Morgunblaðið - 19.09.2004, Síða 16

Morgunblaðið - 19.09.2004, Síða 16
16 SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ Alls kyns stórskemmtileg-ar uppákomur á Sól-heimum í Grímsnesiundanfarin sumur hafavakið athygli lands- manna og margir hafa lagt land und- ir hjól til þess að sjá og heyra af eigin raun hvað fram fer á Sólheimum. Drjúgan þátt í því að vekja athygli á þessari starfsemi á Edda Björgvins- dóttir leikkona. „Ég er ein af fjölmörgum lista- mönnum sem í gegnum tíðina hafa verið starfandi á Sólheimum, mun- urinn er hins vegar sá að ég tók að mér að vera líka fjölmiðlafulltrúi fyr- ir staðinn (PR-manneskja),“ segir Edda. „Þetta var á erfiðum tíma fyrir Sólheima og því beindi ég sviðsljós- inu að öllu því gleðilega sem þar var að gerast. Starfsemin á Sólheimum var beinlínis lögð í einelti um þetta leyti. Vegna þessa hlutverks míns varð ég mjög áberandi tengd Sól- heimum þótt ég sé í raun ekkert meira tengd staðnum en aðrir þeir listamenn sem hafa unnið þar í tím- ans rás.“ En hvernig hófst þetta allt saman? „Forsagan er hin gamla hefð – Svartapétursmótið á Sólheimum. Það mót sá lengi um einn af „vernd- arenglum“ Sólheima, Svavar Gests tónlistarmaður, blessuð sé minning hans. Arftaki hans var Bryndís Schram. Ég var svo ljónheppin að hún flutti til Bandaríkjanna eftir að hafa stjórnað þessum opnu spilamót- um í stuttan tíma og ég var beðin um að taka við af henni, sem ég tel mikla gæfu fyrir mig. Í kjölfarið var ég beðin að leikstýra verki sem frum- sýnt var sumardaginn fyrsta árið 2002, en fyrir slíkum leiksýningum er 73 ára hefð. Fyrsta slíka sýningin var frumsýnd á eins árs afmæli Sól- heima, þeirri sýningu leikstýrði Rud- olf Noah, eiginmaður og lengi sam- starfsmaður Sesselju Sigmunds- dóttur.“ Sesselja stofnaði Sólheima, vistheimili og vinnustofur fyrir fatl- aða, árið 1930 í félagi við Barnaheim- ilisnefnd Þjóðkirkjunnar og byggði starfsemina á kenningum Rudolfs Steiner. Enn í dag eru Sólheimar reknir undir þessum sömu merkjum. Notum slagara, hippasöngva og atriði úr leik- og söngverkum „Af því að ég varð þessi „talsmað- ur“ þá hef ég verið í miklu sambandi við fjölmiðla undanfarin ár. Þegar ég hafði leikstýrt þessu vorverki stofn- uðum við sumarleikhús og þá varð ég meira viðloðandi á Sólheimum en aðrir leikstjórar sem þar hafa verið. Þann 1. júní hafa undanfarin þrjú sumur farið af stað sumarleikverk sem eru blanda af ýmsum verkum, einkum er þar um söngverk að ræða,“ segir Edda. „Við notum m.a. gamla slagara, hippasöngva, atriði úr gömlum leik- ritum og söngleikjum. Verkefnavalið verður að miðast við að ekki þurfi að læra utan að óeðlilega mikið. Það er aðeins hluti af hinum fötluðu sem á Sólheimum dvelja sem geta lært ut- an að. Margir eru hins vegar læsir og vel staddir miðað við að þeir eru fatl- aðir. Um 40 þroskaheftir einstak- lingar búa á Sólheimum af 100 manna samfélagi þar. Allir eru þarna á jafnréttisgrundvelli og leikfélagið byggir á sömu lögmálum, þar eru að störfum fatlaðir sem ófatlaðir á öll- um aldri. Þetta gerir leikfélagið á Sólheimum einstakt í heiminum. Ég hef að leiðarljósi að þeir sem fatlaðir eru séu í forgrunni, beri uppi sýning- arnar og meira reyni því á þá. Þetta gerir ég með því m.a. að láta fleiri en einn leika sama hlutverkið, þá eru kannski þrír sem bera uppi sama hlutverkið, fatlaðir og ófatlaðir, í sömu sýningunni. Í Latabæ voru t.d. fjórar Stínur símalínur, tveir voru Hallur hrekkjusvín og fimm Stirðar Sollur o.s.frv. Með þessu móti blómstra þeir fötluðu. Við höfum heilt íþróttaleikhús undir sýningarnar, sem Reynir Pét- ur, frægasti Sólheimamaðurinn, safnaði fyrir á sínum tíma með Ís- landsgöngunni 1985. Þar er hið hefð- bundna leikhús rekið en einnig erum við með kaffileikhús í kaffihúsinu Grænu könnunni, sem er gamalt gróðurhús – yndislegt kabarettleik- hús. Í Sesseljuhúsi er svo hægt að vera með smærri leiksýningar.“ En hvað um fjármálahliðina? „Þetta flokkast undir áhugaleik- félag. Bandalag íslenskra leikfélaga á að styrkja þessa starfsemi eins og aðrar sýningar en þar stöndum við á Sólheimum höllum fæti. Bandalagið miðar við mínútufjölda við styrkveit- ingu en það er ekki leggjandi á stór- an hluta okkar fólks að halda uppi tveggja tíma leiksýningu með hléi. Við erum sorgmædd yfir þessu og finnst þetta óréttlátt, þarna er um fatlað fólk að ræða; þetta þyrfti að leysa.“ Liggur við að Sólheimar hafi verið lagðir í einelti Hefur verið gott samstarf við yf- irvöld hvað snertir starfsemi Sól- heima? „Tekist hefur ágætt samstarf við sveitarfélagið Árborg. Við fengum styrk og starfrækt hafa verið nám- skeið fyrir sveitarfélagið. Í sumar var líka skrifað undir samstarfs- samning milli Sólheima og félags- málaráðuneytis. Ég tek hatt minn of- an fyrir félagsmálaráðherra sem lét verða sitt fyrsta verk að kynna sér ofan í kjölinn starfsemi Sólheima og útbjó „skotheldan“ samning sem all- ir eru sáttir við. Þetta er mjög af hinu góða því ef satt skal segja ríkti um skeið nokkur „fýlupokastemning“ hvað Sólheima snerti. Það liggur við að segja megi að Sólheimar hafi um tíma verið lagðir í einelti. Það er raunar ekki í fyrsta skipti sem starf- semin á Sólheimum hefur orðið til- efni slíks. Sesselja Sigmundsdóttir sætti einskonar einelti með sína góðu stofnun á árum áður. Sumir segja að þetta séu álög, að álfarnir og dverg- arnir í Stóra-Ási og Litla-Ási séu alltaf að berjast og þess vegna sé allt þetta neistaflug – skemmtileg skýr- ing! Mér finnst starfið, sem unnið er á Sólheimum, stórkostlegt, einstakt í heiminum, þetta litla þorp sem er hluti af Ecovillage alheimssamfélag- inu. Þegar mest var um málefni Sól- heima fjallað las ég aldrei sann- gjarna gagnrýni um starfið sem þar er unnið. Ég er enn í áfalli vegna þess hvernig um þetta góða starf var skrifað og rætt. Í ljósi þessara skrifa skoðaði ég mjög vel allt sem á Sól- heimum er gert og komst að þeirri niðurstöðu að um lygaáburð væri að ræða, þegar sagt var að um óheið- arleika væri að ræða og peningar væru hafðir af fötluðum. Ég las skýrslur ríkisendurskoðunar og fór ofan í saumana á forsögunni og komst að þeirri niðurstöðu að þarna væri um einelti að ræða. Ef einhvers staðar er verið að gera góða hluti fyr- ir fatlaða þá er það á Sólheimum. Eineltið beindist ekki síst að Pétri Sveinbjarnarsyni, sem er forgöngu- maður um það sem gert er á Sól- heimum, það er gjarnan svo að slíkar „jarðýtur“ sem Pétur er í starfi eru umdeildar, rétt eins og var með Sess- elju á sínum tíma. En árásirnar á þetta góða fólk eru mjög ósanngjarn- ar.“ Er haldið fast í kenningar Rudolfs Steiner á Sóheimum? „Já, það er haldið fast í þær en að vísu hefur slegið í og úr eftir því hverjir hafa verið framkvæmdastjór- ar. En það hafa í megindráttum verið hafðar að leiðarljósi kenningar Steiners og hið vistvæna samfélag.“ Upplognar sögusagnir um samfélagsþjónustu Það hefur flogið fyrir að Edda Björgvinsdóttir sé alflutt að Sól- heimum – er það rétt? „Ég er starfs míns vegna á Sól- heimum á sumrin að mestu leyti en sögusagnir um dvöl mína á Sólheim- um hafa verið á röngu róli, svo ekki sé meira sagt. Raunar eru sögusagn- ir um Sólheima yfirleitt stórkostlegt rannsóknarefni. Ég heyrði þá sögu að ég væri ekki aðeins flutt að Sól- heimum heldur hefði ég verið dæmd þangað í samfélagsþjónustu vegna þess að annaðhvort hefði ég ekið drukkin eða orðið eitthvað annað á. Þessar sögusagnir eru þó ekki al- þýðuskýring heldur hluti af eineltinu sem ég áður nefndi. Það er oft ástæða til að rannsaka hvaðan rætn- ar og upplognar kjaftasögur koma. Í þessu tilviki var um hreint skemmd- arverk að ræða. Þegar ég kom til sögunnar, og beindi af öllum kröftum ljósinu að því góða og sérstaka verki sem á Sólheimum er unnið, þá spratt upp „óvinaher“ sem sagði sem svo að óeðlilegt væri að „þessi fræga kerl- ing“, skuli vera að skrifa um Sól- heima, þar sem fram fer „glæpa- starfsemi“, er hún ekki bara að „afplána eitthvað“. Þessar sögur eru upplognar og settar af stað til þess að vinna starfseminni á Sólheimum ógagn. Á Sólheimum hef ég lært margt um tilfinningar og samskipti Ég vil ekki nefna nein nöfn en það eru heilu félögin sem starfa að mál- efnum fatlaðra sem hafa haft ekki aðeins horn í síðu Sólheima heldur hafa „rekið rýtinginn í bak“ starf- seminnar þar. Þaðan koma allar þessar sögur um að ekki sé allt með felldu um hvernig fjármagni sé ráð- stafað á Sólheimum. Ég veit að þetta eru upplognar sakir vegna þess að ég hef sjálf skoðað þessi mál.“ Eru sýningarnar á Sólheimum vel sóttar? „Já, sannarlega. Það kostar ekk- ert inn á sýningarnar en við erum með kaffisölu sem stendur undir kostnaði að töluverðu leyti og svo lét- um við ganga bauk fyrir frjáls fram- lög. Þannig höfum við getað keypt ljós og kastara. Um hverja helgi var eitthvað að gerast og fólk streymdi að úr sumarbústöðum, frá höfuð- borgarsvæðinu og víðar. Þess ber að geta að allir skemmtikraftar sem koma fram á Sólheimum leggja okk- ur lið í sjálfboðavinnu.“ En nú er sumarið liðið og Edda „komin í bæinn“ – hvað er nú á döf- inni? „Minn ráðningartími á Sólheimum er til 1. september og ég er því kom- inn „í bæinn“. Um þessar mundir er ég að ljúka við að gera við húsið mitt í Hafnarfirði. Ég keypti þetta hús ný- lega og það reyndist vera með faldar rakaskemmdir sem ég er kófsveitt við að gera við. Þetta er „stór biti“, ég vinn margfalt til þess að standa straum af þessum viðgerðum sem ég vona þó að ég fái bættar að lokum. Ég tek svo veturinn með trompi. Leiklistin er mitt aðalstarf. Ég er að fara af stað með Fimm stelpur.com á Broadway. Verkið var sýnt í Austur- bæjarbíói en nú ætlum við að endur- uppfæra það á nýjum stað. Einnig er ég að byrja að æfa einleik sem heitir „Alveg brilliant skilnaður“. Þetta verk, sem er eftir Geraldine Aron og er ofboðslega fyndið, leikur Dawn French í einleik á sviði í London um þessar mundir og hefur slegið í gegn. Þetta er efni sem höfðar til margra, allar konur sem hafa upplifað skilnað eða slit á sambandi ættu að geta fundið samsvörun við sínar aðstæður í þessu verki sem Þórhildur Þorleifs- dóttir leikstýrir og Gísli Rúnar Jóns- son þýðir. Loks er ég að halda nám- skeið þar sem fólk lærir að koma fram af sjálfsöryggi. Einnig held ég fyrirlestra og námskeið af ýmsu tagi. Síðast en ekki síst er ég að skrifa verk um samskipti á vinnustað. Það verða söngvar og húmor í þessu verki en jafnframt tekist á við hinar ýmsu hliðar mannlegra samskipta á vinnustöðum þar sem alls kyns fólk kemur saman. Þetta verður lítið leik- rit með þremur leikurum sem farið verður með á vinnustaði, ráðstefnur og fleira.“ Hefur starfið á Sólheimum kennt þér margt um mannleg samskipti? „Já, mjög mikið. Við Íslendingar eru námskeiðsglöð og það sem þarf að gera til þess að bæta sig sem leik- ari er að vinna „tilfinningavinnu“. Fatlaða fólkið á Sólheimum kann einstaklega vel að gefa kærleika. Það gefur af einlægni og úthellir hjarta sínu eins og börn – og góðir leikarar verða að gera. Ef þeir eru nískir á til- finningar sínar þá eru þeir ekki í góð- um málum. Það hefur verið minn besti skóli í þessum efnum að vinna á Sólheimum. Ég hef öðlast meira hugrekki til þess að fara í minn „til- finningabanka“ – ég hef tekið stór- stígum framförum hvað það snertir í starfinu á Sólheimum.“ Sumar á Sólheimum Sumarstarfið á Sólheimum í Grímsnesi hefur vakið mikla athygli. Edda Björgvinsdóttir leikkona hefur staðið þar fyrir leiksýningum og ýmsum uppákomum. Guðrún Guðlaugsdóttir ræddi við Eddu um þetta starf, sem og stöðu Sólheima í umræðunni, en hún gegndi stöðu fjölmiðlafulltrúa staðarins. gudrung@mbl.is Morgunblaðið/Jim Smart Edda Björgvinsdóttir leikkona. Morgunblaðið/Jón Svavarsson Úr leikritinu um Sesselju Sigmundsdóttur sem Edda Björgvinsdóttir skrifaði og flutt var á Sólheimum sumarið 2002, á 100 ára afmæli Sesselju. Sólheimar í Grímsnesi. Morgunblaðið/Jim Smart Árið 2002 var aldarafmæli Sesselju H. Sigmundsdóttur, stofnanda Sól- heima. Þess var minnst með opnun Vistmenningarhúss sem ber heitið Sesseljuhús.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.