Morgunblaðið - 03.11.2004, Side 18

18 MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ENGLABÖRN, leikrit Hávars Sig-
urjónssonar, sem frumsýnt var í
lok september af Mammutteatret á
Plan B leiksviðinu í Huset í Kaup-
mannahöfn hefur fengið góða dóma
í dönskum dagblöðum. Þá er leik-
endum og leikstjóra einnig hrósað
fyrir frammistöðuna í þessum „vel
sviðsetta fjölskylduharmleik“.
Leikstjóri sýningarinnar er Bente
Kongsbøl og leikarar eru Jonatan
Spang, Mille Hoffmeyer Lehfeldt,
Olaf Johannessen,Tina Gylling
Mortensen, Joen Bille og Helle
Merete Sørensen.
Í leikdómi, sem birtist í Jyllands-
Posten 15. október sl., stiklar gagn-
rýnandinn Henrik Lyden á stóru í
efni leikritsins, sem fjallar um
sifjaspell, ofbeldi og mannlega nið-
urlægingu, og segir, að verkið
minni um margt á þær fjöl-
skyldumyndir, sem danska leik-
skáldið Jess Ørnsbo hefur dregið
upp, ömurlegar og gráglettnar í
senn.
Lyden segir, að það sé ekki fagur
veruleiki, sem birtist áhorfendum í
„Englabörnum“, og með það í huga
hafi tekist vel til hjá leikmynda-
hönnuðinum Birgitte Mellentin er
hún ákvað að stílfæra umgjörðina,
sem einkennist af svörtum og hvít-
um flötum. Í henni hrærast síðan
persónurnar í litsterkum merkja-
klæðnaði.
„Áhorfendur voru margir ungt
fólk og það leyndi sér ekki, að sag-
an, þetta fjölskylduvíti, fékk á það.
Þá ekki síður sá dapurlegi sann-
leikur, að misnotkun og ofbeldi
ganga í arf, frá kynslóð til kyn-
slóðar,“ sagði Lyden meðal annars.
Óhugnanlega kunnuglegur
Í Politiken 10. október segir
Monna Dithmer, að með „Engla-
börnum“ hafi Hávar haslað sér völl
í íslensku leikhúsi og nú sé verið að
taka verkið til sýninga annars stað-
ar í Evrópu. Eins og Lyden hrósar
hún leikendum og þá ekki síður
leikstjóranum.
Dithmer segir, að með „Engla-
börnum“ hafi Mammutteatret hitt í
mark, beint í sjálfa sálarkvikuna.
„Það á við um innilokunarkenndina,
þessa kæfandi tilfinningu, sem vex
í skugga skammar og sifjaspella, og
enginn kemst undan. Þá verður
harmleikurinn allt að því óhugn-
anlega kunnuglegur, svo ekki sé
sagt óhugnanlega hversdagslegur,“
segir Dithmer í leikdómi sínum.
Leiklist | Englabörn eftir Hávar Sigurjónsson fá góða dóma í Danmörku
„Beint í sjálfa
sálarkvikuna“
Jonatan Spang, Joen Bille og Mille Hoffmeyer Lehfeldt í Englabörnum.
FÉLAGAR úr Kammersveit Reykja-
víkur héldu bráðskemmtilega og fjöl-
sótta tónleika á sunnudagskvöld í
virðulegum fyrrum lestrarsal Lands-
bókasafnsins undir yfirskriftinni
Haustkyrrðin í lífi og náttúru.
Sveinbjörn Sveinbjörnsson kvað
fyrstur landsmanna hafa glímt við
virta kammergrein píanótríósins, og
er vitað um a.m.k. tvö slík verk, talin
samin einhvern tíma
fyrir 1912. Fjórþætt
Tríó hans í e-moll er
myndarleg smíð bæði
að vöxtum (20 mín.) og
fagmennsku, þó varla
þyki Mendelssohnskt
yfirbragðið frumlegt
fyrir sinn tíma. Það er
engu að síður áheyrilegt
verk, er stendur vel fyr-
ir sínu meðal norrænna
nágranna. Spilað var af
elsku og samúð, jafnvel
þótt flygillinn ætti til að
bera strengina ofurliði í
þetta litlum sal. Eina
auðþekkta íslenzka inn-
slagið var að finna í lokaþætti, þar
sem þjóðlagsbrot úr Bjartri meyju og
hreinni svifu þokkafullt yfir vötnum.
Hafi bókasalurinn verið í það
smæsta fyrir meðalstóran flygil, var
hann aftur á móti sem sniðinn fyrir
stroksamleik, eins og
berlega kom fram í
seinni tveim atriðum
kvöldsins fyrir
strengjakvartett. Var-
iazioni pastorali Op. 8
eftir Jón Leifs er æsku-
verk frá 3. áratug; níu
stutt tilbrigði um stef
úr Strengjatríói
Beethovens Op. 8.
Skondið var að heyra
snúðug „innskot“ Jóns í
Beethoven með sínu
gjörólíka nefi, er smám
saman sóttu í sig veðr-
ið. Kom frumlegur og
nærri súrrealískur
húmorinn manni satt að segja á
óvart, þó að kunnuglegri áhrifum frá
tónmáli Bartóks brygði einnig fyrir í
meitlaðri túlkun kvartettsins.
Hinn mikli kammermúsíkalski
svanasöngur Franz Schuberts,
Strengjakvintettinn í C-dúr Op. 163
frá 1828 með 2 sellóum, var síðastur á
dagskrá. Verkið uppgötvaðist ótrú-
lega seint; gott ef ekki Pablo Casals
og félagar hafi fyrstir komið því í
þann örugga sess sem það verð-
skuldar. Schubert féll sorglega vel að
rómantísku klissjunni um hið dæmi-
gerða vanmetna tónskáld; næsta
ókunnur utan góðvinahópsins meðan
uppi var. Er átakanlegt að lesa bréf
hans til forleggjaranna þar sem hann
falbýður (árangurslaust!) nærri 50
mín. snilldarverkið „sehr billig“.
Skemmst er frá að segja að leikur
fimmmenninganna úr Kammersveit-
inni var sópandi glæsilegur, innlif-
aður fram í fingurgóma og í beinu
rótarsambandi við alþýðlegan und-
irtóninn er gerir kvintettinn að einu
hjartnæmasta strengjaverki 19. ald-
ar.
Leifskur Beethoven
TÓNLIST
Þjóðmenningarhúsið
Sveinbjörn Sveinbjörnsson: Píanótríó í
e†. Jón Leifs: Variazioni pastorali*. Schu-
bert: Strengjakvintett í C, op. 163*†.
Kammersveit Reykjavíkur (Rut Ingólfs-
dóttir & Sigurlaug Eðvaldsdóttir fiðlur,
Þórunn Ósk Marínósdóttir víóla, Sigurður
Bjarki Gunnarsson* & Hrafnkell Orri Eg-
ilsson† selló og Anna Guðný Guðmunds-
dóttir píanó. Sunnudaginn 31. október
kl. 20.
Kammertónleikar
Rut Ingólfsdóttir
Ríkarður Ö. Pálsson
NÚVERANDI Nóbelsverðlauna-
hafi, Shirin Ebadi, hefur farið í mál
við bandaríska ríkið fyrir að koma í
veg fyrir útgáfu
á ævisögu hennar
þar í landi.
Ástæðan er sú
að Ebadi er
írönsk, en lög
kveða á um að
bandarískir út-
gefendur megi
ekki gefa út bæk-
ur höfunda í Ír-
an, Kúbu og Súdan, nema að verk-
unum hafi þegar verið lokið án
allrar þátttöku Bandaríkjamanna.
Stangast á við stjórnarskrá?
Málaferlið sækir Ebadi á þeim
grundvelli að það stangist á við
stjórnarskrána að setja hömlur á
útgáfu bóka eftir höfunda þeirra
landa sem Bandaríkin hafa sett við-
skiptabann á. Hún sagði ennfremur
að með banninu hættu Bandaríkja-
menn á að glata mikilvægu tæki-
færi til að læra meira um landið
hennar og fólkið þar sem og að
auka skilning milli þjóðanna
tveggja.
Ebadi hlaut friðarverðlaun Nób-
els í fyrra og var fyrsta múslimska
konan og fyrsti Íraninn til að hljóta
þau.
Nóbelsverð-
launahafi í
mál við banda-
ríska ríkið
Shirin Ebadi
SEMPEROPER í Dresden mun
setja músíkleikhús Hafliða Hall-
grímssonar, Örsögur, á svið síðar í
þessum mánuði. Sýningar verða sex
og er frumflutningur 20. nóvember,
en síðan eru sýningar annan hvern
dag, sú síðasta 30. nóvember. Leik-
stjóri verður Herr Lutje og munu
sýningar fara fram á minna sviði
hússins.
Semperoper er eitt frægasta
óperuhús í Þýskalandi. Þar starfaði
m.a. Richard Wagner á sínum tíma
og margar af óperum Richards
Strauss voru frumfluttar þar.
Örsögur eru byggðar á stuttum
sögum eftir rússneska rithöfundinn
og absúrdistann Daniil Kharms, sem
var uppi frá 1905–1942. Hann stofn-
aði hin frægu samtök rithöfunda
OBERIU, eða Samtök um sanna list.
Örsögur voru fyrst fluttar á
Listahátíð í Thurso nyrst í Skotlandi
og sviðsetti Hafliði þær sjálfur og bjó
til leiktjöld. „Ég hef lofað sjálfum
mér því að gera aldrei slíkt og þvílíkt
aftur,“ segir hann.
Örsögur hafa einnig verið fluttar á
Írlandi, Íslandi, Skotlandi og Grikk-
landi.
Viröld fláa á óperuþingi
Hafliði er með fleiri járn í eldinum
um þessar mundir en ópera hans,
Viröld fláa, hefur verið valin af The
International Theatre Institute í
Berlín til þátttöku í alþjóðlegu
óperuþingi í München, sem fram fer
þriðja hvert ár. Á þinginu verða
kynntar fimmtán óperur, sem valdar
voru úr hópi fimmtíu ópera hvaðan-
æva úr heiminum. „Taldi þriggja
manna nefnd, sem stóð fyrir end-
anlegu vali á verkum til þátttöku, að
Viröld fláa væri ein af frumlegustu
óperum sem frumfluttar hefðu verið í
óperuheiminum á þessu ári,“ segir
Hafliði.
Viröld fláa var pöntuð af Theater
Lübeck, en þar var hún frumflutt í
janúar sl., og Netzzeit í Vínarborg,
en þar verður óperan frumflutt í end-
urbættri útgáfu 30. mars á næsta ári.
Hafliði mun taka þátt í óperu-
þinginu sem fram fer frá 18.–22. des-
ember. „Þessu þingi er ætlað að
kynna frammámönnum í óperuheim-
inum nýjar og óvenjulegar óperur,
sem þykja skara fram úr,“ segir
hann.
Í lok þingsins verða bestu óper-
unni, samkvæmt vali þriggja manna
nefndar, veitt verðlaun sem kennd
eru við Wolf Ebermann.
Tónlist | Örsögur Hafliða á svið í Semperoper í Dresden
Á slóðum Wagners
Hafliði Hallgrímsson: Gott gengi verkanna Örsögur og Viröld fláa.
LEIKFÉLAG Sauðárkróks sinnir
börnum betur en flest önnur leikfélög
með því að setja upp barnaleikrit á
hverju hausti auk þess að setja upp
fyrir fullorðna á Sæluviku að vori. Nú
hefur félagið fengið Jón Stefán Krist-
jánsson til þess að setja upp Ávaxta-
körfuna en verkið var frumsýnt af at-
vinnuleikhópi fyrir nokkrum árum.
Það er skemmst frá því að segja að
sýningin á Sauðárkróki tekur hinni
upprunalegu langt fram. Hún er
skýr, þétt, einföld í sniðum, vel leikin
og skemmtileg tónlistin er afar vel
sungin auk þess sem umgjörðin er
falleg og lífleg. Búningarnir eru lit-
ríkir og förðunin í stíl og leikmyndin
er þrír körfuveggir, fléttaðir úr
striga. Lýsingin er falleg og fumlaus.
Það er einstakur heildarbragur á
þessari uppfærslu Jóns Stefáns því
leikstjórinn veldur verki sínu mjög
vel eins og reyndar er raunin um aðr-
ar sýningar hans sem undirrituð hef-
ur séð. Hér er markvisst unnið með
það í huga að halda athygli barnanna
sem sátu mestan partinn sem negld á
frumsýningunni en það gerðu áhorf-
endur ekki í Gamla bíói um árið.
Leikið er framarlega á sviðinu, talað
til barnanna, hópatriði og dansar við
söngvana eru mjög skýr og skemmti-
leg og aldrei farið offari í ærslum en
húmorinn skilar sér vel ásamt öðrum
boðskap. Persónur verksins eru
nokkrir ávextir í körfu sem í byrjun
leggja lítið jarðarber í einelti með því
að koma fram við það sem Öskubusku
en þegar gulrót lendir mitt á meðal
þeirra er hún tekin fyrir í staðinn.
Söguþráðurinn er skýr og vel saminn;
hann snýst líka um að ananasinn ætl-
ar að krýna sjálfan sig sem konung
og heimtar að allir snúist í kringum
hann. Boðskapurinn er um hópáhrif
og sjálfstæði, um hroka og lítillæti en
að allir séu góðir í raun og veru. Þetta
sígilda efni skilaði sér ekki nógu vel í
frumuppfærslunni þar sem hún sner-
ist of mikið um leikarana og frægu
söngvarana sem tóku þátt en hér er
allt annað upp á teningnum. Jón Stef-
án hefur sem betur fer ákveðið að
sleppa lokaatriðinu þar sem gras-
kersdrottningu var ekið inn á sviðið í
miklum ljóma. Atriðið var nefnilega
algerlega á skjön við boðskap og nið-
urstöðu verksins. Þess í stað syngja
jarðarberið og gulrótin lokasönginn
hér og hinir taka undir sem hópur.
Félaginu helst vel á góðum leik-
urum og gaman að sjá sama fólkið
blómstra í hverri sýningu. Guð-
brandur J. Guðbrandsson var fynd-
inn sem heimski töffarinn Immi an-
anas. Sigurlaug Vordís Eysteins-
dóttir var mjög lífleg og fyndin sem
sjálfsánægða og ósjálfstæða eplið
Anna. Kristján Örn Kristjánsson var
yndislegur grallari sem Poddi pera
og samleikur hans og Rakelar Rögn-
valdsdóttur sem Pöllu peru var til
fyrirmyndar. Íris Baldvinsdóttir lék
Geddu gulrót og gerði það jafn vel og
fyrstu hlutverkin hennar tvö sem hún
lék í fyrra. Sem Eva appelsína var
Þórunn Elva Sveinsdóttir geislandi
sterk á sviðinu og bananarnir tveir,
Stefán Jökull Jónsson og Þórður Karl
Gunnarsson, voru fyndnir og sam-
hentir. Þá er ónefnd stjarna sýning-
arinnar, Dagbjört Elva Jóhann-
esdóttir, sem lék Mæju jarðarber.
Það er ekki síst að þakka útgeislun
hennar, afslöppuðum leik og afar fal-
legum söng að sýningin náði svo vel
til barnanna. Leikstjórinn má vera
stoltur af svo góðum hópi og anda
sem skilaði sér í hvert horn en heppn-
ust eru þau að fá leikstjóra sem vand-
ar svo vel til verka. Allir á Ávaxta-
körfuna!
LEIKLIST
Leikfélag Sauðárkróks
Höfundur: Kristlaug María Sigurðardóttir.
Tónlist: Þorvaldur Bjarni Þorvaldsson.
Leikstjóri: Jón Stefán Kristjánsson.
Hönnun leikmyndar: Jón Stefán Krist-
jánsson og Sigurður Halldórsson. Hönn-
un lýsingar: Guðbjartur Ægir Ásbjörns-
son. Búningar: Dagbjört Elva
Jóhannesdóttir og fleiri. Förðun: Sylvía
Dögg Gunnarsdóttir og Regína Gunn-
arsdóttir. Undirleikur: Rögnvaldur Val-
bergsson. Frumsýning í Bifröst 31.
október.
Ávaxtakarfan
Hrund Ólafsdóttir
Sjá einnig menningar-
umfjöllun á bls. 35–41