Morgunblaðið - 07.01.2005, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 7. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
G
leðileg jól, gott og
farsælt komandi ár.
Þökkum allt gamalt
og gott á liðnum ár-
um. Kveðja, Ásta,
Barði, börnin.
Þannig hafa eflaust margar
kveðjur byrjað á jólakortum
landsmanna, þessi jól sem öll hin
á undan. Hins vegar er undir-
skriftin hreinn og klár tilbún-
ingur minn, sett inn svona til
skemmtunar og vísunar í víð-
förula gamansögu. Jólin voru
kvödd á þrettándanum í gær og
víst er að jólakortin hafa farið of-
an í einhverja geymslukassa
ásamt öðru dóti og skrauti sem
hátíðinni tilheyrir. Eftir því sem
mér skilst er hins vegar allur
gangur á því
hvort fólk
geymi jóla-
kortin, sumir
klippa þau til
og endur-
vinna til eig-
in nota síðar og aðrir taka frá
kort sem höfðu að geyma ljós-
myndir eða voru á annan hátt
dýrmætari en hin. Öðrum er
jafnvel hent. Og nóg er af þeim.
Samkvæmt upplýsingum frá Ís-
landspósti lætur nærri að 2,5 til 3
milljónir korta hafi verið sendar
út fyrir þessi jól. Það gera um 10
kort á hvern Íslending og laus-
lega má reikna með sending-
arkostnaði upp á um 125 millj-
ónir króna. Hið merkilega er að
kortin hafa haldið velli þrátt fyrir
tölvupóstinn og mikil samskipti
fólks á Netinu. Líklega munu
þau halda vinsældum sínum um
ókomna tíð, enda fátt sem breyt-
ist í tengslum við jólahátíðina.
En hvað segiði um smátilbreyt-
ingu?
Oft hefur maður velt fyrir sér
tilgangi jólakortanna, ekki síst
þegar þau sjást í stórum bunkum
hjá fyrirtækjum og inni á heim-
ilum. Til hvers eru þau skrifuð og
send? Væntanlega, og vonandi, af
væntumþykju við ættingja og
vini, halda tengslunum og sam-
skiptunum og senda ástvinum
jólakveðju. Fyrirtæki senda kort
til dyggra viðskiptavina og
stjórnmálamenn senda helstu
stuðningsmönnum og kjósendum
sínum. Jólakortin eru stundum
eina tjáningarformið sem eftir er
í samskiptum fólks, fólks sem
hefur kannski ekki hist eða talast
við árum saman. Áfram koma
kortin, sum með fögrum fyr-
irheitum um að „nú verðum við
að fara að hittast.“ Síðan gerist
ekkert. Allir önnum kafnir í
hraða nútímasamfélagsins.
Svo enginn misskilji mig þá er
ég alls ekki að mælast til þess að
við hættum að skrifa jólakort,
síður en svo. Þeim fylgir ætíð
góður hugur. Enda stendur ekki
til hjá sjálfum mér að hætta þeim
ágæta sið, sem á víst rætur sínar
að rekja til Bretlands allt aftur á
miðja 19. öld. Hér á landi sáust
þau fyrst undir aldamótin 1900.
En af hverju ekki að breyta til og
skrifa öðruvísi kort, leggja
svolítið meira í þau og hafa
kveðjurnar ítarlegri og innilegri,
fjölrita heilu dagbækurnar þess
vegna? Finna eitthvað annað til
að skrifa en „þökkum allt gamalt
og gott á liðnum árum“?
Sem betur fer hafa sumir
breytt út af venjunni og leggja
heilmikla vinnu í kortin, en fleiri
mættu taka það til eftirbreytni.
Ég hef nú þegar ákveðið að
breyta til um næstu jól og því
ættu ættingjar mínir og vinir að
setja sig í stellingar!
En við skulum heldur ekki
gleyma því að ekki senda allir
jólakort. Mörg fyrirtæki og jafn-
vel einstaklingar, ekki síst
stjórnmálamenn sem vilja gefa
gott fordæmi (og ná í atkvæði um
leið) hafa hætt jólakortasend-
ingum og þess í stað látið fjár-
muni renna til góðgerðarmála,
sem annars hefðu farið í frí-
merkjakaup og sendingar-
kostnað. Þetta er góðra gjalda
vert en einhvern veginn sé ég
þetta ekki fyrir mér með ein-
staklinga, ekki nema hina stór-
tæku sem senda kannski hundr-
uð korta um hver jól.
Fastur liður í jólaboðum og
heimsóknum til vina og ættingja
er að skoða jólakortin sem á við-
komandi heimili berast. Kemur
þá forvitnin upp í manni um
náungann og hagi hans. Oftar en
ekki er byrjað á að skoða mynda-
kortin og hin hefðbundnu kort
sæta afgangi. Og enn meiri at-
hygli vekja kort eða bréf sem
innihalda ítarlega kveðju, jafnvel
smásögu eða lýsingar á því hvað
á daga viðkomandi sendanda hef-
ur drifið síðasta árið.
Um þessi jól rakst ég á jóla-
kveðju sem var öðruvísi og inni-
legri en margar aðrar. Þar mátti
lesa eftirfarandi kafla, að nöfnum
slepptum:
„Sambúðin hjá okkur […] á
árinu var góð, eins og veðrið, en
er vetraði fór hún þó að nöldra
dálítið vegna ýmislegs smálegs.
Tvær perur fóru samtímis, önnur
á ganginum, hin á baðinu. Ég
sagði henni að þetta væri al-
gjörlega henni að kenna, hún
væri svo rafmögnuð. Ég hef allt-
af sagt að rafmagnaðar konur
væru hættulegar, fyrirvaralítið
getur maður orðið fyrir losti.
Margoft hef ég þakkað fyrir
lekaliðann á heimilinu. Að þessu
þekktu ákvað ég að setja peruna
í á ganginum tveimur dögum
seinna, svo […] mín ynni nú
áfangasigur um hver hefði yf-
irráðin á heimilinu. En þá versn-
aði nú ástandið um allan helming.
Hún bókstaflega sá ekkert til við
að snyrta sig á baðinu. Þar sem
þetta var eina örugga frið-
arstundin sem ég hef á morgn-
ana, þ.e. meðan […] mín snyrtir
sig, þvældi ég perunni í en til
þess þarf alveg sérstaka lagni,
sem ég er auðvitað margkunnur
fyrir. Frá öllu öðru ógerðu hef ég
kjaftað mig frá vandræðunum
með gamalkunnum kosningalof-
orðum, sem […] mín er fremur
lengi að átta sig á (sem ég get
aldrei fullþakkað), a.m.k. nógu
lengi til þess að allt er grafið og
gleymt sem upphafinu olli. Að
undanförnu hef ég haldið miklar
ræður um bót og betrun á nýju
ári og hún […] mín er afar sæl
með sig þessa dagana.“
Svona eiga jólakveðjurnar og
kortin að vera. Innileg og
skemmtileg. Beint frá hjartanu.
Beint frá
hjartanu
Oft hefur maður velt fyrir sér tilgangi
jólakortanna, ekki síst þegar þau sjást í
stórum bunkum hjá fyrirtækjum og inni
á heimilum. Til hvers eru þau skrifuð
og send? Vonandi af væntumþykju.
VIÐHORF
Eftir Björn Jó-
hann Björnsson
bjb@mbl.is
✝ Svava Vigfús-dóttir fæddist á
Gimli á Hellissandi
30. júlí 1918. Hún
lést á hjúkrunar-
heimilinu Eir 31.
desember síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Kristín Jensdóttir,
f. 5. nóvember
1889, d. 4. septem-
ber 1953, og Vigfús
Jónsson húsasmíða-
meistari, f. 27. júní
1883, d. 11. mars
1972. Börn Kristín-
ar og Vigfúsar voru þrettán;
Jóhanna, Jens, Haukur, Guðný
og Gyða eru látin en eftirlif-
andi systkini eru Guðbjörg,
Vigfús, Auður, Iðunn, Ragna,
Jón og Erlingur. Auk þess ólu
þau Kristín og Vigfús upp eina
fósturdóttur, Helgu Níelsdótt-
ur, sem nú er látin. Svava sleit
barnsskónum á Hellissandi, var
síðan við nám á Kvennaskól-
anum á Blönduósi. Hún fluttist
síðan til Reykjavíkur ung að
árum og starfaði aðallega við
verslunarstörf. Árið 1943 gift-
ist Svava Helga Hallgrímssyni,
f. 4. nóvember
1911. Börn Svövu
og Helga eru Hall-
grímur, f. 28. sept-
ember 1945, d. 6.
ágúst 1998, og Rut,
f. 13. október 1952,
maki Bragi Vignir
Jónsson, f. 24. júlí
1951. Börn Rutar
og Braga eru þrjú;
Helgi Vignir, f.
1972, kvæntur Ing-
unni Ingþórsdótt-
ur, f. 1976, þau
eiga einn son,
Sindra, f. 2004, Sif,
f. 1975, í sambúð með Viðari
Kristjánssyni, f. 1976, þau eiga
eina dóttur, Viktoríu, f. 2002,
og Svava Björk, f. 1976, hún á
eina dóttur, Thelmu Sif, f.
2001.
Svava starfaði lengst af við
afgreiðslustörf í versluninni
Hjá Báru. Hún vann einnig ým-
is félagsstörf, stundaði kórsöng
um árabil og starfaði til
margra ára við Oddfellowregl-
una í Reykjavík.
Útför Svövu verður gerð frá
Háteigskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Í dag er til moldar borin tengda-
móðir mín Svava Vigfúsdóttir.
Þessi fallega og dugmikla kona
varð hluti af mínu lífi þegar ég
kynntist Rut, einkadóttur þeirra
Svövu og Helga, snemma á lífsleið-
inni eða aðeins sautján ára gamall.
Þau hjónin áttu marga vini og ferð-
uðust mikið um allan heiminn, ekki
síst fyrir tilstuðlan Halla sonar
þeirra sem var óspar á að bjóða
þeim til sín erlendis eða í ferðalög
til fjarlægra landa. Þau nutu þess
einnig að vera með litlu fjölskyld-
unni hérna heima, spjalla við
barnabörnin og vinna í garðinum
sínum þegar þau bjuggu í Fossvog-
inum. Mér er einnig minnisstæð
dvöl okkar hjá þeim á annað ár
þegar við fluttum frá Svíþjóð.
Svava og Helgi tóku okkur opnum
örmum og bar aldrei skugga á
samskipti okkar þennan tíma eða
annan. Þær voru ófáar sumarbú-
staðaferðirnar sem við fórum sam-
an, fyrst voru bústaðir teknir á
leigu og síðari árin var dvalið í bú-
staðnum í Hestfjalli. Svava og
Helgi nutu lífsins til fullnustu, voru
samstiga og að mörgu leyti lík, sér-
staklega hvað smekkvísina varðar
enda höfðu þau verið sálufélagar í
yfir sextíu ár. Heimili þeirra bar
vott um góðan og fágaðan smekk
og á milli þeirra hjóna ríkti gagn-
kvæm virðing. Svava og Helgi voru
stór hluti af okkar jólahaldi und-
anfarin 35 ár og héldum við ávallt
saman jól m.a. á Kanaríeyjum og
Flórída. Ég sé hana fyrir mér,
glæsilega klædda, með gullfestar
og eyrnalokka, skálandi í kampa-
víni á áramótum, manna kátust þó
að árin færðust yfir hana, hún var
ung í anda og hélt sér í góðu formi
og var mikill fagurkeri. Heilsu
hennar hrakaði stöðugt síðustu ár-
in og hún barðist í fyrstu en varð
síðan að lúta í lægra haldi fyrir
manninum með ljáinn er hún
kvaddi okkur á síðasta degi ársins.
Ég kveð elskulega tengdamóður
mína með virðingu og söknuði.
Megi englar Guðs vaka yfir henni.
Bragi Vignir Jónsson.
Í dag kveðjum við hana Svövu
ömmu.
Það er sárt að kveðja jafn góða
konu sem var svo stór hluti af lífi
okkar allra. Þó er það huggun að
vita til þess að nú fær hún að
blómsta á ný, laus við þann sjúk-
dóm sem hrjáði hana síðustu árin.
Þrátt fyrir þessi veikindi var amma
alltaf jafn glæsileg og bar höfuðið
hátt.
Á kveðjustund hrannast upp all-
ar þær ótal góðu minningar sem
við eigum um ömmu. Þær eru til
dæmis ófáar minningarnar þegar
við bjuggum hjá ömmu og afa í
Goðalandi. Þar áttum við góðar
stundir og kynntumst ömmu og afa
á nýjan hátt. Amma virtist hafa
mikla ánægju af því að hafa okkur
á heimilinu og lýsir það vel per-
sónu hennar, þar sem hún var mik-
il félagsvera og ung í anda. Henni
þótti það til dæmis ekki tiltökumál
þegar Helgi deildi herbergi með
þeim í tvö ár og veggfóðraði einn
vegginn með Bravó-plakötum.
Einnig fengum við stundum að
koma í heimsókn í búðina hjá Báru,
þar sem amma starfaði í mörg ár.
Þar skemmtum við okkur vel innan
um allt gyllta skrautið og fallegu
kjólana.
Eins og allir sem þekktu ömmu
vita, var hún afar glæsileg kona
sem þótti gaman að hafa fallegt í
kringum sig. Amma fór til dæmis
aldrei til dyra án þess að laga hárið
og setja á sig varalit. Við systurnar
minnumst þess að hafa oft sagt
þegar við vorum yngri að við von-
uðumst til að eldast eins vel og
glæsilega og amma.
Við minnumst einnig ótal heim-
sókna í Hvassaleitið, eftir að amma
og afi fluttu þangað. Amma tók
alltaf vel á móti okkur og ekki
minnkaði gleðin þegar langömmu-
börnin bættust í hópinn.
Minningin um ömmu lifir í hjört-
um okkar allra.
Elsku amma, takk fyrir allar
góðu samverustundirnar, Guð
geymi þig.
Þín barnabörn
Helgi, Sif og Svava.
Elsku Svava.
Í dag verður þú lögð til hinstu
hvílu. Fyrir mér hefur þú frekar
öðlast frelsi. Nú ertu ekki lengur
fangi í þessum líkama. Hvar ætli
þú sért?
Flögrandi á milli skýjanna?
Dansandi um himingeiminn?
Syngjandi með englunum? Ætli
það séu haldnar veislur hinumegin?
Þá ertu örugglega fínust og fjör-
ugust allra. Svo falleg og örugg í
selskap góðra sálna.
Það hryggir mig að þurfa að
kveðja þig, en ég gleðst yfir því að
hafa fengið að kynnast þér áður en
sjúkdómur ellinnar gleypti persónu
þína.
Ingunn Fjóla Ingþórsdóttir.
Systkinin frá Gimli á Hellissandi
voru fríður hópur. Þrettán talsins
og ein uppeldissystir að auki. Öll
komust þau til fullorðinsára. Þeim
fylgdi jákvætt lífsviðhorf, glaðsinna
framkoma allajafna – og söngur.
Hvenær sem þau komu saman var
myndaður raddaður kór sem hefði
sómt sér vel í hvaða kirkju sem er.
Móðir þeirra, húsfreyjan á Gimli,
Kristín Jensdóttir, Sigurðssonar,
útvegsbónda í Rifi, var fædd í
Bjarneyjum og átti ættir að rekja í
Breiðafjarðareyjar og af Barða-
strönd. Faðir þeirra, Vigfús Jóns-
son smiður, var fæddur á Elliða í
Staðarsveit og af svokallaðri Þor-
steinsætt, en alinn upp í Ólafsvík.
Það var orgel á heimilinu og Vigfús
söng við flestar athafnir í Ingjalds-
hólskirkju í yfir 60 ár. Systkinin
tengdust flest tónlistarlífi á ein-
hvern hátt. Sú elsta, Jóhanna, var
organisti á Hellissandi í áratugi og
sá yngsti, Erlingur, óperusöngvari
við Kölnaróperuna.
Svava Vigfúsdóttir var ein þeirra
ómetanlegu kvenna sem hvað mest
og best hafa stuðlað að vexti og
viðgangi listmenningar í landinu.
Hún stundaði tónleika, einkum
söngtónleika, myndlistarsýningar,
leikhús.
Sjálf tók hún virkan þátt í tón-
listarstarfi, söng í kórum, m.a. í
kirkjukór Háaleitiskirkju, en þaðan
verður hún hún kvödd hinstu
kveðju í dag.
Eins og geta má nærri voru eng-
in efni á svo barnmörgu heimili til
þess að kosta börn til langrar
skólagöngu. Svava fór að heiman
sextán ára og vann ýmis störf. Hún
kostaði sig sjálf á Húsmæðraskól-
ann á Blönduósi og þurfti dugnað
til. Eftir það vann hún við versl-
unarstörf í Reykjavík, uns hún
stofnaði heimili með eftirlifandi
eiginmanni sínum, Helga Hall-
grímssyni arkitekt. Eftir að börnin
komust á legg vann Svava áfram
við verslun, lengst af í versluninni
Hjá Báru.
Heimili þeirra Helga bar vott um
höfðingsskap og fágaðan smekk.
Þess báru vitni húsakynnin sjálf,
myndirnar á veggjunum og allt
innanstokks, en ekki síst viðmót
húsráðenda. Þar safnaðist stórfjöl-
skyldan gjarnan saman á tímamót-
um. Það voru ákaflega glaðværar
samkomur og þar var að sjálfsögðu
sungið.
Það var mikil upplifun fyrir mig
sem ungling að koma inn á heimili
þessarar móðursystur minnar.
Maður varð ósjálfrátt stilltur og
prúður. Umhverfið kallaði einhvern
veginn á það. Þó var eins og lægi
ævinlega einhver óútreiknanleg
kæti í loftinu. Húsbóndinn var
gjarnan með spaugsyrði á vörum,
gat raunar orðið hinn mesti æringi
þegar sá gállinn var á honum. En
þó að húsfreyjan væri glaðlynd og
brosmild, gat hún orðið ströng,
hafði til að bera stolt og bar höf-
uðið hátt.
Þau hjón voru samrýmd og sam-
heldin alla sína löngu sambúð, þótt
ólík væru. Nú er strengur slitinn.
Helgi situr einn eftir, aldurhniginn
og þrotinn að kröftum. Hann á þó
góða að þar sem er Rut dóttir
þeirra hjóna og hennar fjölskylda.
Hallgrímur sonur þeirra lést hins
vegar á besta aldri eftir skamma
sjúkravist. Svava fór því ekki var-
hluta af áföllum í lífinu. Og sein-
ustu misserin urðu henni erfið
vegna Alzheimersjúkdómsins sem
herjaði á hana undir það síðasta.
Svava var glæsileg kona, bæði í
útliti og allri framkomu. Hún gat
verið hvort tveggja virðuleg frú og
„skvísa“ eftir því sem verkaðist og
hélt þeim eiginleika allt fram undir
það síðasta. Ævinlega var hún
smekkleg í klæðaburði og hafði lag
á að fága umhverfi sitt. Hún var fé-
lagslynd og átti gott með að gleðj-
ast í góðra vina hópi, enda komin
úr stórfjölskyldu, sem hún hélt
ætíð góðum tengslum við. Og fyrir
utan kórstarfið var hún félagi í
Oddfellowreglunni, auk þess sem
hún starfaði um tíma fyrir Rauða
krossinn.
Að leiðarlokum vil ég þakka
kærri frænku minni fyrir það
elskulega viðmót sem hún sýndi
mér og okkur frændum öllum. Hún
var stoltur fulltrúi þeirrar kynslóð-
ar sem færði okkur nær því marki
að teljast menningarþjóð í svo
margvíslegum skilningi.
Við Ragnheiður vottum Helga,
Rut og fjölskyldunni allri okkar
dýpstu samúð,
Jón Hjartarson.
SVAVA
VIGFÚSDÓTTIR