Morgunblaðið - 03.11.2004, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 2004 27
MINNINGAR
Yfir dal er draumabjarmi mætur,
djúpur friður gjörvallt sveipað lætur.
Báran andar létt við lága strönd.
Og um þessar yndislegu stundir
er ég fullu sáttur heiminn við.
Sest ég hugrór húsvegg mínum undir,
hægur nætursvali kyssir grundir.
Andvarp breytist mitt í kvæðaklið.
Og nú eru börnin orðin stór og af-
komendur margir. Mikil samheldni
er í stórfjölskyldunni og þar eiga þau
Guðný og Árni sinn stóra þátt með
því að stuðla að því að hún hittist
mjög oft og sá maður hamingjuna
skína úr augum Árna þegar hann tal-
aði um og við unga fólkið.
Aðdáunarvert var að verða vitni
að samheldni stórfjölskyldunnar í
síðasta bylnum stóra í veikindum
Árna – þá var hún þar – alltaf var
einhver sem hélt í hönd hans.
Svo er því farið:
Sá er eftir lifir
deyr þeim sem deyr
en hinn dáni lifir
í hjarta og minni
manna er hans sakna.
Þeir eru himnarnir
honum yfir.
(Hannes Pétursson.)
Guð blessi minningu Árna Björns-
sonar og styrki Guðnýju og fjöl-
skylduna alla.
Sigfríður Th. Bjarnar.
Árni Björnsson læknir var um
margt sérstakur maður. Hann var
brautryðjandi nútíma lýtalækninga
hér á landi eða skapnaðarlækninga
eins þá voru kallaðar. Árni var skyn-
samur, hugaður og laginn skurð-
læknir. Vann hann margt læknis-
verkið á slösuðum sjúklingum og á
börnum og fullorðnum með með-
fædd lýti, þannig að ekki þarf að hafa
um þau mörg orð. Þau munu bera
hróður hans.
Árni var óbrotinn alþýðumaður og
aristókrat, listelskur húmanisti og
róttækur umbótamaður, fullur
mannúðar en kröfuharður til sjálfs
sín og annarra. Hæfði þetta allt vel
því lífsstarfi, sem hann kaus sér.
Árni var glæsilegur maður á velli,
hafði einhverja sérstaka og dulúðuga
útgeislun, sem bar með sér virðingu,
er gerði hann fyrirhafnarlaust að
fyrirmynd yngri lækna.
Árni tók mikinn þátt í félagsmál-
um lækna, var skoðanafastur og
harður í horn að taka, ef nauðsyn bar
til. Hann brá oft orðsins brandi og
fór vel með, var rökfastur, óvæginn
og stundum meinfyndinn. Hann
gerði sig aldrei sekan um þann glæp
að vera leiðinlegur á prenti.
Þessir góðu eiginleikar Árna
komu vel fram þegar hann var löngu
hættur störfum, en taldi sér skylt að
taka þátt í umræðunni um gagna-
grunn á heilbrigðissviði. Mátti öllum
ljóst vera, að þar fóru saman geisl-
andi fjör og baráttugleði, frelsi and-
ans og skapandi hugsun, öllum óháð
nema sannfæringunni um það, sem
hún taldi rétt og satt.
Ég vil leyfa mér fyrir hönd ís-
lenskra lækna að senda eftirlifandi
eiginkonu Árna, börnum þeirra og
öðrum ástvinum samúðarkveðjur
með þökkum fyrir góðan dreng.
Sigurbjörn Sveinsson.
Endurminningin merlar æ
í mánasilfri hvað, sem var,
yfir hið liðna bregður blæ
blikandi fjarlægðar …
(G. Th.)
Ljúft er að láta hugann reika til
þeirra haustdaga fyrir sextíu og sjö
árum þegar við settumst í fyrsta
bekk Menntaskólans, glaðvær hópur
þrettán til fjórtán ára unglinga.
Þetta var stærri áfangi fyrir okkur
öll en auðvelt er að ímynda sér fyrir
ungt fólk í dag, því að á þessum tím-
um voru það enn forréttindi að kom-
ast í framhaldsnám og innganga í
fyrsta bekk Menntaskólans tak-
markaðist við þá tuttugu og sjö nem-
endur sem hlutskarpastir urðu á
samkeppnisprófi ár hvert. Árni
Björnsson hafði misst föður sinn á
öðru ári og var vafalaust sá okkar
sem átti við þrengst kjör að búa, al-
inn upp af einstæðri móður sem
komið hafði tveimur börnum sínum
til góðs þroska af eigin rammleik og
fórnfýsi.
Þegar á þessum árum voru aug-
ljósir þeir eðliskostir sem áttu eftir
að einkenna öll störf Árna og langan
og farsælan læknisferil hans síðar á
ævinni. Hann bjó yfir mikilli skap-
festu og vilja til að ná þeim mark-
miðum sem hann setti sér, kjarkmik-
ill og áræðinn án þess að vera
óvarkár eða fús til að tefla í tvísýnu.
Snemma kom fram að hann bar í
brjósti sterka réttlætiskennd og
jafnaðarhugsjón en flutti mál sitt
ætíð með stillingu og var fráhverfur
öllum öfgum.
Í hópi okkar bekkjarsystkinanna
var Árni meðal þeirra tryggustu,
ljóðelskur og léttur í lund og kunni
vel að gleðjast á góðri stund án þess
að missa taumhald á sjálfum sér.
Hann átti drjúgan þátt í þeirri miklu
samheldni sem einkennt hefur stúd-
entahópinn sem útskrifaðist úr
Menntaskólanum í Reykjavík vorið
1943 og var alltaf boðinn og búinn til
að vera öðrum styrkur þegar á móti
blés. Við fráfall hans er því stórt
skarð höggvið í þennan vinahóp.
Sjálfur sótti Árni styrk og skjól til
eiginkonu sem stóð við hlið hans í
nærri sextíu ár, allt frá því hann var
að hefja nám í læknisfræði, og síðar
til stórrar og samhentrar fjölskyldu
þeirra. Þeim öllum sendum við Dóra
innilegar samúðarkveðjur um leið og
við minnumst allra góðra stunda sem
við höfum átt saman á langri ævi.
Jóhannes Nordal.
Nestor íslenskra lýtalækna hefur
kvatt þennan heim að loknu miklu og
góðu ævistarfi. Hann var frum-
kvöðull lýtalækninga hér á landi, í
forustusveit norrænna kollega sinna
og virtur vel á alþjóðavettvangi.
Árni var óvenjulega vel gerður
maður bæði til líkama og sálar, hár
og myndarlegur og hafði afar fallega
framkomu, léttur á fæti, prúður og
kurteis, glaðlyndur og jafnlyndur og
skipti sjaldan skapi, fastur fyrir og
traustvekjandi, forkur duglegur,
sterkur vel, handlaginn og góður
skurðlæknir.
Sjúklingar og samstarfsfólk dáðu
hann og treystu. Því hlóðust á hann
forystustörf í félögum og nefndum,
sem hann gegndi af sömu alúð og
læknisstörfum sínum. Hann var af-
kastamaður til allra verka, ósérhlíf-
inn og hjálpsamur, lítillátur og gerði
sér engan mannamun, vinfastur og
vildi allra vanda leysa.
Víðlesinn var hann jafnt á fagrit
sem fagurbókmenntir og ritfær í
besta lagi eins og greinaskrif hans
bera með sér hvort sem var um heil-
brigðismál eða dægurmál og honum
var ekkert mannlegt óviðkomandi.
Það jók honum víðsýni að hafa gert
víðreist utanlands og innan og hann
var sílesandi enda vel lesinn og mað-
ur kom aldrei að tómum kofunum
hjá honum. Hann var mjög skemmti-
legur maður.
Árni bjó í hamingjusömu hjóna-
bandi í sextíu ár enda er Lóló einstök
kona, músíkölsk, skemmtileg og fal-
leg, og gaman hvað þau voru alltaf
skotin hvort í öðru. Fjölskyldan var
stór og samhent og Árna mikill
styrkur, sérstaklega þegar heilsan
tók að bila.
Við Árni vorum vinir og félagar úr
Háskólanum og síðan samstarfs-
menn á Landspítalanum. Ég vissi
því hvaða mann hann hafði að geyma
eftir meira en hálfrar aldar kynni.
Það styrkti vináttu okkar Árna að
við vorum hestamenn og fórum um
árabil í löng hestaferðalög með börn-
um okkar og barnabörnum og
nokkrum vinum vítt og breitt um
landið. Minnisstæðar eru ferðir okk-
ar í Þórsmörk; inn undir Arnarfell
hið mikla; yfir Kaldadal og Arnar-
vatnsheiði í Vatnsdal og suður yfir
Kjöl; austur Mýrdalssand í Skaftár-
tungu og til baka Fjallabaksleið; yfir
Leggjarbrjót og Síldarmannagötur á
Snæfellsnes um Flatir, yfir Trölla-
háls og Arnardalsskarð og á Löngu-
fjörur og heim um Uxahryggi og
Þingvöll. Við áðum undir Helgrind-
um og enginn verður samur eftir að
líta jökulinn í allri sinni dýrð. Árni
var hörku ferðamaður og vílaði ekki
fyrir sér að ríða langar dagleiðir,
sundlagði Þjórsá og hleypti á kaf í
Þjórsárverum og Kúðafljóti og hafði
gaman af. Aldrei var þó slegið af ör-
ygginu, því að við vorum með ung-
linga í för. Legið var í tjöldum og
skálum. Eiginkonurnar sáu um
trússið og veislu á hverju kvöldi.
Mikið var sungið og Árni hrókur alls
fagnaðar, ljóðelskur og kunni ókjör
af ljóðum sem lágu honum létt á
tungu. Ennþá ómar í eyrum mér
söngurinn um bjarta heiða júlínótt
efst á Arnarvatnshæðum og að
Fjallabaki.
Þegar aldurinn færðist yfir og
heilsan að bila létum við nægja
Njáluslóðir, heimahaga Árna, þar
var hann í essinu sínu innan um
frændur og vini og söguna sem var
honum svo hugleikin. Í kynnisferð
austur á land og í kringum landið
komst ég að raun um að hann var
jafn skemmtilegur bílkeyrandi og
ríðandi og alls staðar átti hann vini
sem lögðu sig í líma að gera honum
allt til hæfis. Þau hjónin voru list-
unnendur og sóttu reglulega hljóm-
leika jafnvel um langan veg og hlotn-
aðist okkur sú ánægja að fylgja þeim
á hljómleika austur á Kirkjubæjar-
klaustur og í Skálholt. Það var upp-
lifun eins og svo margt sem Árni átti
frumkvæði að.
Við Lúlla kveðjum Árna með
söknuði og vottum Lóló og fjölskyld-
unni allri samúð okkar og óskum
þeim allrar blessunar.
Jón Þorsteinsson.
Við hjónin söknum vinar okkar,
Árna Björnssonar, sem andaðist eft-
ir stutta legu hinn 24. október. Kynni
okkar kolleganna hófust við upphaf
læknanáms 1943 og urðum samferða
allt til lokaprófs. Fyrr en varði var
vinátta tvennra hjóna náin en í þá
daga tíðkuðust kvöldheimsóknir til
vina og kunningja. Hefir vinskapur-
inn haldið þrátt fyrir aðskilnað um
skeið vegna búsetu erlendis. Árni
Björnsson var fyrsti íslenski sér-
fræðingurinn í lýtalækningum og
var Landspítalinn starfsvettvangur
hans. Þar var hann mikils metinn
skurðlæknir, stjórnandi og kennari.
Hann tók virkan þátt í félagsmálum
lækna, bæði innan Landspítalans og
utan, var formaður Læknafélags
Reykjavíkur um skeið. Hann var
kjörinn heiðursfélagi þess og Félags
ísl. lýtalækna. Árni stofnaði einnig
Öldungadeild Læknafélags Reykja-
víkur og var formaður hennar fyrstu
árin. Þá var hann vel ritfær og ötull
við að koma ákveðnum skoðunum
sínum um þjóðfélagsmál á framfæri í
blaðagreinum auk greina sinna í
læknatímarit.
Margs er að minnast frá samveru
okkar hjóna eftir að menn fóru að
tínast heim kringum 1956–1957.
Tóku menn upp gömul kynni og fleiri
bættust í hópinn. Var þá lagst í
ferðalög. Þótt hestamennska væri
Árna í blóð borin og Þórsmörk eft-
irlætisstaður hans naut hann sín vel í
ferðum okkar í góðum hópi vítt og
breitt um landið, frá Ströndum til
Suðursveitar sem og til annarra
landa. Í vinahópi var hann hrókur
alls fagnaðar er hann flutti okkur
eftir óbrigðulu minni langa kvæða-
bálka eða sem forsöngvari. Eftir-
minnileg er síðasta Þórsmerkurferð-
in er hann bauð til 80 ára afmælis-
fagnaðar á fögru sumarkvöldi í
fyrra.
Lóló er söngvin og músíkölsk og
mörg voru kvöldsamkvæmin í ár-
anna rás með söng og á síðari árum
höfum við haldið áfram að njóta sam-
eiginlegra kvöldstunda með þeim
hjónum og vinum við rabb um þjóð-
mál eða bókmenntir og hlustun á
tónlist sem þau hjónin höfðu mikinn
áhuga á.
Allar þessar minningar og fleiri
eigum við eftir samleið okkar gegn-
um lífið með Árna og Lóló. En lífið er
ekki bara leikur. Þau hjón urðu fyrir
því áfalli að elsta dóttir þeirra missti
heilsuna á besta aldri og hafa sinnt
henni einstaklega vel. Árni var mjög
æðrulaus maður og tók öllu með stó-
ískri ró. Einnig þegar heilsan fór að
bila og hann lenti í endurteknum
hjartaáföllum. Hann náði ótrúlegum
bata þannig að hann gat stutt Lóló
sína í veikindum hennar á síðasta ári.
Þannig munum við hann og þökkum
áratuga vináttu og samfylgd.
Anna Jóhannesdóttir og
Tómas Árni Jónasson.
Kær vinur, Árni Björnsson lækn-
ir, hefur nú lagt upp í ferð sem okkar
allra bíður, ferðina yfir móðuna
miklu. Þessi brottför kom okkur fé-
lögum hans á óvart, ekki síst ef horft
er til þess, að fyrir fáum árum, hafði
Árni risið upp úr erfiðri sjúkdóms-
legu og náð bærilegri heilsu eftir
áhættusamar skurðaðgerðir.
Enda þótt við Árni værum um
svipað leyti saman í mennta- og há-
skóla hér í Reykjavík, kynntumst við
ekki að ráði fyrr en á fullorðinsárum
úti í Svíþjóð. Þessi kynni, sem urðu á
námsárum okkar, voru báðum eftir-
minnileg, en við Hjördís hittum þau
Lóló af tilviljun á yndislegri óperu-
sýningu í Stokkhólmi, og bundust
fjölskyldur okkar þá nánum vináttu-
og tryggðaböndum.
Árni varð strax vinsæll og eftir-
sóttur læknir, enda traustur og sam-
viskusamur. Hans mun þó sérstak-
lega verða minnst sem braut-
ryðjanda í lýtalækningum á Íslandi,
en í þeirri grein leysti hann mörg
erfið vandamál í sambandi við bruna-
slys, örmyndanir, en þó einkum í
meðferð á ýmsum „skapnaðarlýtum“
hjá nýburum. Hann var mjög áhuga-
samur um þessi mál og helgaði starf-
inu á spítalanum krafta sína.
Árna verður líka minnst sem göf-
ugs manns, sem lét sér engin mann-
leg vandamál óviðkomandi, og hafði
myndugleika til að koma skoðunum
sínum á framfæri. Auk mikillar
starfsmenntunar var hann stórvel
gefinn og mikið lesinn. Hann hafði
yndi af bókmenntum og ekki síst
ljóðum og kunni heilu ljóðbálkana
utan að, sömuleiðis höfðu þau hjón
mikinn áhuga á hljómlist, og sóttu
reglulega hljómleika.
Alltaf var jafn gott að heimsækja
þau Lóló og njóta veislufanga á
þeirra fallega heimili. Árni var mjög
skemmtilegur félagi, hugmyndarík-
ur og gamansamur og ræðinn, og
einu mátti gilda, hvað á góma bar,
alls staðar var hann vel heima.
Árni hafði mikinn áhuga á hesta-
mennsku, sem hann hafði stundað
frá barnæsku, og var sjálfur af-
bragðs hestamaður. Við Hjördís áttu
því láni að fagna að fara með þeim
hjónum í skemmtileg og eftirminni-
leg hestaferðalög, en auk þess áttum
við samleið með þeim í margvísleg-
um skilningi.
Við kveðjum Árna með innilegu
þakklæti fyrir trygga vináttu og
söknum sárt kærs vinar og sam-
ferðamanns. Við sendum Lóló og
fjölskyldunni samúðarkveðjur og
biðjum þeim blessunar á þessum
sorgartímum.
Hjördís og
Tryggvi Þorsteinsson.
Árni Björnsson, fyrrverandi yfir-
læknir lýtalækninga, er allur. Kynni
okkar hófust síðla árs 1977, þegar
Árni sýndi mér tvær ættir, þar sem
skarð í vör var áberandi í annarri
ættinni en holur gómur í hinni. Það
var augljóst þegar að var gáð að um
svokallaðar kynbundnar erfðir var
að ræða í holgómaættinni. Þessar at-
huganir kynntum við árið 1978. Það
tók síðan mörg ár og fleiri mannár í
samstarfi við félaga okkar í Bret-
landi að ráða gátuna með kynbundnu
erfðirnar og finna genið sem vand-
ræðunum olli, en það tókst og var
niðurstaðan birt í október árið 2001.
Niðurstöðurnar vöktu athygli og var
þeirra getið víða um heim.
Árni var einn af þeim mönnum
sem leita til hlítar að orsökum hluta
og sá eiginleiki naut sín við rann-
sóknir sem taka langan tíma. En þó
svo að þetta rannsóknastarf okkar
væri áhugavert, þá var það miklu
áhugaverðara fyrir mig persónulega
að kynnast miklum mannkosta-
manni þar sem Árni var. Með árun-
um urðu samræður okkar mér „aka-
demía“ og kynni okkar urðu að
vináttu. Árni var mjög félagslyndur
og gæddur persónutöfrum. Hann
var réttsýnn, rökvís og ritfær, hann
var vel máli farinn.
Alls þessa naut við í störfum hans í
þágu lækna og fagfélaga þar sem
hann reyndist betri en annar. Við
vorum uppaldir sitt hvorum megin
við Fljótið (Markarfljót), hann horfði
yfir til Eyjafjalla, ég yfir í Fljótshlíð-
ina og þóttu báðum akrar sínir fagr-
ir, sennilega snúa báðir aftur eins og
Gunnar forðum. Það voru ekki sögu-
svið Njálu sem urðu þess valdandi
hvers góð kynni tókust með okkur
heldur miklu fremur hin sterka rétt-
lætiskennd og virðing Árna fyrir
öðrum mönnum sem sköpuðu okkar
nánu tengsl. Ég sat sem lærisveinn í
hans návist í byrjun en smám saman
urðum við sem jafningjar. Það var
unun að ræða við hann um hin ýmsu
málefni, hvort sem þau voru fagleg
eða mál líðandi stundar. Hann hafði
alltaf skoðun á málum en var líka
alltaf tilbúinn að hlusta á skoðanir
annarra.
Eins og áður getur var Árni mjög
ritfær og eru þær greinar sem hann
ritaði margar og fjalla um hin ýmsu
málefni. Honum voru mjög hugleikin
siðfræðileg vandamál, einkum er
snertu læknisfræði og vísindi. Þær
eru ófáar greinarnar þar sem hann
skýtur föstum skeytum að stéttar-
bræðrum sínum (bæði karl- og kven-
kyns) þegar honum finnast þeir fara
yfir mörkin. Hann bar stöðu ís-
lenskra lækna og vísindamanna fyrir
brjósti og vildi veg þeirra og ábyrgð
sem mesta. Þetta hefur því miður
farið á annan veg hvað Landspítal-
ann varðar, þá stofnun sem hann bar
sérstaklega fyrir brjósti. Vonandi
horfir það til bóta. Hjónin Gudrun
Moore og Philip Stanier senda sam-
úðarkveðjur og þakklæti fyrir sam-
starfið sem gaf þeim svo mikið. Með
Árna Björnssyni er mikill maður og
mannvinur genginn. Það var mín
gæfa að kynnast honum og eiga að
vini. Hvíl hann í friði.
Aðstandendum votta ég samúð
mína.
Alfreð Árnason.
Stofugangur á barnadeild Land-
spítalans fyrir 25 árum. Lítil stúlka
er í skoðun hjá lækni sínum eftir vel
heppnaða aðgerð. Læknir dáist að
verki sínu og finnst vel hafa tekist til.
Stúlkan er honum hjartanlega sam-
mála og segir: Þú ert svo ofboðslega
klár, Árni!
Árni Björnsson læknir var guðs-
gjöf. Hann reyndist mér vel allt frá
fæðingu minni, og þær eru ófáar að-
gerðirnar sem ég fór í þar sem hann
handlék hnífinn af snilld. Hann
fylgdist líka með mér eftir að hann
lét af störfum og kom með beinum
hætti að síðustu aðgerð minni sem
framkvæmd var í London af góðvini
hans Ian Jackson. Ég og foreldrar
mínir minnumst hans með hlýju og
þakklæti og vottum fjölskyldu hans
samúð okkar. Megi Guð blessa og
varðveita minningu Árna Björnsson-
ar læknis.
Ásta Camilla Gylfadóttir.
Litla gatan okkar, Blátún á Álfta-
nesi, er snauðari við fráfall góðs vin-
ar og nágranna, Árna Björnssonar.
Samt um leið ríkari en flestar aðrar
götur vegna þess sem þau Árni og
Guðný hafa gefið okkur af ómetan-
legri samveru, skemmtun og hlýju. Í
sumarlok kvaddi Árni okkur grann-
ana síðla kvölds með því að flytja
okkur ljóð, eftir að seinustu glæð-
urnar í götugrillinu höfðu slokknað.
Nú, tæpum tveimur mánuðum síðar,
er það hlutskipti okkar að kveðja
hann. Það var árviss viðburður, rétt
eins og grillið, að Árni færi með ljóð.
Hæfileikar hans sem ljóðaflytjanda
verða lengi í minnum hafðir. Við vor-
SJÁ SÍÐU 28
Vita nostra brevis est.
Sem lúinn octogenarian kveð
ég dreng góðan. Vinur minn
Árni sem var bekkjarbróðir
minn öll menntaskólaárin
var skemmtilega krítískur á
tilveruna án þess að vera
dómharður. Genginn er
raungóður vinur. Minning
hans mun greypt í huga
minn.
Við hjónin, Þorbjörg og
Halldór, sendum Lóló og
börnum þeirra Árna inni-
legar samúðarkveðjur.
Halldór S. Rafnar.
HINSTA KVEÐJA