NT - 21.08.1984, Blaðsíða 10

Þriðjudagur 21. ágúst 1984 10
Minning
M
Þórhallur Sæmundsson
fyrrv. bæjarfógeti á Akranesi
Fæddur 24. júní 1897 •
■ Þórhallur Sæmundsson
fyrrv. bæjarfógeti á Akranesi
andaöist í Sjúkrahúsi Akraness
11. ágúst s.l. 87 ára að aldri.
Hann haföi legið í sjúkrahúsinu
frá því seint í apríl, en auk þess
átt viö nokkra vanheilsu að
stríða síðustu misserin. Útför
hans verður gerð í dag frá
Akraneskirkju.
Þórhallur var fæddur að
Stærra-Árskógi á Árskógs-
strönd, þann 24. júní 1897.
Foreldrar hans voru hjónin Sig-
ríður Jóhannesdóttir frá Þöngla-
bakka í Þorgeirsfirði Jónssonar
prests Reykjalín og Sæmundur
Tryggvi bóndi og skipstjóri, síð-
ar hafnarvörður á ísafirði, Sæ-
mundsson bónda í Gröf í Kaup-
angssveit í Eyjaíirði Jónasson-
ar. Sæmundur er kunnur af
ævisögu sinni - Virkir dagar -
sem Guðmundur G. Hagalín
rithöfundur skráði fyrir löngu
síðan og er ein af fyrstu bókum
Hagalíns þeirrar tegundar.
Börn þeirra hjóna voru 8 og eru
3 þeirra enn á lífi. Guðmundur
og Jón búsettir í Reykjavík og
Ingileif á Blönduósi. Þegar Þór-
hallur er innan við fermingar-
aldur andaðist móðir hans.
Hann þurfti því snemma að
vinna fyrir sér og treysta á
sjálfan sig. Hugur hans stóð til
mennta, þótt þar væri við ramm-
an reip að draga vegna fátæktar.
Stúdentsprófi lauk Þórhallur
1919 og prófi í lögum frá Há-
skóla íslands 1924. Með þrot-
lausri vinnu og miklum sparnaði
tókst Þórhalli að ná þessu
marki. Hann kunni margar
sögur af því, hvernig hann
flcytti sér áfram fjárhagslega.
Varð stundum að fresta námi,
ef sumarvinnan brást, sem fyrir
kom. Hann tók sig til og gerðist
kennari að vetrinum og eftir að
í háskólann kom kenndi hann
oftast nær með náminu. Frá
þessum árum átti hann ýmsa
þjóðkunna ncmendur, eins og
sveitunga sinn Davíð skáld frá
Fagraskógi og sr. Sigurð Stef-
ánsson síðar vígslubiskup á
Möðruvöllum.
Árin 1924-'30 stundaði Þór-
hallur málfærslustörf í Vest-
mannaeyjum og rak þar jafn-
framt útgerð og fiskverkun. Á
þessum árum var hann einnig
meö atvinnurekstur í Hnífsdal.
Hann stundaði lögfræðistörf i
Dáinn H.ágúst 1984
Reykjavík og Hafnarfirði 1930
og 1931. Varð lögreglustjóri á
Akranesi frá 1. janúar 1932 og
jafnframt oddviti þar og hafn-
argjaldkeri til 1. febrúar 1936.
Þegar Akranes fær kaupstaðar-
réttindi I. janúar 1942 varð
Þórhallur bæjarfógeti og því
starfi gegndi hann til 1. okt.
1967, er hann lét af embætti
vegna aldurs. Eftir þetta var
Þórhallur settur bæjarfógeti í
Neskaupstað í tæpt ár. Einnig
vann hann við sýslumannsem-
bættið í Stykkishólmi og á Sauð-
árkróki stuttan tíma. Þetta varð
til þess - að við ýmsir vinir hans
og starfsmenn - gáfum honum
nafnið landfógeti og líkaði hon-
um það að sjálfsögðu vel.
Þórhallur kvæntist þann 19.
des. 1925, Elísabetu Guð-
mundsdóttur kaupmanns og út-
vegsbónda í Hnífsdal Sveins-
sonar. Þau hafa alið upp fjögur
fósturbörn, sem eru náskyld
þeim hjónum og reynst þeim
sem bestu foreldrar. Þau eru,
talin í aldursröð: Sigríður Sig-
mundsdóttir húsmóðir á Sel-
tjarnarnesi, Guðmundur Sam-
úelsson arkitekt og prófessor í
Hannover í Þýskalandi, Lilja
Gestsdóttir húsmóðir í Reykja-
vík og Þórhallur Már prentari í
Reykjavík. Öll hafa þau stofnað
sín eigin heimili og eiga marga
afkomendur. Fósturforeldrum
sínum hafa þau sýnt tryggð og
umhyggjusemi, eins og best get-
ur veriö og því meir, sem þörfin
var brýnni, er aldur færðist yfir
þau. Er sú ræktarsemi við
æskuheimilið til fyrirmyndar.
Elísabet er frábær kona að allri
gerð. Mikil móðir barna sinna
og fyrirmyndarhúsmóðir, eins
og heimili þeirra hjóna hefur
best borið vitni um, enda reynst
mörgum mikill rausnargarður.
Lögreglustjóri og bæjarfógeti á
Akranesi var Þórhallur í tæp 36
ár og kom mjög við sögu bæjar-
ins á því tímabili. Á þeim árum
óx Ákranes úr 1200 manna
kauptúni í 4500 manna kaup-
stað. Hann átti sæti í fyrstu
bæjarstjórn Akraness 1942-’46.
Var þar bæjarfulltrúi fyrir
Framsóknarflokkinn. Hann var
mjög virkur í starfi. Hafnarmál-
in lét hann einkum til sín taka í
bæjarstjórninni og sýndi þar
framsýni og stórhug. Hann sat í
hafnarnefnd og var lengi for-
maður hennar, enda voru hafn-
armálin mál málanna fyrstu 30
árin í sögu bæjarins. Fræðslu-
málum bæjarins sýndi hann
mikinn áhuga og átti lengi sæti í
fræðsluráði og var formaður
þess í mörg ár. Hann var vand-
látur við ráðningu starfsmanna
að skólum bæjarins, en greiddi
vel götu þeirra, sem hann treysti
til góðra verka. Hann varð
formaður Sjúkrasamlags Akra-
ness við stofnun þess 1938 og
gegndi því starfi í nær 40 ár.
Lengi endurskoðandi Síldar- og
fiskimjölsverksmiðjunnar h/f á
Akranesi og Kaupfélags Suður-
Borgfirðinga, enda áhugasamur
samvinnumaður alla tíð. Átti
sæti í miðstjórn Framsóknar-
flokksins og var um langt skeið
einn af forvígismönnum flokks-
ins á Akranesi. Þá var hann í
áratugi mjög virkur félagi í
Rotaryklúbbi Akranessogstúd-
entafélaginu á Akranesi. Af
framanrituðu má Ijóst vera að
Þórhallur var að eðlisfari mjög
félagslyndur maður og kom víða
við á langri ævi.
Ég gat þess áður að Þórhallur
missti móður sína á viðkvæmum
aldri og skólaárin urðu honum
erfið sökum fátæktar. Ég held
að þetta hafi sett nokkurt mark
á manninn og mótað lífsskoðan-
ir hans. Hann var í eðli sínu
sparsamur, hjálpfús og traustur
málssvari þeirra, sem höllum
fæti stóðu í lífsbaráttunni. Það
brást ekki. Hann sýndi mildi og
mannúð í embættisstörfum sín-
um og ekkert var fjær honum,
en láta fólk kenna á valdi sínu.
Hann reyndi ætíð að hvetja til
sáttar og samkomulags, svo
lengi sem kostur var á. Hann
var þrautseigur sáttasemjari og
trúði einatt á það góða í mann-
inum. En lund hans var við-
kvæm og hann gat orðið sár, ef
menn brugðust trausti hans. Al-
þýða manna á Akranesi átti
góðan fulltrúa þar sem Þórhall-
ur var, enda átti hann velvild
hennar og hlýhug. Hinsvegar
var hann skyldurækinn embætt-
ismaður, heiðarlegur og
réttsýnn. Þegar lögin og heil-
brigð skynsemi fór ekki saman,
lét liann hjartað ráða.
Þórhallur var mikill heimilis-
faðir og umhyggjan fyrir börn-
unum fjórum og börnum þeirra,
átti sér engin takmörk. Hann
var gestrisinn og góður heim að
sækja, eins og margir munu
minnast. Hann var viðræðugóð-
ur, vel að sér í sögu og ættfræði,
kunni mikið af Ijóðum íslensku
góðskáldanna og unni öllu því
sem íslenskt var. Málamaður
var hann mikill og las lengi fram
eftir ævinni erlend tímarit sér til
fróðleiks og skemmtunar.
Nú er langri starfsævi lokið.
Þegar kraftarnir eru þrotnir er
hvíldin kærkomin. Samstarfs-
menn og samherjar - vinir og
aðrir samtíðarmenn - munu
lengi minnast Þórhallar Sæ-
mundssonar og þakka honum
kynnin á lífsleiðinni. Jafnframt
senda þeir Elísabetu, börnun-
um og öðrum vandamönnum
innilegar samúðarkveðjur á
skilnaðarstundinni.
Að lokum langar mig að
kveðja Þórhall með síðasta er-
indinu úr kvæðinu Mold, eftir
æskuvin hans og sveitunga -
Davíð skáld frá Fagraskógi:
„Moldin er þín.
Moldin er trygg við börnin sín,
sefar allan söknuð og harm
og svæfir þig við sinn
móðurbarm.
Grasið hvíslar sitt Ijúfasta Ijóð
á leiðinu þínu. Moldin er hljóð
og hvíldin góð... “
Blessuð sé minning hans.
Daníel Ágústínusson
Þá er yfirvald okkar Akurnes-
inga um langt skeið, Þórhallur
Sæmundsson fyrrverandi bæjar-
fógeti allur og fer jarðarförin
fram frá Akraneskirkju í dag.
Þórhallur var sonur þess
kunna skipstjóra og athafna-
manns, Sæmundar Tryggva
Sæmundssonar og konu hans
Sigríðar Jóhannesdóttur, Stærri
Árskógi, Árskógsströnd og átti
þannig ekki langt að sækja áræði
og dugnað, er strax kom í Ijós
er hann braust til mennta, svo
erfitt sem það var alþýðu manna
í þá daga, er aðeins var einn
Menntaskóli í Reykjavík og
enginn lánasjóður eða styrkir
upp á að hlaupa. En þetta tókst
þó með fádæma dugnaði, reglu-
semi og þrotlausri vinnu og lauk
hann stúdentsprófi frá MR
1919. Innritaðist þá í lagadeild
Háskóla íslands og lauk þaðan
prófi með hárri 1. einkunn
1924. Næstu árin stundaði Þór-
hallur málfærslustörf í Vest-
mannaeyjum og einnig útgerð
frá Hnífsdal, en þaðan var hans
merka og vel menntaða kona,
Elísabet Guðmundsdóttir,
kaupmanns.
Lögreglustjóri á Akranesi
varð Þórhallur í ársbyrjun 1932
og jafnframt oddviti hrepps-
nefndarinnar og var það vissu-
lega ærið starf einum manni,
með tilliti til þess líka, að hann
varð að hafa skrifstofuna inni á
heimilinu, þar sem húsakostur
var ekki alltof ríflegur. Kom sér
þá vel, að frú Elísabet tók
fyllilega sinn þátt í að leysa
þessi erfiðu viðfangsefni, bæði
hvað heimilið snerti og eins að
aðstoða bónda sinn við skrif-
stofustörfin, þar sem mikið
þurfti að handskrifa og reikna
án hjálpar skrifstofu og reikn-
ingsvéla.
Bæjarfógeti á Akranesi varð
Þórhallur 1942 og gegndi því
starfi til 1967, að hann fékk
lausn frá embætti. Með stofnun
bæjarfógetaembættisins breytt-
ist að sjálfsögðu öll aðstaða
hvað snerti skrifstofuhald og
starfsemi við embættið, sem allt
varð stærra í sniðum en verið
hafði. Auk embættisstarfa hlóð-
ust á Þórhall ýmiss trúnaðar og
ábyrgðarstörf í hafnarnefnd.
Þannig var hann lengi formaður
stjórnar Sjúkrasamlags Akra-
ness.í hafnarnefnd yfir 20 ár og
í fræðsluráði Akraness og yfir-
kjörstjórn Vesturlandskjör-
dæmis, svo eitthvað sé nefnt.
Öll embættis og trúnaðarstörf
rækti Þórhallur með stakri
samviskusemi og sérstaklega
þótti einkenna alla starfsemi
hans að leysa öll ágreiningsmál
í sátt og samlyndi en forðast allt
valdboð í lengstu lög. Sérstakur
talsmaður alla tíð var Þórhallur
allra þeirra sem minna máttu
sín og við erfið kjör eða and-
streymi áttu að búa, minnugur
uppruna síns og lífsbaráttu í
æsku og unglingsárum við þrot-
lausa baráttu að ná settu mark-
miði, sem oft virtist svo fjarlægt
og tvísýnt, hvernig til tækist þó
allt færi vel og að óskum, eins
og framan greinir.
Við hjónin fluttum til Akra-
ness á haustdögum 1934, þar
sem ég gerðist kennari við
Barnaskólann. Brátt tókust góð
kynni og vinátta með okkur og
heimilum okkar og hefur staðið
svo alla tíð síðan, sem við
kunnum vel að meta og erum
þakklát fyrir. - Ég hafði mikið
saman við Þórhall að sælda við
félags- og nefndarstörf og
reyndist mér hann ætíð ráðholl-
ur og tillögugóður og laginn að
ná góðum árangri, þó skoðanir
væru skiptar til að byrja með,
eins og oft vill verða, en eins og
áður segir, var Þórhallur maður
friðar og sáttfýsi. Ekki spillti
það til, að við vorum einlægir
samherjar í stjórnmálum og átt-
um á því sviði langt og farsælt
samstarf.
„Lét ei glys né böl sig blekkja
bein hún gekk og veik eispönn,
meyja, kona, aldin ekkja
upplitsdjörf og prúð og sönn“.
(Matth. Jock.)
Hinn 7. ágúst s.l. andaðist í
Reykjavík Kristín Halldórs-
dóttir, fyrrum húsfreyja í Önd-
verðarnesi í Grímsnesi, rúm-
lega 94 ára að aldri. Hún var
alla ævi mjög heilsugóð, en
nokkur hin síðari ár fór þrek
hennar minnkandi, eftir því
sem aldur færðist yfir. Ekki
þurfti hún að dveljast á sjúkra-
húsi, en gat dvalið í íbúð sinni í
rósemi ellinnar, án þess að þurfa
að líða þjáningar og verða elli-
móð. Hún var líka svo lánsöm
að hafa sér til aðstoðar mikla
ágætiskonu, sem annaðist hana
af mikilli kostgæfni síðustu árin.
Kristín Halldórsdóttir var
fædd á Litlu-Reykjum í
Hraungerðishreppi 25. maí
1890. Foreldrar hennar voru
Halldór Stígsson fæddur á
Brekkum á Rángárvöllum 14.
júní 1858 og kona hans Þórunn
ísleifsdóttir fædd á Kirkju-
bæjarklaustri 12. júlí 1857, bú-
andi hjón á Litlu-Reykjum.
Árið 1901 flyst Kristín með
foreldrum sínum að Öndverð-
arnesi í Grímsnesi og ólst þar
upp.
Ung að árum giftist Kristín
Bjarna Jónssyni frá Alviðru í
Ölfusi. Bjuggu þau nokkur
fyrstu árin í Reykjavík, þarsem
Bjarni stundaði sjómennsku og
var í mörg ár togarasjómaður.
Árið 1918 flytja þau hjón að
Öndverðarnesi og taka þar við
jörð og búi af foreldrum Kristín-
ar og farnaðist vel. En árið 1926
missir Kristín mann sinn af
slysförum frá átta börnum og
því níunda ófæddu. Þetta var
mikið áfall fyrir heimilið og
hefði ekki þótt tiltökumál, þó
að ekkjan hefði látið bugast við
slíkt reiðarslag. En Kristín var
ekki þeirrar gerðar að láta hug-
fallast þótt á móti blési. Hún
tvíefldist við þessa miklu sorg
og erfiðleika. Hélt búskap
áfram af mikilli rausn og mynd-
arskap með börnum sínum til
ársins 1955 að hún lét af búskap
og flutti til Reykjavíkur. Af níu
börnum þeirra hjóna, Bjarna
og Kristínar eru nú aðeins þrjú
sem lifa móður sína. Það er því
augljóst, að mörg og þung áföll
hafa mætt á þessari konu á
vegferð hennar gegnum lífið.
En hún hélt alltaf reisn sinni og
bar ekki á torg sorgir sínar og
harma. En hitt má öllum Ijóst
vera. að ekki hefur alltaf verið
bjart framundan hjá þessari
dugmiklu konu. í búskapartíð
Kristínar var Öndverðarnes
mikill rausnargarður. Bústofn
mikill og góður, jörðin landstór
og mikil hlunnindi. Gesta-
gangur mikill því að allir sem
komu fundu að þeir voru auð-
fúsugestir. Heimilsfólkiðmargt,
stór hópur myndarlegra barna,
sem voru öllu einhuga um að
hjálpa móður sinni sem best
varð á kosið, enda var búskapur
blómlegur og afkoma góð.
Hér hefur verið getið helstu
atriða úr lífi og starfi Kristínar
frá Öndverðarnesi, en þrátt fyrir
það er hetjusaga hennar ósögð
og verður ekki rakin í stuttu
máli. Hún var sómi stéttar
Og nú að leiðarlokum vil ég
færa þessum vini mínum og
samferðamanni hér í bæ um
langt skeið þakkir fyrir sam-
fylgdina og alla vinsemd fyrr og
síðar, um leið og við hjónin
sendum frú Elísabetu og fjöl-
skyldu hennar einlægar vináttu
og samúðarkveðjur.
Guðmundur Björnsson
sinnar, hvort sem litið er til
bændastéttar þessa lands eða
þeirra kvenna, er hlutu þau
örlög að þurfa að gerast bæði
bóndinn og húsfreyjan, faðir og
móðir barna sinna og komast
með miklum sóma frá því á
allan hátt.
Að leiðarlokum og á kveðju-
stund komu margar fagrar
minningar um þessa konu fram
í hugann. Á þær ber engan
skugga, eftir margra áratuga
kynni mín af Kristínu frá Önd-
verðarnesi. Örlögin höguðu því
svo fyrir röskum fimmtíu árum,
að ég varð sem eitt af börnum
hennar. Og til dauðadags var
hún svo sannarlega móðir mín í
bestu merkingu þess orðs. Batt
órofatryggð við mig og börnin
mín öll. Heimili hennar í Önd-
verðarnesi og síðar í Reykjavík
stóð okkuröllum æfinlega opið.
Þangað var ætíð hægt að leita
með vandamál, sem að höndum
bar. Þegar sorg og sárindi bar
að okkar dyrum var það einnig
hennar sorg. Hún gerði ætíð sitt
besta til að léfta vandann og
gera sem best úr öllu. Hjá henni
áttu flest barna minna sumar-
dvöl um margra ára skeið og
síðar, eftir að hún var flutt til
Reykjavíkur, hélt hún heimili
fyrir þau, sem þá voru í skóla.
Óneitanlega vekur það
söknuð og trega, að nú skuli
öllum samskiptum lokið. Krist-
ín Halldórsdóttir er horfin sjón-
um okkar að sinni. Konan sem
við áttum öll svo mikið gott upp
að unna. En þegar aldur færist
yfir og líkamsþróttur dvínar, er
dauðinn kærkominn og hvíldin
þakksamlega þegin.
Kristín frá Öndverðarnesi
hefur kvatt sitt veraldarsvið,
sátt við allt og alla. Horfin
hljóðlát og prúð inn í forsal
eilífðarinnar.
Við, sem eftir stöndum, ósk-
um henni af alhug góðrar ferðar
til nýrra heimkynna.
Valdimar Pálsson.
Selfossi.
Útför Kristínar Halldórsdótt-
ur, fyrrum húsfreyju að Önd-
verðarnesi í Grímsnesi, verður
gerð frá Selfosskirkju í dag.
Hún andaðist á hjúkrunarheim-
ilinu Sunnuhlíð þ. 7. þ.m., 94ra
ára að aldri. Kristín fæddist 25.
maí 1890 að Litlu-Reykjum í
Hraungerðishreppi, einkadóttir
hjónanna Þórunnar ísleifsdótt-
ur og Halldórs Stígssonar, sem
þar bjuggu. Árið 1900 fluttist
hún með foreldrum sínum að
Öndverðarnesi t Grímsnesi og
þar ólst hún upp. Ung að aldri
fór hún til Reykjavíkur að læra
t
Útför eiginkonu minnar, móður, tengdamóður og ömmu
Ingibjargar Ásgeirsdóttur
Lokastíg 23
fer fram frá Fríkirkjunni í Reykjavík fimmtudaginn 23. ágúst
kl. 13.30. Þeir sem vildu minnast hinnar látnu eru beðnir að
láta liknarfélög njóta þess.
Óskar Gissurarson og fjölsk.
Innilegustu þakkir til allra er sýndu okkur samúð og hlýhug við
andlát og jarðarför móður okkar, tengdamóður og ömmu
Hólmfríðar Eysteinsdóttur
Miklubraut B2
Reykjavík
HlinGunnarsdóttir
GeirSigurðsson
Astríður Sigurðardottír
Guðrún Sigurðardóttir
Eysteinn Sigurðsson
MagnúsSigurösson
Sveinn L. Jóhannesson
Helga Fossberg
Ólafur Kristófersson
Sigfús Jonsson
Guðrún Ólafsdóttir
og barnabörn
Kristín Halldórsdóttir
Fædd 25. maí 1890 - Dáin 7. ágúst 1984