NT - 06.07.1984, Blaðsíða 6

Föstudagur6. júlí 1984 6
Úr fjötrum verðbólgu, óvissu,
stöðnunar og skuldasöfnunar
- ábyrgðarleysi að hverfa frá þeim verkefnum sem framundan eru
- eftir Harald Ólafsson, alþingismann
■ Nokkrir framámenn Sjálf-
stæðisflokksins hafa að undan-
förnu lýst þeirri skoðun sinni,
að Framsóknarflokkinn beri
að leggja niður. Ekki er þó
Ijóst hvort þessir málsvarar
frelsisins telja að það eigi að
gerast með valdboði, eða hvort
bjóða eigi í flokkinn og leggja
hann undir aðra flokka á svip-
aðan hátt og gerist með hluta-
félög. Sú sérkennilega skoðun,
að leggja beri niður tiltekna
flokka er nýjasta framlag sjálf-
stæðismanna til lýðræðis-
skipanar íslenska lýðveldisins
og harla sérkennileg afmælis-
gjöf til þess á fertugsafmælinu.
Ekki veit ég hvort ætlun þess-
ara manna með árásum sínum
á Framsóknarflokkinn er að
grafa undan stjórnarsamstarf-
inu, en hitt er augljóst, að við
framsóknarmenn hljótum að
taka nokkurt mark á þessum
skrifum og meta samstarfið við
Sjálfstæðisflokkinn í ljósi þess,
að í þeim flokki eru áhrifa-
menn, sem greinilega vilja
ríkisstjórnina feiga. Enn sem
komið er hafa þeir, er mestu
ráða um stefnu flokksins ekki
tekið undir sönginn um útrým-
ingu Framsóknarflokksins,
enda í þeirra hópi greindir
menn og gjörhugulir sem vita
að vandamál efnahagsmála ís-
lendinga stafa ekki af tilveru
Framsóknarflokksins.
Það, sem nefndum sjálf-
stæðismönnum er mestur þyrn-
ir í augum er Samband ís-
lenskra samvinnufélaga, og
þar sem þeir telja Framsókn-
arflokkinn hinn pólitíska arm
SÍS þá er aðförin af flokknum
liður í því að gera út af við
Sambandið. Auðvitað styðja
framsóknarmenn samvinnu-
hreyfinguna. Þeir telja það
rekstrarform, sem hún boðar
og stundar nauðsynlegt og
heppilegt við hlið einkareksturs
og opinbers reksturs. Á hinn
bóginn er ómögulegt að setja
jafnaðarmerki milli Framsókn-
arflokksins og SÍS. Sambandið
er sjálfstæð stofnun, sem tug-
þúsundir íslendinga eru félag-
ar í,og ístjórn þess og stjórnum
dótturfélaga þess eru menn og
konur úr öllum flokkum. Vafa-
laust má eitt og annað finna að
Sambandinu eins og öðrum
stofnunum þessa lands. En við
framsóknarmenn lítum svo á,
■ Haraldur Ólafsson
að með starfsemi sinni renni
það styrkum stoðum undir at-
vinnulíf landsmanna og tryggi
öllum landsmönnum góða
þjónustu. Kaupfélögin voru og
eru trygging búsetu og hag-
sældar víða um land eins og
Jónína Jónsdóttir lýsti svo
ágætlega í blaðagrein fyrir
nokkru. Kaufélögin tryggðu
hinum dreifðu byggðum vörur
og þjónustu, sem kaupmenn
gátu ekki veitt. Það er líka
athyglisvert, að sjálfstæðis-
menn treysta sér sjaldan til að
gagnrýna starfsemi SÍS út um
land. Það er ekki fyrr en Sam-
bandið festir sig í sessi í
Reykjavík, að ramakvein
postula frelsisins heyrast. Á
höfuðborgarsvæðinu á einka-
framtakið að njóta sín án hinn-
ar „hættulegu" samkeppni SÍS
og kaupfélaganna.
Árangurinn
réttiætir margt
Ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar hefur nú setið í
eitt ár og einum mánuði betur.
Það er vitað mál, að innan
Framsóknarflokks ríkir ekki
fullkomin eining um þetta
stjórnarsamstarf. í Sjálfstæðis-
flokknum voru háværar raddir,
sem töluðu gegn samstarfinu.
Framsóknarmönnum var ljóst,
að samstarf við sjálfstæðis-
menn var ýmsum annmörkum
háð. Reynslan frá ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsens var sú
að ekki væri unnt að ná sam-
komulagi við Alþýðubanda-
lagið um nauðsynlegar aðgerð-
ir í efnahags - og fjármálum.
Bandalag jafnaðarmanna og
Kvennalistinn voru lítt þekktar
stærðir. Verðbólga var að
komast á það stig, að hrun
blasti við. Það var ekki annar
kostur fyrir hendi en að tveir
stærstu flokkar landsins, þeir
sem á sjötta áratug hafa skipst
á um stjórnarforystu, og
nokkrum sinnum starfað
saman, urðu að taka á sig þá
ábyrgð að reyna að koma verð-
bólgunni niður á viðráðanlegt
stig, og jafnframt að byggja
upp atvinnulíf landsmanna.
Stjórn Steingríms Hermanns-
sonar gegnir því merkilega
hlutverki að leysa þjóðina úr
fjötrum verðbóigu, óvissu,
stöðnunar og skuldasöfnunar.
Auðvitað voru fyrstu aðgerð-
irnar harkalegar, - það var
sagt fyrir, en þjóðin viður-
kenndi réttmæti efnahagsað-
gerðanna. Ef til vill var of hart
af stað farið, og vera má, að
öðru vísi hefði mátt standa að
ýmsum hlutum. Hitt er stað-
reynd, að verðbólga hefur
dregist saman meir en hinir
bjartsýnustu gátu vonað. Sá
árangur einn nægir til að rétt-
læta margt. Gengið hefur verið
stöðugra en í mörg undanfarin
ár, atvinna er nóg. Kjaraskerð-
ingin er það mikil að það
verður að bæta hana upp í
haust, a.m.k. að hluta. Næsta
verkefni ríkisstjórnarinnarerað
standa vörð um þann árangur,
sem náðst hefur í baráttunni
við verðbólguna, og svo að
hefja nýja sókn í atvinnumál-
um og bæta þannig kjör þeirra,
sem mestu hafa fórnað.
Smátitringur
eðliiegur
Galbraith sagði einhvern
tímann, að efnahagsaðgerðir
hefðu heppnast ef hinir vel-
stæðu færu að kvarta. Nú verð
ég að játa, að ég hefi ekki
heyrt miklar kvartanir frá
þeim, nema hvað sumir þeirra
eru eitthvað sárir út í SÍS.
Lóðauppboðið í Stigahlíðinni
sýnir, að nokkur hjón hafa enn
ráð á að fá sér skika til að
byggja á fyrir andvirði sæmi-
legrar íbúðar. (Ég þarf nátt-
úrlega ekki að taka fram, að
ég styð þessa nýju aðferð Dav-
íðs til að ná í borgarsjóðinn
peningum, sem þangað hefðu
ella ekki komið.)
Það er stundum verið að tala
um, að það hrikti í stjórnar-
samstarfinu. Ekkert er eðli-
legra en smátitrings verði
stundum vart. Helsta vanda-
málið er þó ekki annað en það,
■ „Ganga manna að undanförnu á milli verslana í leit að finnskum kartöflum þó að nóg sé til af
öðrum kartöflum bendir ekki til þess að allt sé fengið með því að gefa innflutninginn frjálsan."
drjúgan þátt í að tryggja okkur
skemmdar og vondar kartöflur
öðru hvoru til tilbreytingar.
Nú hafa vafalaust margir hald-
ið að það væri ódýrara að geyma
kartöflur við lægra hitastig,
það væri dýrara að hita upp en
að hita ekki upp. En þetta er
misskilningur. Vegir frjálsrar
verslunar eru órannsakanlegir
og því skulum við hafa það
fyrir satt að kaupmenn hafi
ekki haft efni á að geyma
kartöflurnar við eðlilegt hita-
stig.
En að öllu gamni slepptu,
sú reynsla, sem nú hefur feng-
ist af vísi til breytts skipulags á
innflutningi kartaflna gefur til-
efni til að staldra við og huga
betur að málum áður en lengra
er haldið. Ganga manna að
undanförnu á milli verslana í
leit að finnskum kartöflum þó
að nóg sé til af öðrum kart-
■ Árni Benediktsson
verið frjáls að öllu leyti og
þessi litla tilraun, sem gerð
hefur verið hafi ekki getað
sýnt varanlegan árangur. Það
er sjálfsagt rétt og er vafalaust
full ástæða til að huga áfram að
hafa þetta aukna frelsi ekki
staðist prófið. Frelsið hefur í
mörgum tilfellum ekki verið
notað til þess að samræma
álagningu raunverulegum
kostnaði og lækka hana þar
sem það hefur í raun verið
hægt. Þvert á móti hefur of lág
álagning verið hækkuð en of
há álagning hefur fengið að
standa óbreytt. Rétt er að taka
það fram að þetta á ekki við
um alla. En það er full ástæða
til að vara þá sem óska eftir
verðlagsfrelsi við. Það er full
ástæða til að vara þá við því að
misnota þetta aukna frelsi til
hóflausrar álagningar. Aukið
verslunarfrelsi á að leiða til
hagstæðara vöruverðs og meiri
vörugæða. Ef það gerist ekki,
ef þessi kenning reynist röng,
er hætta á því að þeim sem
telja að frjáls verðmyndun sé
ekki af hinu góða vaxi fiskur
um hrygg. Þá gæti svo farið að
Oður til frjálsrar verslunar
eftir Árna Benediktsson, framkvæmdastjóra
■ Jæja, þá höfum við haft
frjálsar kartöflur á öllum borð-
um um skeið. Að vísu eru þær
ekki nema hálffrjálsar ennþá.
En þvílíkur munur. Nú þarf
maður ekki lengur að sætta sig
við að fá eingöngu finnskar
kartöflur. Maður getur valið
sér egypskar, ísraelskar,
ítalskar, finnskar, hollenskar
og guð má vita hvað. Þær eru
svo sem ekkert betri á bragðið
þessar frjálsu kartöflur, þær
gætu svo sem allar verið finnsk-
ar þess vegna. En þær eru
frjálsar, að minnsta kosti hálf-
frjálsar, og það gerir gæfumun-
inn.
Þær eru frjálsar og þær eru
stoltar. Bresku kartöflurnar,
sem Hagkaup fluttu inn, héldu
að þær væru komnar hingað til
að sigra í þorskastríði og verða
frægar. Þær sneru óðar til síns
heima aftur þegar þær komust
að raun um að hingað voru þær
einungis komnar til að vera
étnar. Þær egypsku, ísraelsku,
ítölsku, hollensku og hvað það
heitir nú allt saman, sætta sig
að vísu við að vera étnar, en
þær láta sig samt ekki fyrir
ekki neitt. Þær eru dýrar á sig.
Ekkert stoðar, þó að sjö inn-
flytjendur keppist um að hafa
þær sem ódýrastar. Þær eru
miklu dýrari en ánauðugar
finnskar kartöflur sem eiga
ekkert stolt. Hvernig skyldi
það verða þegar alfrjálsar kart-
öflur, stoltar eins og fjallageit-
ur, mæta hér til leika með
aðstoð fjölmennrar sveitar inn-
flytjenda. Haldið þið að það
verði munur.
Þessar frjálsu dýru kartöflur
eru að sjálfsögðu með hærri
álagningu í krónum talið en
ánauðugar kartöflur. Vonandi
leiðir það til góðs. Eins og
kunnugt er hefur álagning á
kartöflur ekki dugað til að
geyma þær við lægra hitastig
en stofuhita. Það hefur átt
öflum bendir ekki til þess að
allt sé fengið með því að gefa
innflutninginn frjálsan. Ekki
hefur tekist að skipuleggja
neina herferð lesendabréfa til
þess að dásama breytinguna.
Jafnvel húsmóðirin í Vestur-
bænum, sem aldrei hefur
brugðist Morgunblaðinu, þeg-
ar lítið hefur legið við, hefur
verið þögul sem gröfin.
Það er sem sagt ekki allt eins
og vera ætti samkvæmt kenn-
ingunni. Kenningin um frjálsa
verslun segir að hún tryggi
betri vöru og lægra verð. Kart-
öfludæmið bendir nú ekki til
þess að svo sé undir öllum
kringumstæðum. Nú má segja
að kartöfluverslunin hafi ekki
skipulagi kartöfluverslunar-
innar og breytingum á því. En
það er ekki víst að það leiði til
frjáls innflutnings á kartöflum.
Þeir sem berjast fyrir því að
innflutningurinn sé gefinn
frjáls eiga ennþá langt í land
með að sanna að það verði
jafngott eða betra en núver-
andi skipulag. Og það þurfa
þeir að sanna.
Að undanförnu hefur verið
slakað mjög á öllum reglum
um álagningu og er verðlagn-
ing nú frjálsari en hún hefur
verið um mjög langt árabil. Ég
ætla ekki að efast um að frjáls
verðmyndun sé oftast betri en
verðlagshöft. En því miður
hafa margir þeirra, sem fengið
langur tími líði áður en verð-
myndun yrði gefin frjáls að
nýju.
islandsráðherrann
Það er oft erfitt að sanna
hvort kenningar standast þegar
á þær reynir. Það er vegna þess
að sjaldnast er hægt að nota
tvær eða fleiri aðferðir saman.
Þess vegna er alltaf auðvelt að
segja þegar eitthvað nýtt er
reynt og það heppnast ekki vel
að það gamla hefði reynst
ennþá verr ef það hefði ennþá
verið í notkun. En einmitt
vegna þessa er sjálfsagt að
gera samanburð á leiðum þeg-
ar þess er nokkur kostur.