NT - 13.12.1984, Blaðsíða 6

w
’ k c
Fimmtudagur 13. desember 1984 O
Ríkisstjórnin hefur úrslita-
vald í vaxta- og peningamálum
Vitnað í greinargerð Jóhannesar Nordals og Gylfa Þ. Gíslasonar
■ Um þessar mundir fara
fram umræður um hvort það sé
Seðlabankinn eða ríkisstjórn-
in, sem fari með úrslitavald í
vaxta- og peningamálum. Það
er því ekki úr vegi að rifja upp
eftirfarandi atriði.
Það virðist talsvert útbreidd
skoðun, að Seðlabankinn fari
með valdið í vaxtamálum.
Þetta byggist á því, að menn
vitna þá í 13. grein laganna, án
samhengis við aðrar greinar
laganna og greinargerðina,
sem fylgdi frumvarpinu að lög-
unum um Seðlabankann þegar
það var lagt fyrir Alþingi. 13.
grein laganna hljóðar á þessa
leið:
„Seðlabankinn hefur rétt til
að ákveða hántark og lágmark
vaxta, sem innlánsstofnanir,
er um ræðir í 10. grcin, mega
reikna af innlánum og útlán-
um. Nær þetta vald einnig til
að ákveða hámarksvexti sam-
kvæmt lögum nr. 73/1933.
Vaxtaákvarðanir skulu birtar í
Lögbirtingablaði. Ákvörðun-
arvald þetta nær einnig til
þóknunar, sem jafngildir vöxt-
um að áliti Seðlabankans."
Þessi ákvæði virðast afdrátt-
arlaus, ef þau eru slitin úr
samhengi við 4. grein laganna,
en þá verður annað uppi á
teningnum.
Fjórða greinin
Fjórða grein Seðlabankalag-
anna hljóðar svo:
„í öllu starfi sínu skal Seðla-
bankinn hafa náið samstarf við
ríkisstjórnina og gera henni
grein fyrir skoðunum sínum
varðandi stefnu í efnahagsmál-
um og framkvæmd hennar. Sé
um verulegan ágreining við
ríkisstjórnina að ræða, er
Seðlabankanum rétt að lýsa
honum opinberlega og skýra
skoðanirsínar. Hannskalengu
að síður telja það eitt megin-
hlutverk sitt að vinna að því að
sú stefna, sem ríkisstjórnin
markar að lokum, nái tilgangi
sínum."
í greinargerð fyrir Seðla-
bankafrumvarpinu, sem fjall-
að var um og afgreitt sem lög
á þinginu 1960-1961, segir svo
um 4. greinina:
„Grein þessari er ætlað að
skilgreina stöðu Seðlabankans
gagnvart ríkisvaldinu. Hér er
um þrjú meginatriði að ræða:
1. að bankinn skuli hafa nána
samvinnu við ríkisstjórn og
gera henni grein fyrir
skoðunum sínum;
2. að bankanum sé rétt sem
sjálfstæðum, sérfróðum að-
ila að halda fram skoðunum
sínum opinberiega, jafnvel
þótt um ágreining við ríkis-
stjórn sé að ræða;
3. að endanlegt ákvörðunar-
vald um stefnu í efnahags-
málum hljóti þó ætíð að
vera hjá ríkisstjórninni og
undir það hljóti Seðlabank-
inn ætíð að beygja sig að
lokum.
Um þetta atriði er sérstak-
lega rætt í hinni almennu grein-
argerð hér að framan."
Sjálfstæði Seðla-
bankans
Víkjum þá næst að því,
sem segir í almennu greinar-
gerðinni um þetta efni:
„Umræður um fyrirkontulag
á stjórn Seðlabankans hafa
mjög snúist um það, hvort
æskilegt væri, að Seðlabankinn
væri í störfum sínum og stefnu
óháður þeirri ríkisstjórn, sem
við völd er hverju sinni. Halda
sumir því fram, að bankinn
eigi að vera sem sjálfstæðastur
og vera reiðubúinn að ganga í
berhögg við stefnu ríksstjórn-
arinnar, ef hann telur hana
ranga eða hættulega. Aðrir
eru hins vegar á þeirri skoðun,
að Seðlabankinn sé aðeins ein
grein ríkisvaldsins og eigi að
■ Gylfi Þ. Gíslason.
fara í einu og öllu eftir fyrir-
mælum ríkisstjórnarinnar. Svo
virðist vera í þessu máli sem
fleirum, að hvorugur deiluaðili
hafi með öllu rétt fyrir sér.
Reynsla flestra þjóða hefur
sýnt það greinilega, að ekki er
mögulegt fyrir seðlabanka,
hversu óháður sem hann er að
nafninu til, að reka til lengdar
stefnu, sem gengur í berhögg
við fyrirætlanir ríkisstjórnar-
innar í efnahagsmálum. Ef til
átaka kemur, hlýtur valdið að
vera í höndum ríkisstjórnar,
sem hefur á bak við sig meiri-
hluta hinna kjörnu fulltrúa
þjóðarinnar. Sú skipting fram-
kvæmdavaldsins, sem mundi
felast í raunverulegu sjálfstæði
Seðlabankans, er því ekki sam-
rýmanleg þingræðisstjórn, eins
og við þekkjum hana. Þetta.
hefur komið glögglega fram í
því, að þeir seðlabankar, sem
verið hafa í einkaeign, eins og
áður var títt, hafa yfirleitt
leitast við að móta stefnu sína
sem mest í samræmi við vilja
ríkisvaldsins.
Á hinn bóginn er sjalfsagt,
að tekið sé verulegt tillit til
skoðana Seðlabankans varð-
■ Jóhannes Nordal
andi stefnu í efnahagsmálum
og honum gefið hæfilegt
ákvörðunarvald í þeim málefn-
um, sem liggja innan starfsviðs
hans. í þessu sambandi er vert
að íhuga, hverjar eru höfuðá-
stæðurnar fyrir því, að sá hátt-
ur er nú kominn á í öllum
löndum að fela sérstökum
seðlabanka að fara með mikil-
væga þætti í stjórn peninga- og
gjaldeyrismála. Hér er annars
vegar um það að ræða, að
stjórn þessara mála er að veru-
legu leyti sérfræðilegt
viðfangsefni, sem heppilegra
er að hafa í höndum sérstakrar
stofnunar er hefur aflað sér
reynslu og þekkingar til að
leysa úr þeim án pólitískra
afskipta. Hins vegar er það eitt
meginhlutverk Seðlabankans
að standa vörð um gjaldmiðil
þjóðarinnar og varðveita
traust manna til hans innan
lands og utan. En þessu hlut-
verki getur hann því aðeins
gegnt tii fulls, að menn sjái að
hann sé annað og meira en
verkfæri í höndum ríkisstjórn-
arinnar.“
Endanlega valdið
hjá ríkisstjórninni
í framhaldi almennu grein-
argerðarinnar segir:
„Af þessu ætti að vera aug-
ljóst, að komast verður á náin
samvinna og eðlileg verka-
skipting á milli Seðlabankans
og ríkisstjórnarinnar, er bygg-
ist annars vegar á því, að ríkis-
stjórnin viðurkenni sjálfstætt
hlutverk Seðlabankans og taki
fullt tillit til skoðana hans
varðandi þau mál, sem hann
hefur sérþekkingu á, en hins
vegar á því, að Seðlabankinn
skilji, að endanlegt úrskurðar-
vald varðandi stefnu þjóðar-
innar i efnahagsmálum hlýtur
að vera hjá ríkisstjórninni, en
ekki honum.
í því frumvarpi, sem hér
liggur fyrir, er reynt að
skilgreina aðstöðu Seðlabank-
ans gagnvart ríkisstjórninni í
4. grein. Þar er Seðlabankan-
um falið að hafa nána sam-
vinnu við ríkisstjórnina og gera
henni grein fyrir skoðunum
sínum. Verði um verulegan
ágreining að ræða milli bank-
ans og ríkisstjórnarinnar, er
bankanum rétt sem sérfróðum
og ábyrgum aðila að skýra
skoðanir sínar opinberlega.
Engu að síður skal hann telja
það eitt meginhlutverk sitt að
vinna að því, að sú stefna, sem
ríkisstjórnin markar að lokum,
■
Þórarinn
Þórarinsson
skrifar:
nái tilgangi sínum. Nú er að
sjálfsögðu hugsanlegt, að
bankastjórn Seðlabankans geti
með engu móti fallist á stefnu
ríkisstjórnarinnar í mikilvægu
máli. Getur þá svo farið, að
eina lausn vandans verði sú, að
bankastjórnin víki úr sessi.
Með tilliti til þessa eru ákvæði
í 27. grein frumvarpsins, er
vernda sérstaklega hag banka-
stjóra, sem vikið er úr starfi
eða segir lausu strfi, t.d. vegna
ágreinings við ríkisstjórn.“
Þessi greinargerð, sem hér
hefur verið rakin og sennilegt
er að þeir Jóhannes Nordal og
Gylfi Þ. Gíslason hafi mest
fjallað um, leiðir það ótvírætt
í ljós að endanlegt ákvörðun-
arvald í vaxtamálum og öðrum
peningamálum er hjá ríkis-
stjórninni, hvað sem líður 13.
grein.
Seðlabankanum ber að
halda svo á því valdi sínu, sem
felst í 13. grein, að það leiði
ekki til árekstra við stefnu
stjórnarinnar, sem hefur hið
endanlega vald. Greinargerðin
tekur af öll tvímæli.
Ályktun 24. þings SÍBS:
Tværveigamestuályktanir 24. þings SIBS
■ 24. þing SÍBS var haldið á
Reykjalundi helgina 29. og 30.
september. Formaður SÍBS
Kjartan Guðnason setti þingið
og minntist látinna félaga. Síð-
an hófust þingstörf.
Aðalefni þingsins var auk
almennra þingstarfa, endur-
hæfing. Fenginn hafði verið
fyrirlesari frá Osló, Oddvar
Sande, en hann er einn virtasti
sérfræðingur Norðmanna á
sviði endurhæfinga. Hann
flutti erindi, er hann nefndi
„Virksomheden for yrkeshem-
mede i Norge.“ Einnig flutti
Haukur Þórðarson yfirlæknir
á Reykjalundi erindi um at-
vinnulega endurhæfingu hér á
landi og Steinar Gunnarsson
framkvæmdastjóri Múlalundar
flutti erindi er hann nefndi
„Vernduð vinna innan stofn-
ana.“
Fyrirlesarar svöruðu síðan
fyrirspurnum. Síðan hófust al-
menn þingstörf. Mikill sóknar-
hugur var í þingfulltrúum og
margar merkar ályktanir born-
ar fram og samþykktar. Tvær
þær veigamestu voru þessar:
Um endurhæfingu
fatlaðra
24. þing SÍBS leggur
áherslu á að unnið verði að
markvissri endurhæfingu fatl-
aðra sem miði að því að gera
þá starfhæfa á hinum almenna
vinnumarkaði.
Til að ná þessu marki þarf
að leggja áherslu á eftirfarandi
atriði:
1. Forsendur hins vinnufatl-
aða til þjálfunar í ákveðið
starf séu kannaðar gaum-
gæfilega í samráði við hann
sjálfan.
2. Stóraukin verði fræðsla er
geri viðkomandi starfhæfan
á nýju sviði, sé þess þörf.
3. Vinnumiðlun verði stór-
aukin og hafi á að skipa
sérmenntuðu starfsliði er
myndi vinnuhóp með hin-
um fatlaða, ásamt fólki úr
heiibrigðis- og félagsþjón-
ustu.
4. Unnið verði að því að fyrir-
tæki taki fatlaða til þjálfun-
ar og starfa, enda séu þau
rækilega upplýst um gildi
þess fyrir þau sjálf og sam-
félagið.
5. Leggja ber áherslu á að
fyrirtæki aðlagi húsnæði og
alla aðstöðu fatlaðra á
vinnustað, enda hljóti fyrir-
tækin sjálf styrk til "þess
samkvæmt lögum.
6. Hlutast verði til um að hið
opinbera gangi á undan
með góðu fordæmi um
ráðningufatlaðrasemnjóta i
eða notið hafa endurhæf- ■
ingar til vinnu, samanber
ákvæði í lögum þar að lút-
andi.
7. Hinum vinnufatlaða séu
tryggð full laun meðan á
starfsþjálfun stendur.
8. Lögð sé áhersla á að fyrir-
tæki komi upp þjónustu,
sem miði að því að koma í
veg fyrir ótímabæra skerð-
ingu á vinnufærni starfs-
manna sinna, m.a. vegna
aðstæðna á vinnustað. Hér
gæti t.d. verið um að ræða
tilfærslu í starfi, líkams-
þjálfun og kennslu í öðrum
störfum og nám í því sam-
bandi. Æskilegt er að full-
trúar heilsugæslustöðva,
fulltrúar vinnuveitenda og
vinnuþega ásamt vinnuþega
sjálfum myndi starfshóp til
þess að vinna að þessum
málum.
Um lyfjakostnað og
læknisþjónustu
Ályktun yegna hækkunar á
göngudeildarþjónustu, lyfja-
kostnaði og læknisþjónustu:
Á undanförnum áratugum
hefur markvisst verið unnið að
því hér á landi að tryggja
öllum sem á þurfa að halda
sem besta læknishjálp án tillits
til efnahags. Jafnframt hefur
verið unnið að því að tryggja
þeim þolanlega afkomu sem
standa höllum fæti vegna sjúk-
dóma eða aldurs.
Á svipstundu hefur þessu
verið hrundið. Við höfum færst
áratugi aftur í tímann og efna-
lítið fólk þarf nú að hugsa sig
um tvisvar áður en það leitar
læknis. Kostnaðarhluti sjúk-
linga í læknishjálp og lyfja-
kostnaði hefur þre- til fjórfald-
ast á sama tíma og grunnlífeyr-
ir örorku- og ellilífevrisþega
hefur hækkað um 14%.
Eins og áður greiða elli- og
örorkulífeyrisþegar hálft gjald
fyrir þessa þjónustu. Einn er
þó sá hópur öryrkja sem ekki
fær neina lækkun. Það eru
börnin (eða foreldrar fyrir
þeirra hönd). Sú regla er
óbreytt að því aðeins fái börn
lækkun að bæði foreldri séu
öryrkjar.
Þeir sem oftast þurfa á
læknishjálp að halda eru sjúkl-
ingar með langvarandi sjúk-
dóma. Öryrkjar, eldra fólk,
barnmargar fjölskyldur og þeir
sem verða fyrir slysum. Þetta
fólk greiðir í dag fyrir bráð-
nauðsynlega læknishjálp fjór-
falda og jafnvel fimmfalda þá
upphæð sem það greiddi í maí
s.l.
Þessi sérskattlagning sjúk-
linga sem átti að vera til sparn-
aðar í heilbrigðisþjónustunni
hlýtur að verka öfugt. Þegar
svo er komið að það er efna-
litlu fólki fjárhagslega um
megn að greiða læknishjálp og
á stofum og göngudeildum
hlýtur innlögnum að fjölga á
sjúkrahús. Sparnaður ríkis-
sjóðs af þessum reglugerðar-
breytingum er því hæpinn.
Hér verður því að verða
breyting á, samviska þjóðar-
innar krefst þess að allir geti án
tillits til efnahags fengið þá
læknishjálp sem þeir þurfa.
Frá því að þessi síðari álykt-
un var samþykkt hafa verið
gerðar ýmsar breytingar til
bóta í þessum málum.
í stjórn SÍBS eru nú: For-
maður Kjartan Guðnason,
meðstjórnendur Rannveig
Löve, Garðar P. Jónsson,
Guðmundur Guðmundarson,
Davíð Gíslason, Björn Ólafur
Hallgrímsson og Hjörtþór
Ágústsson. Varamenn Bóas
Emilsson, Ingibjörg Friðriks-
dóttir og Hafsteinn Þ. Stefáns-
son. Oddur Ólafsson gaf ekki
kost á sér og voru honum
þökkuð mikil og farsæl störf í
stjórn sambandsins.
Þingforseti Ólafur Jóhann-
essön þakkaði fulltrúum þing-
setu og sleit síðan þessu 24.
þingi SIBS.