Morgunblaðið - 12.01.2005, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. JANÚAR 2005 21
UMRÆÐAN
ÞÁ ER réttindum fólks hætt-
ast þegar dómstóll götunnar hef-
ur kveðið upp sinn dóm.
Samkeppnisráð er undir mikl-
um þrýstingi. Rannsókn leiddi í
ljós að olíufélögin höfðu með sér
samráð. Fréttir fjölmiðla og al-
mennar umræður endurspegla
kröfu almennings um makleg
málagjöld.
Ég get tekið undir kröfuna um
ábyrgð olíufélaganna á ólögmætu
samráði. En mér sýnast þær töl-
ur sem nefndar hafa verið um
ólögmætan gróða þeirra ekki
standast.
Hver var þá gróðinn? Og hver
eru hin maklegu málagjöld?
Samkeppnisráð reynir að meta
ólögmætan ávinning félaganna
með samanburði á tveimur tíma-
bilum. Annars vegar árin 1993–
95 (fyrir samráð – skilgreining
RT) og hinsvegar árin 1996–2001
(samráðstímabil – skilgreining
RT).
Eftir mikla talnaþulu telur
samkeppnisráð það „málefnalegt
að líta svo á að verðsamráð leiði
að jafnaði til a.m.k. 10% hærra
verðs en ella“!
Það blasir við að „10% hærra
verð“ stóreykur (jafnvel marg-
faldar) hagnað viðkomandi fé-
laga.
Besti mælikvarði á gróða/
hagnað hlutafélaga á markaði er
(„að jafnaði“!) verð hlutabréfa
þeirra.
Ég reiknaði út meðalverð
hlutabréfa olíufélaganna árin
1993–95 (fyrir samráð) og bar
saman við meðalverð allra hluta-
bréfa á aðallista Kauphallarinnar
á sama tíma. Hlutabréfum olíufé-
laganna í þessum samanburði gef
ég vægið 100.
Þegar sama hlutfall er reiknað
út fyrir árin 1996–2001 (samráðs-
tímabilið) hefur vægi (verð)
þeirra lækkað í 90.
Árið 2002 og fram á mitt ár
2003 (samráði lokið) hefur vægi
þeirra hinsvegar hækkað í 120!
(Olíufélögin voru tekin af að-
allista um og uppúr miðju ári
2003.)
Því fylgir vandi og ábyrgð að
ákvarða viðurlög og refsingar.
Fjölmiðlafári fylgir oft flóðbylgja
stóryrða og hleypidóma. Menn
sjást ekki alltaf fyrir.
„Fólk vill fá dóm í málinu“ var
haft eftir íslenskum dómara, af
öðru tilefni.
Persónulega koma mér mál-
efni olíufélaganna ekki við –
nema sem neytanda. En ég vil að
við lærum af Hafskipsmáli og
Geirfinnsmáli.
Ragnar Tómasson
„Fólk vill fá
dóm í málinu“
Höfundur er lögfræðingur.
Á LIÐNUM árum hef ég oft
bæði í ræðum og ritum stórlega
efast um þá hávaxta- og hágeng-
isstefnu sem Seðlabanki Íslands
fylgir svo einarðlega fram. Gagn-
rýni mín er því ekki ný þótt mér
finnist steininn hafi
fyrst tekið úr með
100 punkta hækkun
stýrivaxtanna nú síð-
ast.
Mörgum er það
kunnugt að Seðla-
bankinn svarar ekki
gagnrýni! Það er
þeirra mál. Björgvin
Guðmundsson blaða-
maður tekur upp
hanskann fyrir Seðla-
bankann í grein-
arkorni í Morgun-
blaðinu nú fyrir
skömmu. Hann telur
að ég með gagnrýni á
vaxtahækkun Seðla-
bankans sé að taka
skammtímahagsmuni
mína fram yfir hags-
muni almennings. Ég
skil ekki vel þessar
ásakanir, veit ekki til
að ég hafi neina
skammtímahagsmuni
í þessu máli. Hags-
munir mínir eru ná-
kvæmlega þeir sömu
og alls almennings í þessu landi, en
það er heilbrigt efnahagslíf. En
hverjar eru þessar efasemdir mín-
ar um gerðir Seðlabankans sem
Björgvin telur svo ámælisverðar?
Seðlabankinn hækkar stýrivexti
stórlega og segist vera að gera
skyldu sína samkvæmt lögum, að
berjast gegn þenslu. En er það nú
hafið yfir allan vafa? Á sl. ári var
verðlagshækkunin tæp 4%. Sé hún
greind kemur í ljós að 1,3% stafar
af hækkun fasteignaverðs. Allir
vita að hækkun húsnæðisverðs
stafar fyrst og fremst af lækkun
fjármagnskostnaðar á húsnæði.
Þessi mikla kjarabót almennings
vegna lækkunar á fjármagnskostn-
aði á húsnæði mælist
ekki í vísitölunni.
Hinsvegar mælir vísi-
talan hækkun fast-
eignaverðsins sjálfs.
Spurningin er því; er
Seðlabankinn með
vaxtahækkun sinni að
berjast gegn þenslu
(ímyndaðri þenslu) eða
er hann að berjast
gegn hagvexti?
Spurningunni verð-
ur ekki svarað á óyggj-
andi hátt fyrr en síðar,
en líkurnar á að bank-
inn sé að berjast gegn
hagvexti eru yfirgnæf-
andi, því að á almenn-
um markaði er alls
engin þensla.
Íslandsbanki lætur
þá skoðun í ljós nú ný-
lega að áform Seðla-
bankans muni ganga
eftir, gengi íslensku
krónunnar muni halda
áfram að hækka, við-
skiptahalli muni enn
aukast, staða sam-
keppnis- og framleiðslugreinanna
muni enn halda áfram að versna.
Þetta telja þeir Íslandsbankamenn
„markverðan árangur í hagstjórn“!
Hvað skyldu þessir menn halda að
gerist næst?
Seðlabankinn
Einar Oddur Kristjánsson
fjallar um vaxtahækkanir
Seðlabankans
Einar Oddur
Kristjánsson
’… líkurnar áað bankinn sé að
berjast gegn
hagvexti eru yf-
irgnæfandi, því
að á almennum
markaði er alls
engin þensla.‘
Höfundur er alþingismaður.
Útsala
Klappastíg 44 - sími 562 3614
Innleggsnótur og gjafakort í fullu gildi á útsölunni
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Eftirfarandi greinar eru á
mbl.is:
Jakob Björnsson: „Það á að
fella niður með öllu aðkomu
forsetans að löggjafarstarfi.“
Guðrún Lilja Hólmfríðardótt-
ir: „Ég vil hér með votta okkur
mína dýpstu samúð vegna
þeirrar stöðu sem komin er
upp í íslensku þjóðfélagi með
skipan Jóns Steinars Gunn-
laugssonar í stöðu hæstarétt-
ardómara. Ég segi okkur af
því að ég er þolandinn í „Pró-
fessorsmálinu“.“
Ólafur F. Magnússon: „Ljóst
er að án þeirrar hörðu rimmu
og víðtæku umræðu í þjóð-
félaginu sem varð kringum
undirskriftasöfnun Umhverfis-
vina hefði Eyjabökkum verið
sökkt.“
Ásthildur Lóa Þórsdóttir:
„Viljum við að áherslan sé á
„gömlu og góðu“ kennsluað-
ferðirnar? Eða viljum við að
námið reyni á og þjálfi sjálf-
stæð vinnubrögð og sjálfstæða
hugsun?“
Bergþór Gunnlaugsson: „Ég
hvet alla sjómenn og útgerð-
armenn til að lesa sjómanna-
lögin, vinnulöggjöfina og
kjarasamningana.“
Á mbl.is
Aðsendar greinar
ÞAÐ VERÐUR að búa betur að
því fólki sem vinnur í heilbrigðis-
kerfinu. Það verður einnig að búa
félagslega betur að þeim sem
þurfa að nota þjónustu heilbrigð-
iskerfisins styttri eða lengri tíma.
Ef þetta er rétt er lausnin á
þessu einfaldlega: nýtt gildismat
og nýjar hugmyndir!
Sá sem þetta skrifar er ekki að
skrifa um þessi málefni í fyrsta
sinn í Morgunblaðið. Löngu áður
en blaðið hóf að geyma greinar á
Netinu hef ég skrifað í blaðið
greinar, sem að einhverju leyti
snerta afstöðu jarðarbúa og leit
þjóðanna við að skipta lífsgæðum
eftir einhverjum reglum eða
samningum.
Á allra síðustu tímum hefur
ótti mannkynsins orðið einfaldari
og á vissan hátt er þriðja heims-
styrjöldin hafin.
Talið um gildismatið var efni
margra sem tóku þátt í opinberri
umræðu um síðustu áramót.
Kryddsíldin og formenn stjórn-
málaflokkanna voru mætt að
venju og Ólafur Ragnar Grímsson
forrseti lyfti sér að venju yfir pex-
ið og verður fyrsti forseti lýðveld-
isins til að marka sögulega breyt-
ingu. Í svipuðum anda talaði Karl
Sigurbjörnsson biskup sem og
Halldór Ásgrímsson forsætisráð-
herra.
Skrif mín í Morgunblaðið hafa
ekki breytt heimsmyndinni. Þau
hafa verið aðferð einfarans til að
vera með án þess að taka beinan
þátt í stjórnmálaumræðunni, en
án hennar getur engin þjóð haldið
áfram án þess að glata lýðræðinu.
Hér ætla ég að lokum að losa
um fornafn sem ég nota aldrei
viljandi og þakka starfsfólki
blaðsins fyrir að koma framleiðslu
minni slysalaust til lesendanna og
sérstaklega og að síðustu þakka
ég prófarkalesurum.
HRAFN
SÆMUNDSSON,
fyrrv. atvinnumálafulltrúi.
Síðbúið skot inn
í næstu öldina
Frá Hrafni Sæmundssyni