NT - 10.07.1985, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 10. júlí 1985 11
I
ágúst 1843. Geymzt hefur
ræða, sem þar var haldin, en
henni lýkur á þessa lund: „Vér
flytjum yður einróma hjartans
þakkir fyrir hönd sjálfra okkar
og foreldra okkar (á íslandi).
Æðri sem lægri munu lengi
minnast ferðalaga yðar á ís-
landi, í kærleika og með virð-
ingu.“
Minningu Ebenezer Hend-
ersons var ekki maklegur sómi
sýndur fyrr en 1957, að Snæ-
björn Jónsson sneri Ferðabók
hans á íslenzku og gaf út af
frábærri vandvirkni og smekk-
vísi.
Það sama ár var Hendersons
einnig minnzt á skemmtilegan
hátt í föðurlandi hans, Skot-
landi. Prestur að nafni James
H. Glassman hlaut þá doktors-
nafnbót við Edinborgarhá-
skóla fyrir ritgerð um Ebenez-
er Henderson. Tiltölulega
stuttur þáttur hennar, en mjög
skilmerkilegur, fjallar um starf
hans á íslandi.
Ferðabók Hendersons frá
íslandi mun vera eina sígilda
ritið af öllum þeim fjölda bæk-
linga og bóka, sem hann var
höfundur að.
íslenzkir fræðimenn hafa
margir vitnað til Ferðabókar
hans og minnast hans sjálfs á
lofsamlegan hátt.
Samtíma frásögur um starf
og ferðir Hendersons hér á
landi, eru í Árbókum Espólíns
og íslenzkum sagnablöðum.
Gagnrýni mun hafa bært á
sér síðar hjá þeim, sem hvorki
þekktu til sögu útgáfunnar né
heldur verðmæti hennar. Biblí-
an þótti lítil í samanburði við
eldri útgáfur. Mönnum hefur
heldur ekki verið kunnugt, að
þá var ekki óalgengt orðið á
meginlandinu, að Biblían væri
gefin út í áttblöðungsbroti.
Villur voru í henni mýmargar.
Henderson hefur verið óhepp-
inn með prófarkalesara, hver
sem hann nú hefur verið.
Meinlegust var stafvilla ein:
Harmagrútur Jeremía í stað
Harmagráfur. Þannig varð hin
helga bók skotspónn íslenzkr-
ar meinfyndni. Því hefur hún
verið aðgreind frá öðrum út-
gáfum íslenzku Biblíunnar
með smánarheitinu Grútar-
biblía, í stað sjálfsagðs virðing-
arheitis, Hendersons-Biblía.
Þá 22 mánuði, sem Hender-
son dvelur í Kaupmannahöfn
(1812-1814) notar hann að
öðru leyti dyggilega til undir-
búnings undir væntanlega ferð
sína til íslands. Hann fær sér
kennara í íslenzku en les með
honum ensku í þóknunar
skyni. Hann les kirkjusögu
íslands, Hungurvöku og Orkn-
eyingasögu. Til Orkneyja
hafði hann farið á námsárum
sínum. Hann les Ferðabók
Eggerts Ólafssonar og Bjarna
Pálssonar, en hún kom út á
dönsku 1774. Tvær allgóðar
ferðabækur frá Islandi voru
gefnar út á ensku árið 1811,
önnur í London, hin í Edin-
borg og voru þær honum því
tiltækar. - Hann hafði eins og
ævinlega, mörgum störfum að
sinna. Hann kom því til vegar,
að gefið var út fyrsta Biblíurit-
ið, Matteusarguðspjall, á fær-
eysku.
Hálfum mánuði áður en
hann leggur af stað til íslands
er gengið frá stofnun Hins
danska Biblíufélags. Er viður-
kennt, að hann hafi átt frum-
kvæði að því. í 8 manna bráða-
birgðastjórn eru fyrstir taldir
nánir kunningjar og vinir
Hendersons, MunterSjálands-
biskup og íslendingurinn
Grímur Thorkelin.
Hann gengur frá þýðingu og
útgáfu Biblíukjarna og tveggja
smárita á íslenzku, sem hann
svo dreifði á ferðalögum sínum
um landið, eins og sæði í akur.
Brezka Smáritafélagið (RTS)
kostaði útgáfuna. - (Hér vil ég
leyfa mér að skjóta því að, að
116 árum síðar voru gefnir út í
Kína á kostnað þess félags 30
af Passíusálmum Hallgríms
Péturssonar, sem ágætur mað-
ur þýddi fyrir mig á kínversku
1929).
Loks fær Henderson Gyð-
ing einn frá Marocco til þess að
lesa með sér arabísku annan
hvorn dag og býr sig undir að
hafa meðferðis til íslands Bibl-
íuna á arabísku, „til þess,“
eins og honum sjálfum segist
frá, „að fullkomna mig í því
máli á löngum vetrarkvöldum
á íslandi.“ Hann gerir þannig
ráð fyrir langri viðstöðu.
Til Reykjavíkur kom Hend-
erson 15. júlí 1814, eftir rúm-
lega mánaðar siglingu frá
Kaupmannahöfn. Hann notaði
fyrstu dagana til að kynna sig
og erindi sitt forustumönnum
kirkju og þjóðmála. Fyrsta
sunnudaginn sótti hann messu
í dómkirkjunni, en þá stóð svo
á að Geir biskup Vídalín setti
þar í embætti síra Árna Helga-
son, síðar ritara Hins ísl. Bibl-
íufélags.
Nýja testamenti höfðu verið
send og síðar einnig Biblíur til
að minnsta kosti 7 hafnarstaða
á íslandi, þá sjaldan að góðar
skipsferðir gáfust þangað á
stríðsárunum, frá Kaup-
mannahöfn.
Henderson skrifar brezka
Biblíufélaginu: „Ég mun á
ferðalögum mínum heimsækja
þessa staði og gera ráðstafanir
til dreifingar bókanna í ná-
grenni þeirra. Einnig mun ég
kynna mér þarfir fólksins og
skilja eftir fáein eintök hér og
þar af því litla, sem ég get haft
meðferðis og jafnframt láta
berast fréttir um þær bóka-
birgðir, sem eru komnar til
landsins og taka á móti pöntun-
um til afgreiðslu með haustinu.
Bækurnar verða seldar hér í
Reykjavík í verzlunum og
auglýsingaspjöld sett upp á
áberandi stöðum. Prestum úti
um land verður falið að til-
kynna komu bókanna úr
ræðustóli og gefa upplýsingar
um skilyrði fyrir að fá þær
vægu verði eða gefins.“
Eftir tíu daga dvöl í Reykja-
vík, 26. júlí, leggur Henderson
upp í sitt fyrsta og lengsta
ferðalag um íandið: Til Þing-
valla og þaðan til Eyjafjarðar.
Þaðan fer hann kringum land
austanvert og um Suðurland til
Reykjavíkur. Þangað kom
hann 20. sept. „Ég hef ferðast
1200 mílur“ - nálega 2000 km,
skrifar hann - „riðið 60 ár
óbrúaðar, oftast sofið í tjaldi
mínu, en allstaðar verið tekið
sem engli sendum frá himni.“
Um þetta ferðalag skrifar
hann 215 blaðsíður þéttprent-
aðar, í Ferðabók.
Hann hefur vetursetu í
Reykjavík. Hann leggur allt út
á bezta veg í bókinni og talar
vel um alla. En um Reykjavík
segir hann þó: „Reykjavík er
án efa versti staðurinn á íslandi
til þess að dvelja á að vetrar-
lagi.“
Með vorinu, eða 15. maí
1815, heldur hann aftur af stað
og þá vestur á bóginn, til
Borgarfjarðar og Mýrarsýslu,
Hnappadals- og Snæfellsnes-
sýslu og miðar við að vera
kominn aftur til Reykjavíkur
þegar Synodus hefst þar, í
byrjun júlí.
„Eitt megintakmark mitt
með að fara til íslands og með
ferðum mínum út um landið
var það,“ skrifar hann, hér í
þýðingu Sn. J., „að koma þar-
lendum mönnum í skilning á
því, hve mikilsvert það væri að
mynda Biblíufélag í landinu.
Skyldi það vera hlutverk fé-
lagsins að sjá þjóðinni sífelld-
lega fyrir heilagri ritningu á
tungu Iandsins. Mér var það
ánægja hve tillagan fékk góðar
undirtektir...“
Fáir síðari tíma menn hafa
farið meiri viðurkenningarorð-
um um Henderson og Ferða-
bók hans en Páll Eggert Óla-
son, í sínu mikla riti um Jón
Sigurðsson. Páll segir á einum
stað þetta: „Ferðabók hans
vakti óvenju mikla athygli hjá
Dönum; komu höfuðþættir
þess rits út í tveim eða þrem
dönskum tímaritum merkum
samtímis og skömmu síðar allt
ritið á þýzku... Henderson
hafði (þannig) eigi lítil áhrif á
danska stjórnmálamenn um
landsstjórnarháttu fslending-
um í hag.“ Um höfundinn
segir Páll að hann hafi verið
„einn hinn sanngjamasti og
skilningsbezti, er samið hefur
og birt lýsing ferða sinna á
fslandi."
Ebenezer Henderson og Hið
íslenzka Biblíufélag er kapituli
út af fyrir sig. Stofnun þess
var, sagt með hans eigin
orðum: „Eitt megintakmark
mitt með að fara til íslands og
með ferðum mínum út um
landið“, Hann var allt sitt líf
trúr því heilaga köllunarverki,
er hann ungur vígðist til. Hann
taldi sjálfur það eitt sér til
hróss - þrátt fýrir margvíslega
yfirburði - að honum var gefið
að vera þjónn fagnaðarerindis
Heilagrar Ritningar um Jesú
Krist.
■ Ebenezer Henderson.
__________■Virmiri
Jóna Sigríður Sveins-
dóttir, Seyðisfirði
Fædd 23. mars 1952
Dáin 2. júlí 1985
Sem móðir hún býr í
barnsins mynd.
það ber hennar ættarmerki.
Svo streyma skal áfram
lífsins lind.
þó lokið sé hennar verki.
Og víkja skal hel við
garðsins grind
því guð vor, hann er sá sterki
E.Ben.
Kæra frænka. Aðeins fáein
orð í hinsta sinn. Hverju okkar
á ættarmóti á Hallormsstað 29.
júní sl. hefði getað komið til
hugar að þú ættir aðeins tvo
daga eftir á meðal okkar? En
maðurinn með Ijáinn gerir ekki
alltaf boð á undan sér.
Jóna var alin upp líkt og
önnur börn í sjávarplássi, og í
faðmi ástríkrar fjölskyldu. Það
besta sem hún hlaut í uppeldinu
var það traust sent henni var
sýnt, enda hefur það orðið
henni gott veganesti síðar. 14.
júlí 1973 var vafalaust stærsti
dagur í lífi Jónu. Þá fæddist
henni dóttirin Eva Björk, sem
hefur verið sólargeislinn í lífi
hennar og stærsti tilgangur.
Ljúft hefur verið að fylgjast
með uppvexti Evu og hversu
náið samband var á milli
mæðgnanna. Jóna lagði metnað
sinn í að gefa dóttur sinni öruggt
og fallegt heimili og tókst það
með eindæmum vel. En hún
gleymdi ekki barnssálinni. Það
sjáum við og finnum í Evu
Björk. Þrátt fyrir allt stendur
hún ekki ein eftir. Þessi litla
fjölskylda stendur saman nú
sem áður. Hulda og Óli halda
áfram hlutverki Jónu og amma
Stefanía mun áfram leggja sitt
af mörkum.
Elsku Eva Björk, Stebba,
Hulda, Óli og Stefán Sveinn,
megi guð styrkja ykkur í sorg
við sviplegt fráfall ágætis mann-
eskju.
í guðs friði,
Ólöf og Anna
Konur álykta um fisk-
vinnslu, landbúnað o.fl.
Ályktun um stöðu kvenna
í fiskvinnslu
■ Kvennalistinn í Vestur-
landskjördæmi sendir frá sér
eftirfarandi ályktun:
Ráðstefna Kvennalistans á
Vesturlandi haldin að Varma-
landi í Borgarfirði 22. og 23.
júní 1985 ályktar:
Kvennalistinn fagnar því að
nefnd verði skipuð til aö leita
leiða til að gera störf í fisk-
vinnslu eftirsóknarverð og bæta
hag fiskvinnslufólks. I því skyni
vill Kvennalistinn leggjaáherslu
á að það afkastahvetjandi
launakerfi sem nú er í gildi
verði lagt niður í núverandi
mynd, án þess þó að launakjör
fiskvinnslufólks skerðist.
Reynslan hefur sýnt að slíkt
launakerfi hefur í för með sér
óhóflegt vinnuálag og þjónar
frekar hagsmunum atvinnurek-
enda en launafólks.
Einnig þarf að leita leiða til
að auka atvinnuöryggi og fjöl-
breytni í fiskvinnslu t.d. með
því að fullnýta sjávarafiann og
breyta honum í gómsæta gæða-
vöru. Óverjandi er að uppsagn-
arfrestur fyrirtækja sé aðeins
ein vika á meðan fiskvinnslufólk
þarf að segja upp störfum sínum
með mánaðar fyrirvara. Því
leggur Kvennalistinn til að
uppsagnarfrestur af hálfu
beggja verði gerðursambærileg-
ur við aðrar atvinnugreinar.
Kvennalistinn skorar á verka-
lýðsforustuna að efla stéttarvit-
und fiskvinnslufólks með öllum
ráðum svo sem að fjölga veru-
lega vinnustaðafundum, þar
sem fiskvinnslufólki verði gert
kleiftað ræða kaup sitt og kjör.
Jafnframt þarf að auka áhrif
fiskvinnslufólks á stjórnun og
fyrirkomulag fiskvinnslustöðv-
anna.
Kvennalistinn hvetur konur í
fiskvinnslu til að taka virkan
þátt í starfi stéttarfélaga sinna
og vinna markvisst að því að
bæta launakjör sín.
Ályktun um
landbúnaðarmál
Ráðstefna Kvennalistans í
Vesturlandskjördæmi hvetur
konur í landbúnaði til að standa
vörð um hagsmuni sína ogstétt.
íslenskur landbúnaður stend-
urnúátímamótum. Kjör bænda
hafa hríðversnað og Ijóst er að
á næstunni verður veruleg
stefnubreyting að eiga sér stað.
Framleiðsla í landbúnaði er of
mikil, allt of lítil áhersla er lögð
á gæði framleiðslunnar og ot
lítið er gert að því að nýta þá
möguleika sem fyrir eru á lands-
byggðinni. Landbúnaðurinn
stendur undir mikilli yfirbygg-
ingu sem greinilega á sinn þátt í
versnandi stöðu bændastéttar-
innar. Kormr í bændastétt verða
nú að láta málin til sín taka.
framtíð landbúnaðarins er líka
framtíð kvenna.
Kvennalistinn skorar á konur
í bændastétt að gerast virkar i
búnaðarfélögum og stéttar-
sambandi bænda og leggja þar
með sitt af mörkum til þess að
íslendingar geti áfram brauð-
fætt sig með sóma.
Ályktun um skólamál
í dreifbýli
Ráðstefna Kvennalistans í
Vesturlandskjördæmi gerir ský-
lausa kröfu um að ákvæðum
grunnskólalaganna frá 1974 um
útibú frá aðalskólum fyrir
yngstu börnin verði framfylgt
nú þegar. Yrðu slík útibú stað-
sett í þeirri nálægð við heimili
barnanna að unnt yrði að koma
við heimanakstri á hverjum degi
og þannig losa yngstu börnin
undan því álagi sem fylgir fjar-
veru frá heimili sínu og dvöl á
heimavist. Víðast standa félags-
heimili ónotuð og mætti nýta
þau sem kennsluhúsnæði, en
kennslugagnamiðstöðvar væru í
aðalskólanum. Þegarþessi laga-
grein verður komin til fram-
kvæmda verður skerðing á
skólagöngu barna í yngstu
bekkjardeildunum ekki lengur
vandamál í drcifbýli og aðstaða
þeirra til nánis stórbætt.
Þar sem 9. bekkur grunnskóla
verður gerður að skólaskyldu á
hausti komanda, er það algjört
réttlætismál að 9. bekkur veröi
starfræktur við alla grunnskóla.
Brýna nauðsyn ber til aö
komið verði á cinhvers konar
námskeiðahaldi fyrir foreldra
til að auðvelda þeim leiðspgn
við heimanám barna sinna, sér-
staklega með kennslu yngri
barna í huga.
Kvennalistinn skorar á alla
sem um þessi mál fjalla og bera
hag ungra og uppvaxandi ís-
lendinga sér fyrir brjósti að
stuðla að því að ofangreindum
réttlætismálum verði framfylgt
og komið í viðundandi horf nú
á Ári æskunnar.
Ályktun um aðstöðu til
framhaldsnáms
Ráðstefna Kvennalistans í
Vesturlandskjördæmi telur að í
kjördæminu sé mikill munur á
aðstöðu unglinga til framhalds-
náms eftir að 9. bekk grunn-
skóla lýkur í heimahéraði.
Sækja þarf menntun að miklu
leyti út fyrir kjördæmið og þá að
mestu til Reykjavíkur.
Kvennalistinn í Vesturlands-
kjördæmi beinir því til allra
sýslunefnda í kjördæminu að
þær hver fyrir sig hlutist til um
að keyptar verði eða leigðar
íbúðir í Reykjavík sem náms-
fólk sýslunnar fái til afnota og
geti þar með átti tryggan sama-
stað á meðan á námi stendur.
Afmælis- og
minningargreinar
Þeim, sem óska birtingar á afmælis-
og eða minningargreinum í blaðinu,
er bent á, að þær þurfa að berast
a.m.k. tveim dögum fyrir birtingar-
dag.
Þær þurfa að vera vélritaðar.