eyðir þeim
öllum í neyslu og til greiðslu
vaxta og afborgana, svo og
til greiðslu opinberra
gjalda.
8. Ef eyðslan dreifist jafnt eru
hálf mánaðarlaun að með-
altali í ávöxtun. Launin
greiðast að meðaltali á
miðju ári.
Samkvæmt sláturhúsaaðferð
Þorvalds lítur þetta dæmi
þannig út í tölum:
Laun ársins 1983 kr. 500.000
Verðtrygging fjármagns 73%
á 125.000 að meðalt. kr. 91.000
Vextir 1% kr. 2.000
Verðrýrnun opinb. gjalda kr. 53.000
kr. 646.000
Frá dregst neysla,
vextir og afborganir
og opinber gjöld kr. 500.000
Hreinar eftirstöðvar kr. 146.000
Ég hygg að flestum muni
vera Ijós blekkingin, sem felst
í þessu dæmi, þó að allar
forsendur séu réttar út af fyrir
sig. Ég hygg að flestum sé ljóst
fyrir í sömu röð og þau eru sett
fram af Þorvaldi og er vitnað
beint í hann með breyttu letri:
Kjör á haust-, afurða- og
rekstrarlánum hafa vegna
verðbólgu fært frá bönkum og
þá sparifjáreigendum til
vinnslustöðva um 64 milljóna
króna tekjur.
Þessa fullyrðingu sína byggir
Þorvaldur á útreikningum á
þeirri rýrnum sem verður á
fjármagni í verðbólgu. Allt
fjármagn sem atvinnuvegirnir
hafa haft undir höndum til
rekstrar á undanförnum árum
hefur rýrnað í verðbólgunni.
Þannig er háttað um afurðalán
sjávarútvegs, landbúnaðar og
iðnaðar og rekstrarlán til versl-
unar og margra annarra at-
vinnugreina, hvort sem þau
eru í formi yfirdráttar, víxla-
kvóta eða komið fyrir á annan
hátt. Það er því alveg fráleitt
að taka sláturhúsin sérstaklega
út úr og herma verðbólguna og
áhrif hennar upp á þau. Þar að
auki þarf ekki að vera hagnað-
ur fyrir þann sem fær fjármagn-
ið að láni þó að það rýrni af
is og vinnulauna, afurðalán í
iðnaði sömuleiðis. Afurðalán
til vinnslustöðva landbúnaðar-
ins eru til þess að hægt sé að
greiða bændum uppí þær
afurðir, sem þeir framleiða.
Þegar afurðirnar seljast og
greiðast er afurðalánið endur-
greitt. Það eru því engir ávöxt-
unarmöguleikar fyrir hendi.
Nú kann að mega líta á
hvort vinnslustöðin geti haft
hagnað af því að kjötið og
aðrar afurðir hækka í verði á
geymslutímanum. Verð land-
búnaðarafurða er endurskoð-
að á þriggja mánaða fresti og í
verðbólgu undanfarinna ára
hefur sú endurskoðun jafnan
leitt til hækkunar. Sú hækkun
stafar af auknum rekstrar-
kostnaði og hækkun á launum
bónda og búaliðs til samræmis
við aðrar stéttir. Engin hækk-
un er reiknuð á sölutímabilinu
vegna hækkunar á kostnaði
við afurðalánin. Þar felast því
engir ávöxtunarmöguleikar.
Þessi tilfærsla frá bönkum og
sparifjáreigendum til vinnslu-
stöðva og Þorvaldur reiknar út