NT - 06.07.1984, Blaðsíða 8

G W FöstudagurG. júlí 1984 8
Árnad he ill a
Rannveig Þorsteinsdóttir
- lögfræðingur og fyrrverandi alþingismaður áttræð
Þær vóru ekki margar kon-
urnar sem skipuðu bekki Al-
þingis áratuginn eftir styrjöld-
ina, oftast aðeins ein eða tvær.
Og þær voru ekki heldur margar
sem ráðist höfðu inn í eitthvert
æðsta hof karlveldisins, lög-
mannastúkuna, á þeim árum.
Flestar þær konur sem slíkum
áfanga höfðu náði í samféiaginu
um miðja öldina, höfðu alist
upp við góð kjör og notið efna
og sterkra aðstandenda til
brautargengis í uppeldi, námi
og starfi. Það var líka fátítt á
þeim árum, að fólk - allra síst
konur - sem misst hafði af
menntalestinni í fátæktinni á
fyrstu þremur áratugum aldar-
innar næðu henni aftur á fer-
tugs- eða fimmtugsaldri. Þá
voru engar öldungadeildir til.
Samt sem áður gerðist það á
fimmta áratugnum að fátæk
sveitastúlka austan úr Mjóafirði
kleif þennan sextuga hamar og
varð að vonum þjóðfræg fyrir
afrekið. Hún heitir Rannveig
Þorsteinsdóttir og er áttræð í
dag.
Rannveig Þorsteinsdóttir
fæddist á Sléttu í Mjóafirði í
Suður-Múlasýslu 6. júlí 1904.
Foreldrar hennar voru Þor-
steinn Sigurðsson, sjómaður, og
Ragnhildur Hansdóttir. Rann-
veig fékk í ættararf góða greind
og óbilandi dugnað, sem efldist
og þroskaðist við uppvöxt í
kröppum kjörum. Hún naut
aðeins þeirrar skólafræðslu sem
börnum og unglingum þeirrar
tíðar bauðst í þrengsta stakki í
íslenskri byggð, en teygaði því
fastar af þeim nægtabrunni sem
þjóðin átti úr langri sögu og
harðri lífsönn. Hún var skarp-
greind og brann af mennta-
þorsta sem hún fékk ekki
svalað. Hún fluttist til Reykja-
víkur og varð snemma víkingur
til starfa og liðtæk í margvís-
legum félagsskap, t.d. ung-
mennafélögum. Rúmlega tvítug
að aldri gerðist hún afgreiðslu-
maður Tímans í Reykjavík og
mikilvirk í félagsstarfi Fram-
sóknarflokksins þar á þessum
frumbýlingsárum. Þessu starfi
gegndi hún fullan áratug, eða til
1936, en var næsta áratuginn
bréfritari hjá Tóbakseinkasölu
ríkisins, enda hamhleypa við
vélritun.
En á þessum árum fór Rann-
veig að huga að meiri menntun
sinni í hjáverkum samhliða
brauðstarfinu. Hún tók að lesa
til stúdents að mestu utan skóla
og tók stúdentspróf við Mennta-
skólann í Reykjavík 1946, þá42
ára að aldri. Þetta var fátítt og
vakti athygli. En hún lét ekki
þar við sitja heldur settist í
háskólann og lauk þar lög-
fræðiprófi á þremur eða fjórum
árum og sýndi og sannaði með
því að lærdómslistin er engin
sérgrein unglinga. Þetta varð
enn meira frægðarefni. Rann-
veig gaf með þessu fordæmi
sínu fjölmörgu miðaldra fólki,
sem ekki hafði getað svalað
menntaþrá á yngri árum, nýja
von og vissu um að hægt væri að
bæta þetta upp að nokkru þótt
komið væri á fimmtugsaldur.
Framsóknarmönnum í
Reykjavík hafði orðið heldur
þungt fyrir fæti að efla áhrif sín
í höfuðborginni og ekki hlotið
nema svo sem 5% atkvæða í
kosningum til Alþingis þar á
fimmta áratugnum og það nægði
ekki til þingmanns. Þegar Rann-
veig hafði unnið fræðgarafrek
sitt 1949 varð að ráði að leita til
hennar um framboð í Reykja-
vík, enda var hún mikil og góð
flokkskona. Hún varð við þess-
um tilmælum og skipaði efsta
sæti B-listans 1949. Mér er þessi
kosningabarátta sérstaklega
minnisstæð, enda starfaði ég þá
við Tímann. Okkur Tíma-
mönnum var mikið í hug að
herða þann róður sem fyrir
dyrum var og láta ekki okkar
hlut eftir liggja við að koma
Rannveigu á þing. Hún var
okkar fulltrúi og heimamaður.
Og Rannveig gekk ekki að
þessu verki með neinni hálf-
velgju fremur en öðru. Mér er
sérstaklega minnisstætt hve gott
var að vinna með henni. Hún
var í senn eftirlát við okkur um
ýmsar tiltektir í baráttunni og
skelegg í málflutningi í besta
lagi. Mérereinkum minnisstætt
samstarf hennar við Jón Helga-
son, ritstjóra. sem lagði sig
mjög fram til þess að hún næði
kosningu og átti líklega mikil-
vægasta þáttinn íþvímeðhenni,
þótt margir legðu þar gott lið til,
einnig ýmsir utan flokksmark-
anna, því að Rannveig naut þá
mjög mikilla almennra vinsælda
og aðdáunar fyrir það, hvernig
hún haðfi brotið ísinn á
menntabrautinni. Konur litu
mjög til fordæmis hennar og
vildu styrkja liana sem best,
enda átti hún þá sæti í stjórn
Kvenfélagasambands íslands og
var tekin að beita sér fast í
kvenréttindamálum.
Fylgirit NT um
Ferðir og frístundir
kemur út 12. júlí n.k.
Lifandi blað fyrir lifandi fólk
Auglýsingar sem birtast eiga í blaðinu, þurfa
að hafa borist auglýsingadeild NT í síðasta
lagi föstudaginn 6. júlí n.k.
Símarnir eru: 18300 - 687648 og 686481
Lifandi blað
Árangur þessarar glaðbeittu
kosningabaráttu varð sá, að
Rannveig náði kosningu sem
þingmaður Reykvíkinga og jók
fylgi Framsóknarflokksins þar
um helming. Þannig hafði hún
líka brotið ísinn fyrir hann í
höfuðborginni.
Rannveig var þingmaður
Reykvíkinga 1949-53 oglétýmis
góð mál til sín taka þar, einkum
í félagslegum efnum og jafnrétt-
ismálum. Þó hygg ég, að lang-
setur á Alþingi hafi ekki átt sem
best við hana, heldur hafi hún
fremur kosið fjölþættari störf
úti í samfélaginu í meiri snert-
ingu við fólkið. Raunin varð
líka sú að hún sneri sér meira að
lögfræðistörfum og rak lög-
fræðiskrifstofu í Reykjavík til
1974, varð héraðsdómslögmað-
ur 1952oghæstaréttarlögmaður
1959. Hún átti sæti í Verðlags-
dómi Reykjavíkur nokkur ár og
var fulltrúi íslands á þingi Evr-
ópuráðsins um skeið eftir 1950.
Einnig starfaði hún að marg-
víslegum félagsmálum af lífi og
sál, var formaður Kvenstúd-
entafélags íslands og Félags ísl.
háskólakvenna 1949-57 og í
stjórn Kvenfélagasambands ís-
lands hálfan annan áratug og
formaður þess 1959-63. Hún
átti og sæti í útvarpsráði 1953-56
og í yfirskattanefnd Reykjavík-
ur allmörg ár. Hún ritaði ýmis-
legt um lögfræðileg efni og
þýddi a.m.k. eina bók eftir
Estrid Ott.
Rannveig Þorsteinsdóttir er
minnisstæð og mikilhæf kona og
lífsdæmi hennar er lýsandi vitn-
isburður um það, hvað hægt er
að gera ef nægilegur vilji, dugn-
aður og skapfesta eru trúar
heimanfylgjur, þótt ýmislegt
annað veganesti sé af skornum
skammti. Manni finnst að hún
hafi sýnt og sannað, að vilji er
allt sem þarf. Framlag Rann-
veigar til jafnréttismála á þeim
árum þegar fyrstu steinunum
var rutt af þeim vegi, sem síðan
hefur verið genginn er ekki
einskis vert. Hjálpsemi hennar
Nígerísk harmsaga
■Nkem Nwankwo: My Merc-
edes is Bigger than yours.
Fontana Books 1981 (2. útg.).
127 bls.
■ Udemezue Okudo var mik-
ili maður, einn af höfðingjum
ættar sinnar, sem hafói aðsetur
í lítilli borg í Nígeríu. Hann
naut virðingar nágrannanna og
var einn af öldungum borgar-
innar.
Þegar þessi saga hefst, er
Udemezue í önnum. Sonur hans
Onuma er væntalegur heim frá
Lagos, þar sem hann hefur dval-
ist við nám og störf í 15 ár.
Onuma hefur komist vel áfram,
eins og sagt er, hann er i góðri
vinnu sem eins konar upplýsinga
fulltrúi hjá skipafélagi í eigu
Evrópumanna og daglaun hans
eru svipuð og hálf árslaun flestra
íbúanna í borg föður hans.
Onuma lifir hátt, klæðist jakka-
fötum og hefur keypt sér bíl,
glæsilegan Jaguar, sem fyrirtæk-
ið lánaði honum að vísu fyrir.
Og nú er Onuma að koma í
heimsókn til að sýna foreldrum
og ættingjum nýja bílinn.
Udemezue og hans fólk halda
mikla veislu í tilefni heimkomu
óskasonarins og allt gengur að
óskum. Onuma kemur akandi í
glæsivagninum, stráir um sig
peningum og nágrannarnir
skríða fyrir honum. En svo fer
að halla á ógæfuhliðina. Á
árlegri uppskeruhátíð héraðsins
nýtur Onuma sín vel, heillar
kvenfólkið upp úr skónum og
notar aftursætið í fína bílnum
ótæpilega. En hann verður
fullur, keyrir út af og telur
bílinn ónýtan. Sér til mikillar
ánægju kemst hann að því dag-
inn eftir, að svo er ekki, en hann
þarf krana og viðgerðarmann til
að koma bílnum í samt lag
aftur. Hann fer til Lagos og
tekst þar að svíkja út fé til að fá
viðgerðarmann með nauðsynleg
tæki þangað sem bíllinn iiggur,
en þegar þangað kemur hafa
hrekkjalómar úr sveitinni eyði-
lagt hann gjörsamlega.
Eftir þetta er líf Onumas í
rúst. Enginn ber virðingu fyrir
honum lengur, manni sem einu
sinni hreykti sér svo hátt, hann
er peningalaus og hefur ekki
löngun í sér til að gera neitt
þarflegt. Hann verður fyrir
hverri auðmýkingunni á fætur
annarri. flækist inn í pólitík, þar
sem hann gerist starfsmaður og
stuðningsmaður tveggja and-
stæðra fylkinga og sögunni lýkur
með því að hann skýtur mann til
að komast yfirbílinn hans,nýjan,
glæsilegan Mercedes. Að verk-
inu loknu ekur hann á brott
alsæll.
Harmsaga Onumas Okuda er
athyglisverð fyrir margra hluta
sakir. Þeir, sem vel þekkja til,
og ósérhlífni hefur jafnan verið
við brugðið og margir notið. í
góðra vina hópi var hún og er
glöðust og reifust allra, kát og
söngvin, lagði jafnan gott til
mála og var aufúsugestur á
hverjum vinafundi.
Á áttræðisafmæli Rannveigar
Þorsteinsdóttur er margt að
þakka, og fordæmi hennar er og
hefur orðið mörgum mikilvægur
leiðarvísir. Með fágætri atorku
og viljaþreki tókst henni að
klífa hamar sem mörgum hafði
áður virst harla óárennilegur.
Einhver spekingur sagði ein-
hvern tíma: Æskan er dásam-
leg, skömm að þurfa að spand-
era henni á unglinga. Víst er að
margir líta á æskuna sem
skammvinnt æviskeið til þroska
og náms. Rannveig sýndi að
þetta skeið er ekki aðeins bund-
ið við tvítugs- eða þrítugsaldur.
Það er hægt að varðveita
æskuna fram eftir árum, nema
og læra meðan maður lifir. Með
því varð hún öðrum uppörvun,
og er nokkurt lífsverk mikilvæg-
ara? Henni auðnaðist einnig að
veita samherjum sínum lið svo
að um munaði á úrslitastundu
þegar mikið lá við og skila
sameiginlegri sókn þeirra í nýj-
an áfanga fram á leið. Það er
líka betra en ekki.
Andrés Kristjánsson
fullyrða að hún gefi raunsanna
mynd af ákeðnum þáttum í
nígeríska samfélagi, sýni stöðu
þeirra, sem slitnað hafi úrtengsl
um við það samfélag, sem þeir
séu sprottnir upp úr en finni þó
ekki fótfestu annars staðar og
þurfi því á tilbúnum glæsileika
að halda.
Dapurlegat er þó, að Onuma
gæti allt eins hafa verið til í
Reykjavík um þessar mundir.
Þá hefði hannlíkast til keypt sér
lóð fyrir margföld árslaun for-
eldra sinna. Nýríku plebbarnir,
sem slitnað hafa úr tengslum við
fortíð sína eru allsstaðar hinir
sömu og markmið þeirra
svipuð. Líf þeirra er oftast
harmsaga þegar grannt er
skoðar.
Jón Þ. Þór
England á valda-
dögum útlendinganna.
M.T. Clanchy: England and its
Rulers 1066-1272. Foreign
Lordship and National Identity.
Fontana Paperbacks 1983.
317 bls.
■ Þegar Vilhjálmur sigurveg-
ari lagði undir sig England eftir
sigurinn í orrustunni við Hast-
ings árið 1066, varð hann kon-
ungur Englands, en hélt þó
áfram hertogatign í hertoga-
dæminu Normandí, handan
Ermarsunds. Ríki hans stóð því
traustum fótum beggja vegna
Ermarsunds og allt fram á
valdatíma Hinriks 111. á 13. öld
lutu Englendingar stjórn út-
lendinga. Normanarnir sam-
löguðust þjóðum Bretlandseyja
að sönnu smám saman, en á 12.
öld leysti ríki Angevinættar-
innar þá af hólmi, sem stjórn-
endur Englands og réðu fransk-
ar erfðareglur þar mestu um.
Ríki Angevinættarinnar var
víðáttumikið, náði allt norðan
frá Skotlandi og suður að Pýrenea-
fjöllum og eftir þá komu Poit-
evínar til valda, en þeir voru
viðlíka vinsælir með Englend-
ingum og Smiður Andrésson og
hans menn með íslendingum.
Óstjórnin gat varla leitt til ann-
ars en uppreisnar og árið 1258
risu enskir aðalsmenn upp, en
fyrir kaldhæðni örlaganna var
foringi þeirra enn einn
Fransmaðurinn, Simon de
Montfort.
Þessi bók er bindi í ritröð um
sögu Englands, sem Fontana
útgáfan er nú að gefa út og áður
hefur verið getið um hér í
blaðinu. Höfundurinn lýsir
stjórnarháttum á Englandi á
þessum árum, en leggur megin-
áherslu á að sýna fram á afstöðu
íbúa Bretlandseyja til hinna út-
lendu valdhafa. Hann lýsir valda-
baráttunni á líflegan og
skemmtilegan hátt, fjallar um
stöðu Englands í Evrópu mið-
aldanna og leggur mikla áherslu
á endurreisnina svonefndu á 12.
öld og þátt Englendinga í henni.
Mjög skemmtilegur kafli er
um það, hvernig þjóðernis-
kennd Englendinga vaknar
smám saman, m.a. með því að
ensk tunga reis úr öskustónni. í
framhaldi af því er svo fróðlegur
kafli um uppreisnina 1258 og
tilurð ensks þjóðríkis í kjölfar
hennar. 1 bókarlok eru allar
nauðsynlegar skrár og ættar-
tölur.
Höfundur þessarar bókar,
M.T. Clanchy, er kennari í
miðaldasögu við háskólann í
Glasgow. Hann hefur ritað
nokkuð um miðaldasögu, bæði
bækur og ritgerðir og einnig
fengist mikið við heimildaútgáf-
ur.
Jón Þ. Þór.