Morgunblaðið - 03.11.2004, Qupperneq 12

12 MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
KERFI Veðurstofunnar sem mælir
jarðskjálfta kom að gífurlega miklu
gagni í aðdraganda Grímsvatnagoss-
ins en á grundvelli þeirra mælinga
var hægt að spá fyrir um gosið með
töluverðri ná kvæmni, sem og um
hlaupið sem byrjaði fyrir helgi.
Ragnar Stefánsson jarðskjálfta-
fræðingur segir mælikerfið þannig
útbúið að unnt sé að tengja við það
viðvörunarútbúnað sem nýtist vel
t.d. þegar gos er í aðsigi. Starfsfólk
veðurspárdeildar Veðurstofunnar
fær viðvaranir frá mælunum og kall-
ar út jarðskjálftafræðinga, en þann-
ig var einmitt framvindan á mánu-
dagskvöld þegar óróinn hófst í
Grímsvötnum.
Um klukkan 18 komu viðvaranir-
um jarðskjálfta inn á mæla Veður-
stofunnar. Jarðskjálftafræðingur á
vakt athugaði mælana þótt ekki væri
um að ræða mjög skýra vísbendingu
um það sem í vændum var. En kl. 20
komu sterkar og þéttar skjálfta-
hringur fram á mælum. „Þá vorum
við alveg viss um að það væri að
brjótast út gos þótt við gerðum okk-
ur ekki grein fyrir því hvort það væri
byrjað undir ís eða væri orðið opið
gos,“ segir Ragnar.
Þá var strax haft samband við al-
mannavarnir og aðra helstu aðila og
klukkan 22 var orðið ljóst að um opið
gos var að ræða.
Ragnar segir að skjálftamæla-
kerfið segi nánast samstundis til um
upptök skjálfta og á grundvelli
þeirra upplýsinga sé hægt að
ákvarða staðsetningu gosrása og
meta aðdragandann.
Einn mælir er á Grímsfjalli auk-
margra annarra staða á landinu. Því
voru jarðskjálftafræðingar í góðri
aðstöðu til að fylgjast með aðdrag-
andandanum.
„En við rekum einnig kerfi sírit-
andi GPS-mælinga. Þessir mælingar
og aðrar GPS-mælingar hafa á síð-
ustu mánuðum og árum sýnt að
Grímsfjall og svæðið í kring hefur
verið að belgja sig út og á þeim for-
sendum og vegna aukinnar jarð-
skjálftavirkni um langt skeið álykt-
uðu menn að líkur á gosi væru að
aukast. Við sáum líka fyrir Skeiðar-
árhlaupið, sem hófst fyrir helgi með
jarðskjálftamælingunum.
Vísindamenn voru almennt á því
að ef Skeiðarárhlaup hæfist yrði
þunganum létt svo mjög af Gríms-
vatnaeldstöðinni, að væri líklegt að
gos mundi hefjast, eins og raunin
varð.
Þetta jarðskjálftamælikerfi sem
er uppistaðan í eftirlitskerfi Veður-
stofunnar hefur reynst alveg ótrú-
lega vel og ekki síður viðvörunar-
kerfið sem tengt er við kerfið. En
GPS-mælingarnar hafa líka verið af-
ar þýðingarmiklar til að meta gos-
líkur með löngum fyrirvara.“
Skjálftamælingarnar
gerðu ótrúlegt gagn
SVO mikið hafði vaxið í Núps-
vötnum í gærmorgun að algjörlega
ófært var orðið að loftpressu sem
brúarflokkur Vegagerðarinnar
hafði skilið eftir á sandaurum und-
ir brúnni kvöldið áður. Því var
ekki annað hægt en að hífa press-
una upp á brúna og gekk það vel,
að sögn Kristjáns Þórðarsonar að-
stoðarverkstjóra.
Brúarflokkurinn hefur frá því á
mánudag í liðinni viku unnið að
viðgerðum á brúnni en brúargólf
hennar skemmdist mikið í fárviðri
sem gekk þar yfir. Kristján segir
að það hafi verið hálfgerður aula-
skapur að skilja pressuna eftir
þegar vinnu lauk á mánudags-
kvöld. Aurarnir undir brúnni hefðu
þó átt að vera öruggur staður ef
ekki hefði vaxið í ánni.
Þegar brúarflokkurinn kom á
staðinn um klukkan 7.30 í gær-
morgun var kominn djúpur áll
austast undir brúnni, þar sem dag-
inn áður hafði verið þurrt, og gjör-
samlega ófært að aka að press-
unni. Kristján var látinn síga niður
að pressunni með lyftarabómu.
Hann festi síðan keðjur í pressuna
og voru þau síðan bæði hífð upp á
brúna. Þegar Morgunblaðið ræddi
við Kristján í gær hafði vatns-
borðið í Núpsvötnum ekki hækkað
síðan um morguninn og ekki hafði
flætt yfir þann stað sem pressan
stóð.
Kristján sagði að stefnt væri að
því að viðgerðum á brúnni yrði að
mestu lokið í gærkvöldi, e.t.v. yrði
einhver smávegis frágangur eftir.
Aðspurður sagðist hann engar
áhyggjur hafa af gosinu í Gríms-
vötnum og tilheyrandi hættu á
hlaupi í jökulám. „Þá myndum við
nú vinna fáa daga í ári ef við ætl-
uðum að hafa áhyggjur af því,“
sagði hann.
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Kristjáni Þórðarsyni var slakað niður að pressunni sem síðan var hífð upp.
Djúpur áll
þar sem áður
var þurrt
FJALLAÐ var um eldgosið í Gríms-
vötnum í erlendum fjölmiðlum í
gær, eins og sjá mátti á netsíðum
norrænna dagblaða.
Athygli þeirra beindist einkum
að því að aska úr gosinu gæti trufl-
að flugumferð yfir Norður-
Atlantshafið og til Norðurland-
anna.
Á netsíðu Dagens Nyheter í Sví-
þjóð mátti lesa að ský með gosösku
hefði borist í 7 þúsund metra hæð
yfir fjöll í Lapplandi um kl. 14 í
gær. Var því spáð að það myndi
breiðast yfir alla Norður-Svíþjóð.
Öskuskýið hafði þó ekki valdið
neinum vandræðum síðdegis í gær,
að sögn DN.
Í Aftenposten óskaði Knut Bjør-
lykke prófessor eftir því að þeir
sem yrðu varir við gosösku í Noregi
létu hann vita af því. Sumar lýsing-
arnar voru í æsifréttastíl, líkt og í
netútgáfu VG í Noregi. Þar var fyr-
irsögnin: „Eldfjallaský á leið til
Noregs“. Í fjölmiðlunum var greint
frá því að gosið væri í Vatnajökli,
stærsta jökli Íslands.
Fjallað um eldgosið í
erlendum fjölmiðlum
JARÐVÍSINDAMENN segja
Grímsvatnagosið að þessu sinni
mjög góða „æfingu“ í að sjá að-
draganda goss
sem brýst síðan
út eins og spáð
er.
„Það athygl-
isvert að sjá alla
fyrirboðana,
bæði langtíma-
og skammtíma-
fyrirboða,“
sagði Frey-
steinn Sig-
mundsson, forstöðumaður Nor-
ræna eldfjallasetursins, í gær.
Þar átti hann við langtíma-
forboða eins og landris á svæðinu
fyrir einu ári auk jarðskjálfta-
virkni og aukinnar eldfjalla-
virkni. „Síðan komu skammtíma-
fyrirboðar fyrir um tveim vikum
þegar jarðskjálftavirkni jókst og
snarpar jarðskjálftahrinur komu
nokkrum klukkustundum fyrir
gos. Við getum eiginlega ekki
beðið um meira.
Jarðvísindamenn voru búnir að
ræða þann möguleika að hlaupið
myndi koma af stað gosi og menn
voru sammála um að það væri
mjög hár kvikuþrýstingur í fjall-
inu og að þrýstiléttir samfara
hlaupi gæti hugsanlega komið af
stað gosi. Menn fylgdust því mjög
grannt með þróun mála.“
„Við getum
eiginlega ekki
beðið um meira“
Freystein
Sigmundsson ÍSLAND, Danmörk, Finnland, Noregur og Sví-
þjóð munu sameinast um sýningarskála á heims-
sýningunni EXPO 2005 í Aichi í Japan. Sýningin
hefst hinn 25. mars 2005. Norræni skálinn er
1.300 fermetrar að stærð og þar verður gestum
kynnt evrópsk lýðræðisríki og framlag þeirra á
sviðum eins og á sviði náttúru- og umhverfis-
verndar, í svæðasamstarfi, menningu og hönnun.
Samstarfið var kynnt á blaðamannafundi í
Stokkhólmi í tengslum við þing Norðurlanda-
ráðs. Valgerður Sverrisdóttir, samstarfsráð-
herra Íslands, stýrði fundinum og sagði þar að
mörg sameiginleg gildi og sérkenni einkenndu
Norðurlöndin.
„Þegar við leggjum saman krafta okkar auk-
um við möguleikana á að kynna heiminum allt
það sem við eigum sameiginlegt og einnig mik-
ilvægi þess sem við eigum ólíkt. Það er þess
vegna sem við höfum ákveðið að sameinast um
sýningarskála í Aichi.“
Gert er ráð fyrir því að 15 milljónir manna
skoði heimssýninguna, flestir frá Japan, Kóreu
og Kína. Valgerður sagði að þótt aðeins um 10%
gestanna kæmu í norræna skálann skipti það af-
ar miklu máli, m.a. fyrir ferðaþjónustu á Norð-
urlöndunum.
Pertti Huitu, aðalsendifulltrúi Norður-
landanna á sýningunni, sagði að Japanir hefðu
sýnt áhuga á samfélagsgerð Norðurlandanna, á
leikskólum og skólum og hvernig umönnun aldr-
aðra væri háttað. Sjálfbær þróun væri megin-
þema á heimssýningunni og á því sviði væru
Norðurlöndin að mörgu leyti í sterkri aðstöðu.
Það væri því sjálfgefið að orkumál, skógrækt og
-iðnaður og matvælaframleiðsla væru áberandi á
sýningunni í Aichi.
Seiichiro Otsuka, sendiherra Japans í Svíþjóð,
lýsti á blaðamannafundinum mikilli ánægju með
það þema, sem væri í fyrirrúmi í norræna skál-
anum, og sagði að Japanir og Norðurlandabúar
ættu það sameiginlegt að tengjast náttúrunni
sterkum böndum og leggja áherslu á sjálfbæra
nýtingu náttúruauðlinda.
Í norræna skálanum verða sérstakar sýningar
um Norðurlandabúa og hafið, sjálfbæra orku og
skógrækt, norræna hönnun, daglegt líf á Norð-
urlöndum, ferðaþjónustu og norræna matar-
gerðarlist. Öll Norðurlöndin verða með sérstaka
dagskrá á tilteknum dögum og verður Íslands-
dagurinn 15. júlí. Einnig er gert ráð fyrir sér-
stökum Norðurlandadegi 25. júní.
55 milljónir danskar
Sérstök stýrinefnd er að störfum á Íslandi til
að undirbúa sýninguna og er formaður hennar
Ólafur Egilsson sendiherra.
Norræni sýningarskálinn á heimssýningunni
EXPO 2005 í Aichi í Japan verður stór fund-
arstaður norrænna stjórnvalda, atvinnurekenda
og listamanna. Það eru ríkisstjórnir Norður-
landanna fimm auk fjölda einkafyrirtækja og
stofnana sem fjármagna þátttöku Norður-
landanna í heimssýningunni. Kostnaðurinn er
áætlaður 55 milljónir danskra króna, þar af
greiða Norðurlöndin 50 milljónir og norræna
ráðherranefndin 5 milljónir.
Norðurlönd ætla sameinast
um þátttöku í Expo árið 2005
Stokkhólmi. Morgunblaðið.
HRINGVEGINUM var lokað
beggja vegna Skeiðarársands á
miðnætti í fyrrinótt, um tveimur
tímum eftir að Grímsvatnagosið
hófst. Lokað var við Núpsstað að
vestan og afleggjarann að Skafta-
felli austanmegin.
Umferð var hleypt á sandinn
að nýju klukkan tíu í gærmorgun
en af öryggisástæðum var veg-
inum lokað aftur hálfátta í
gærkvöldi. Þótti réttara að ekki
væri umferð í myrkri ef flóð
skyldi koma. Gert var ráð fyrir
að opna fyrir umferð í birtingu í
dag.
Vegagerðin er samt bjartsýn á
að brýr muni standast álag vegna
Skeiðarárhlaups og er því spáð
að hlaupvatnið muni ekki fara í
Núpsvötn, Gýgju eða Súlu.
Vatnið muni hins vegar fara
niður á Skeiðarársand og spá
jarðvísindamenn ekki verulegu
hlaupi í Skeiðará.
Veginum
um Skeiðarár-
sand lokað
VERSLUNUM í miðborg Reykja-
víkur hefur fjölgað frá fyrra ári. Þær
voru 304 í haust, en 300 á sama tíma í
fyrra. Þetta er í fyrsta sinn á síðustu
níu árum sem verslunum á þessu
svæði fjölgar miðað við fyrra ár, að
því er fram kemur í fréttatilkynn-
ingu frá Þróunarfélagi miðborgar-
innar.
Þróunarfélag miðborgarinnar hef-
ur undanfarin níu ár látið telja og
flokka verslanir í miðborginni á
hverju hausti. Átta ár í röð, frá 1996
til 2003, fækkaði verslunum í heild ár
frá ári, eða úr 372 í 300. Nú hefur
verslunum hins vegar fjölgað á ný.
Um helmingur verslana í mið-
borginni er við Laugaveg og Banka-
stræti, eða 153 verslanir. 56 versl-
anir eru við Skólavörðustíg, 35 við
hliðargötur, 34 í Kvosinni og 26 við
Hverfisgötu.
Verslunum í mið-
borginni fjölgar