Sunnudagsblaðið - 10.04.1966, Page 15

í
Annað klaustur, er stofnað var
1 Hólabiskupsdæmi, var sett 1155
að Þverá efri í Eyjafir'ði, er síðar
Var kölluð Munkaþverá, gömlu
i höfuðbóli Víga-Glúms, hins mikla
4 kappa, 0g Einars Þveræings (bróð-
Ur Guðmundar ríka á Möðruvöll-
Um>. Fyrir klausturstofnun hafa
staðið Björn Hólabislcup Gilsson
1146-—62 og Björn prestur bróðir
hans á Þverá og líklega Jón Sig-
mUndsson á Svínafelli, sem átti
hórnýju systur þeirra. Þeir bræð-
Ur voru afkomendur Járnskeggja
Einarsonar Þveræings og eigendur
iwðarinnar. ,Var þar sett munka-
^austur af Benediktsreglu, og ér
Setið um í Stokkliólmsbók, að
íyrsti ábóti þar hét Höskuldur* og
Var þar skamma hríð. Annar ábóti
þess yar kostulegur höfð-
luSi, hver margar ástgjafir hafði
þegið af guði (eins og segir í Guð-
j^úndar sögu góða) og hét Niku-
ás 0g er af flestum talinn Berg-
þérsson. Var hann víðförull og fór
a^it til Jórsala, og hefur hann verið
Vel kumiugur á Ítalíu og í Róma-
°rg. Er til eftir hann merkilegt
..Landaleiðavísir og borgaskip-
an” (prentað í íslenzk alfræði),
®krifag eftir fyrirsögn hans er
var „vitur og víðfrægur,
U’innugur og margfróður, ráðvís
°S réttorður” eins og segir í því
«« Um Nikulás „fyrsta og fremsta
yerár munklífsábóta” (eins og
ann er nefndur í Guðm. sögu).
1 itcuiás var og gott skáld, og er
. °^ir hann Jónsdrápa um Jóhann-
ns Suðspjallamann og Kristsdrápa.
"au kom út 1154 og hefúr orðið
aþóti iig5 0g er það til dánardæg-
nys 1159. Nikulás var við vígslu
^inar miklu dómkirkju í Skálholti
v'tusmessu 15. júní 1158 með þeim
i©ngi Þorsteinssyni biskupi í
^Alítið er nú að það sé ritvilla
a® Höskuldur hafi verið fyrsti á-
öti á Þverá samkvæmt Stokk-
ölmsbók (sbr. íslendingasögu
' öns Jóhannessonar I).
Skálholti og Birni biskupi á Hól-
um; hafði Nikulás þar formæli
(þ.e. prédikaði) .Ekki hefur það
verið Þverárklaustri lítill fengur
að lá slíkan heimsborgara, skáld
og fræðimann sem ábóta sinn.
Menn minnast hans fyrir fyrstu
íatiöáfræðina á íslenzku. Eftirmað
ur Nikulásar var Björn Gilsson
prestur, bróðir Björns Hólabisk-
ups, vígður 1162 dánarár bróður
síns, er gaf hundruð hundraða af
staðnum á Hólum til Murtkabver-
ár. Hann (Björn biskup) trúði það
mest styrkingu kristninnar að
efla munkalíf.
Björn ábóti andaðist 1181 og var
19 ár ábóti og mótaði siðu munka
og klausturmanna. Verður þá ábóti
á Þverá Hallur Hrafnsson ábóti
1184—90, áður prestur á Grenjað-
arstöðum, sonur hjónanna Hrafns
lögsögumanns Úlfhéðinssonar lög-
sögumanns Gunnarssonar, og var
hann kominn af miklum laga-
mannaættum. Sonur hans var Eyj-
ólfur prestur á Grenjaðarstöðum,
síðar ábóti í Saurbæjarklaustri í
Eyjafirði 1206—12. Þeir feðgar
Hallur og Eyjólfur hafa verið
miklir höðingjar og klausturmenn.
í Þverárklaustri var um þetta leyti
munkur Ormur eldri, sonur Jóns
Sigmundssonar og systursonar
Björns ábóta Gilssonar (d. 1191).
og í tíð Halls ábóta réðist munkur
til Þverár fyrrum nágranni hans
Guðmundur Eyjólfsson, áður
bóndi á Helgástöðum í Reýkjadal.
Eftirmaður Halls var Einar Njáls-
son ábóti 1190—8. Talið er að dótt-
ur hans Jórunni hafi átt Styrmir
hinn fróði Kársson síðar príor í
Viðey. Þá verður Ormur Skeggja-
son ábóti á Þverá 1196—1222; var
hártn af Svínfellinga- og Skógverj-a-
ætt, framdi Björns ábóta Gilsson-
ar. í tíð Orms kemur Sigurður
frændi hans Ormsson nokkuð við
sögu Þverárstaðar. í Sturlungu er
ritað: að.hann reisti staðinn, er
mjög var af sér komin af húsun.
Ormur faðir Sigurðar var systur-
son Björn biskups, er staðinn setti
á Þverá og Björns ábóta; andaðist
Ormur munkur þar. Hafði Sigurð-
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - SUNNUDAGSBLAÐ £31