Eintak - 24.03.1994, Qupperneq 24

Það eru ekki allir óskabörn. Sumir áttu aldrei að fæðast en gerðu það samt.
Sumir brutust meira að segja fram hjá hinni hræðilegu hettu á leið sinni til lífsins.
Þannig var það með Gunnar Smára Egilsson sem lengi var stoltur af afreki
sínu og taldi sér trú um að margir aðrir hefðu strandað í hettunni. Þar til hann
fylltist ofsóknarkenndri hræðslu yfir að sér hefði ef til vill verið eytt ef hann hefði
komið undir eftir að ný fóstureyðingalöggjöf var sett árið 1974.
Wfarðiwn)
a§ ftnwi <asa
wi® toíiÉam. œaii
íMateare, W@i mméi átt að
a« wa, pri/iii anr,.
jr
Eg man ekki til þess að ég hafí
orðið sleginn við að heyra
mömmu segja mér þetta áð-
ur vel geymda leyndarmál. Hún
hafði ekki látið það bitna á mér að
ég hefði komið sem boðflenna inn í
mitt líf og hennar. Þvert á móti
fann ég dálítið til mín. Þegar ég var
innan um aðra menn átti ég það til
að líta yfir hópinn og efast með
sjálfum mér að margir þeirra hefðu
komist fram hjá hettunni. Þeir
hefðu ekki það sem þurfti til.
Það var síðan löngu seinna að ég
skildi lífsháskann í þessari sögu
móður minnar.
Þannig er að ég er fæddur í
janúar 1961. Ég hef því kom-
ið undir einhvern tímann
upp úr páskum 1960. Ef ég hefði
híns vegar komið undir eftir 1974,
eftir að fóstureyðingar voru gefnar
frjálsar, er aldrei að vita nema móð-
ir mín hefði kosið að skilja við
pabba, byrja nýtt líf með eldri
bræðrum mínum og láta eyða mér.
Nú kann vel að vera að mamma
hefði ekki farið í fóstureyðingu þótt
ég hefði komið undir einhvern tím-
ann eftir 1974. Ég man ekki eftir að
hún hafi talað við mig um álit sitt á
fóstureyðingum. Hún hefur hins
vegar sagt mér margt um álit sitt á
o k k u r
bræðrunum og það er ekki alltaf
vont. Alla vega eldci eftir að við fór-
um að drasla út herbergi í annarra
íbúðum en hennar. Ég hef aldrei
spurt hana hvort hún hefði látið
eyða mér ef hún hefði haft tækifæri
til.
Enda skiptir það ekki máli. Það
sem ég vaknaði upp við þarna um
árið var að ég fæddist inn í félags-
legar aðstæður sem þykja ákjósan-
legar til fóstureyðingar í dag. For-
eldrar mínir voru að skilja, þau áttu
þrjá syni fyrir og fjölskyldan bjó
ansi nálægt fátæktarmörkum. Óg
það skánaði lítið þegar mamma var
orðin ein með okkur fjóra bræð-
urna.
Og ef maður notar þau rök sem
beitt er fyrir fóstureyðingum hefðu
þau öll verið betur sett án mín. Það
er dálítið fúll biti að kyngja.
Og það sem er fúlast, er að
það er dálítið erfitt að skilja
að það geti legið félagsleg
rök fyrir því að maður ætti ekki að
vera til.
Ég kannst við það úr skáldsögum
að fólk getur fengið svo mikið sam-
viskubit og að það hefur skömm á
því að halda áfram að lifa. Það
horfir til allra ijúfmennanna í
kringum sig, finnst því sjálft vera
illt og þykir það hafa fyrirgert rétti
sínum til lífsins. Samkvæmt sögun-
um hefur þetta fólk gert einhvern
andskotann af sér. Myrt eða nauðg-
að öðru fóiki, svikið eða logið að
sjálfum sér eða öðrum.
Þótt þetta fólk eigi vissulega í fé-
lagslegum vandræðum eru aðstæð-
aomium.
ur þeirra í
engu líkar
félagslegum
aðstæðum
mínum þegar
ég var í móður-
kviði.
Ég hef líka lesið
um fólk sem vill
deyja úr ást. Ýmist
vegna þess að það fær of
lítið eða of mikið af elskhugum. Og
í bókum má líka finna fólk sem vill
deyja fyrir föðurland, málstað, hug-
sjónir og guð. En ekkert af þessu
rímar við aðstæður mínar upp úr
páskum 1960. Ég átti mér engan
málstað, ekkert föðurland og þekkti
hvorki guð né ástina. Fólk deyr ekki
af félagslegum aðstæðum í bókum,
í það minnsta ekki líkum þeim sem
biðu mín upp úr páskum 1960.
I lífinu sjálfú hef ég kynnst fáum
sem deyja og fæstir þeirra hafa haft
einhverja sérstaka ástæðu til þess
aðra en elli. Hins vegar þekki ég
marga sem eru að deyja úr lejðind-
um. En það er yfirleitt fólk sem er
komið nokkuð til ára sinna. Fólk
virðist fæðast nokkuð glatt og
ánægt en temja sér leiðindin síðar á
ævinni. Leiðindadauðinn getur því
ekki heldur átt við mig eins ungur
og ég var áður en ég fæddist.
Af þessu má sjá að það er erfitt að
skilja hvers vegna ég hefði næstum
getað dáið úr félagslegum aðstæð-
En ef til vill misskil ég þetta
allt. Rökin fyrir að eyða mér
snúast ekki um félagsfégar
aðstæður mínar heldur annarra. Ef
mér hefði verið eytt hefði það ekki
verið vegna einhvers sem ég gerði
eða gerði ekki, heldur til þess að
aðrir mættu hafa það betra. Að mér
hefði aldrei verið eytt vegna þess að
þær félagslegu aðstæður sem biðu
mín hafi ekki verið mér samboðnar
heldur að ef ég fæddist myndi ég
laska félagslegar aðstæður þeirra
sem sætu uppi með mig. Og ef til
vill eru ástæðurnar sambland af
þessu tvennu; annars vegar líknar-
morð og hins vegar landhreinsun.
Hvort sem er þá finnst mér þessi
rök léttvæg. Mér hefur liðið ágæt-
lega og kæri mig ekki um neitt líkn-
armorð. Og ef ég hef gert eitthvað á
hlut annarra þá hafa þeir yfirleitt
sætt sig við einhverjar fébætur en
aldrei krafist lífláts. Mér hefur
reyndar verið óskað ferðar til hel-
vítis eins og flestum en ég hef alltaf
tekið því svo að sú ferð mætti hefj-
ast þegar mér hentaði sjálfum að
deyja.
Ég á því erfitt með að finna
ástæðu fyrir því í lífi mínu að ég var
aðeins fjórtán ár frá hugsanlegum
dauða — eða alla vega lífleysi. En
þannig er það sjálfsagt um miklu
fleiri. Það hafa ekki öll börn verið
óskabörn. Sum hafa verið slysa-
börn. Eins og Erró.
Hann segir frá því í ævisögu sinni
að hann hafi komið undir þegar
faðir hans villtist frá tjaldi eigin-
konu sinnar og inn í eitthvað allt
annað tjald með einhverri allt ann-
arri konu. Þar átti faðirnn stutt
kynni við konu sem síðar varð
móðir Errós og hafði aldrei meira
að sælda við þann mann sem gat
henni soninn.
Ég hugsa að þessi kona yrði
spurð að því í dag hvort hún ætlaði
að eiga barnið. Ekki veit ég hverju
hún myndi svara. En ef Erró er
sama sinnis og ég segði hann já. Ef
hann yrði spurður.
g þannig er það sjálfsagt um
miklu fleiri af þeirn sem
i Ji" fæddust fyrir 1974 og reynd-
ar marga sem fæddust eftir þann
tíma. Félagslegar aðstæður þeirra
fyrir fæðingu voru slíkar að líkast
til hefði verið best að eyða þeim,
sjálfum þeim og öðrum til blessun-
ar.
Einhver sagði mér um daginn að
það væru gerðar um 600 fóstureyð-
ingar á ári á íslandi í dag. Og þar
sem félagslegar aðstæður Islend-
inga hafa ekki hríðversnað frá 1974
geri ég ráð fyrir að svipaður fjöldi
fólks af eldri árgöngum hafi lifað
við álíka bágar félagslegar aðstæður
og þessum fóstrum hefði verið
búnar ef þau hefðu einhvern tím-
ann fæðst. Ef til vill er ég einn af
þessu fólki og kannski líka Erró,
sem ég minntist á áðan. Ég treysti
mér ekki til að segja til um það.
Ekki frekar en ég treysti mér til að
benda á einhvern úr þessum hópi
innan um fólk sem fæðst hefði við
æskilegar aðstæður. Þegar fram í
sækir verður fólk með ýmsum
hætti og alltaf með þeim sem til var
stofnað.
Ekki veit ég hvort það er fóstur-
eyðingalöggjöfinni frá 1974 að
kenna en ég hef það á tilfinning-
unni að þol fólks gagnvart félags-
legum aðstæðum hafi minnkað.
Það megi minna út af bera. Ég
stend í þeirri trú að fýrr á árum hafi
fólk reynt að bregðast við lífinu
frekar en að telja sér trú um að það
gæti haft fulla stjórn á því. Stund-
um trúi ég að það skipti ekki meg-
inmáli hvur andskotinn hendi
mann á lífsleiðinni heldur hvernig
maður tekur þessum höppum og
óhöppum.
Það er kannski þess vegna
sem mér finnast félagslegar
aðstæður ekki merkilegar að
deyja fyrir. Eins og mér fannst
mamma gera vel úr litlu efni á ég
það til að saka þá um að vera lélegir
kokkar eigin lífs sem finnst þeir búa
við óbærilegar aðstæður. Mér
finnst að það fólk eigi annað hvort
að herða sig upp eða finna sér eðli-
legri viðmiðanir um hvað eru góð-
ar aðstæður.
Og einhvern veginn finnst mér
fóstureyðingar snúast um viðmið-
anir. Hvað séu hentugar og góðar
aðstæður og hvað óæskilegar og
vondar. Alveg á sama hátt og lík-
amsrækt sem snýst um kjörþyngd
og hvar á skrokkinn sú þyngd á að
leggjast.
Ög sama má segja um nánast alla
mögulega og ómögulega þætti
mannlegs lífs. Það er til dæmis til
fólk sem horfir á mig með sam-
blandi af vorkunn og fyrirlitningu
þegar það heyrir að ég hafi ekki far-
ið í sumarfrí og sé ekki á leiðinni
heldur. Samt held ég að enginn for-
feðra minna, frá Adam og niður úr,
hafi farið í sumarfrí. Ég veit ekki
betur en þetta sé einhver seinni
tíma uppfinning og fæ ekki séð að
hún hafi reynst vel.
Fólk leitar líka norma í alvarlegri
þáttum lífsins. Enginn treystir á
eigin reynslu og skynsemi lengur
við uppeldi á börnum heldur leggst
fólk í fundi og bókalestur í leit að
því hvernig foreldri eigi að vera.
Það trúir að fýrir því sé til einhver
skotheld fyrirmynd. Það er því ekki
að fúrða þótt fólk byrji að efast um
að það geti orðið foreldri fljótlega
eftir getnað.
Nú er ég búinn að tala mig
upp í að vera andstæðingur
fóstureyðinga. Sem er nokk-
urn veginn það púkalegasta sem
getur komið fyrir nokkurn mann.
Eg er kominn í flokk með Hvatar-
kerlingum og nýfrelsuðum bók-
stafstrúarmönnum.
Til að bera fram einhverjar varn-
ir vO ég benda á að ég hef ekkert á
móti fóstureyðingum af trúar-
ástæðum og óttast ekki um sálir
fóstranna frekar en ég óttast um
sálir uppkomins fólks. Ef þessar sál-
ir fara eitthvert eftir dauða skrokks-
ins þá fara þær örugglega hver til
síns heima.
Ég er á móti fóstureyðingum
vegna þess að ég vil ekki láta eyða
mér. Og mér er alveg sama þótt ég
myndi ekki vita til þess í dag ef mér
hefði verið eytt 1960. Ef ég gengi
fýrir strætó á eftir myndi ég ekkert
vita af því á morgun. Ég er svo ást-
fanginn af lífi mínu að ég má ekki
til þess hugsa að það hefði ekki orð-
ið tO, jafnvel þótt það hefði aðeins
verið hugmyndinni um það sem
hefði verið eytt.
Fyrir mér er það álíka og að
krefjast afturvirkrar fóstureyðingar
á mér, þrjátíu og þriggja ára göml-
um manninum. Fyrst myndi ég
reyna að verja mig. Síðan byði ég
fébætur ef það yrði til þess að
mennirnir skiptu um skoðun. ©
24
FIMMTUDAGUR 24. MARS 1994