Morgunblaðið - 15.03.2005, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 15. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Þetta eru engir stríparar, bara erlendir túristar að reyna að komast klakklaust framhjá
alþingisslotinu, Nonni minn.
Mikill munur er ánotkun sérfræði-þjónustu utan
sjúkrahúsa á Íslandi. Ís-
lendingar fara að meðal-
tali til sérfræðings 1,3
sinnum á ári en notkun
þjónustunnar er mest í
Reykjavík, 1,7 komur á
ári að meðaltali. Mestur
er munurinn á milli svæða
á landinu í notkun geð-
læknisþjónustu, Reykvík-
ingar fóru 15 sinnum oftar
til geðlæknis en t.d. íbúar
á Vopnafirði, Fáskrúðs-
firði og Vík. Yfir 90% sér-
greinalækna búa á höfuð-
borgarsvæðinu og Akur-
eyri.
Fimmfaldur munur
Ólafur Oddsson, deildarlæknir
á geðdeild Fjórðungssjúkrahúss-
ins á Akureyri, hefur kannað
hvernig Íslendingar nýta sér sér-
fræðiþjónustu utan sjúkrahúsa
eftir búsetu, í þeim tilgangi að
skoða mun á notkun sjúklinga á
slíkri þjónustu eftir því hvar þeir
búa á landinu. Notaði hann gögn
frá Tryggingastofnun ríkisins ár-
in 1993 til 1996, eða samtals upp-
lýsingar um 1,4 milljón komur til
sérfræðinga á tímabilinu. Kveikj-
an að rannsókninni var í upphafi
að kanna hvar Norðlendingar
fengju sérfræðiþjónustu utan
sjúkrahúsa, en fljótlega beindist
hún að landinu öllu.
Sérfræðigreinarnar voru 17
talsins og reyndust komur til sér-
fræðilækna almennt mun fleiri á
höfuðborgarsvæðinu en annars
staðar á landinu, um það bil fimm-
faldur munur. Mjög lítill munur
reyndist vera á komu landsmanna
hvað tvær sérfræðigreinar varð-
ar, augnlækningar og háls-, nef-
og eyrnalækningar. „Það er ára-
tuga hefð fyrir því að landlæknir
skipuleggi ferðir augnlækna út á
land og háls-, nef- og eyrnalækn-
ar hafa í vaxandi mæli farið út á
land síðari árin eftir beiðnum frá
heilsugæslustöðvunum.
Rannsóknin sýnir mjög skýrt
að tiltölulega lítill munur er á
milli landsmanna eftir því hvar
þeir búa og komum til þessara
sérfræðilækna,“ sagði Ólafur en í
ljós kom að íbúar á Kirkjubæj-
arklaustri, Kópaskeri, í Búðardal,
á Þórshöfn og Hólmavík fóru mun
oftar til augnlækna en t.d. íbúar á
höfuðborgarsvæðinu.
Allt önnur mynd kom í ljós
varðandi geðlækningarnar, þar
var notkunin í höfuðborginni
langmest. Að meðaltali 4,6 komur
til geðlækna á hverja 100 íbúa á
ár. Þessi notkun er 15 sinnum
meiri en á þeim heilsugæslusvæð-
um þar sem notkunin var minnst,
en þau voru öll í dreifbýlinu, t.d. í
Vopnafirði, Vík og á Fáskrúðs-
firði.
Ólafur segir hinn gífurlega
mun sem er á notkun landsmanna
á geðlæknaþjónustu eftir búsetu
að öllum líkindum ekki til kominn
vegna mismunandi algengis geð-
sjúkdóma eftir landsvæðum. „Ég
tel að enda þótt algengi geðsjúk-
dóma kunni að vera eitthvað
hærra í Reykjavík en í dreifbýlinu
þá skýri það ekki þennan mikla
mun, “ sagði Ólafur. „Mér finnst
líklegra að skýringanna sé að
leita í erfiðleikum við að nýta sér
þjónustuna vegna fjarlægðar.“
Ólafur nefndi að á síðustu árum
hefði Tryggingastofnun aukið
ferðastyrk til fólks í dreifbýli til
að koma til móts við kostnað við
að sækja þjónustu sérfræðinga til
Reykjavíkur eða Akureyrar.
„Að mínu mati kallar þessi
ójöfnuður í notkun geðlækna-
þjónustunnar í samanburði við
hlutfallslegan jöfnuð í notkun
augnlæknaþjónustunnar á að-
gerðir,“ segir Ólafur og bendir á
að beinast liggi við að geðlæknar
feti í fótspor augnlækna með
skipulegum heimsóknum út á
landsbyggðina. Færa þurfi þjón-
ustuna nær fólkinu. Hvarvetna
væru ágætlega búnar heilsu-
gæslustöðvar þar sem hægt væri
að taka á móti fólki. Hinn mikli
munur á notkun þjónustu augn-
lækna og háls-, nef og eyrna-
lækna sýni hverju hægt er að
áorka með góðu skipulagi.
Þróun fremur í hina áttina
Matthías Halldórsson aðstoð-
arlandlæknir segir málin fremur
vera að þróast í hina áttina, þ.e.
að skipulögðum ferðum sérfræð-
inga á vegum embættisins fækki.
Þetta væri frekar spurning um að
heilsugæslu stöðvar á lands-
byggðinni fengju til sín sérfræð-
inga til að sinna ýmsum verkefn-
um án afskipta embættisins.
„Það er eðlilegt að meira sé
leitað til geð-lækna þar sem þeir
eru fyrir hendi,“ segir Matthías.
Hann nefnir að fólk velji sér
gjarnan búsetu með tilliti til sjúk-
dóma, þannig væri ólíklegt að
hjartveikur maður kysi að búa í
Grímsey þar sem erfitt sé að ná til
læknis. Mjög veikt fólk væri því
líklega að velja sér búsetu í
Reykjavík eða Akureyri, þar sem
sérfræðingar eru innan seilingar.
Matthías sagði þekkt að fólk leit-
aði síður læknis ef fara þyrfti um
langan veg og í auknummæli væri
um að ræða að læknar frá þétt-
býlisstöðunum byðu upp á þjón-
ustu á landsbyggðinni, þjónustan
væri send til fólksins, en skipu-
lögð af heimamönnum.
Fréttaskýring | Mikill munur á notkun
geðlæknaþjónustu eftir landshlutum
Þjónusta verði
nær fólkinu
Löng hefð fyrir skipulögðum ferðum
augnlækna út á landsbyggðina
Ólafur H. Oddsson og Engilbert Sigurðsson.
Heilbrigðisþjónusta minna
notuð ef fólk býr í dreifbýli

Niðurstaða rannsóknar sem
gerð var í Manitoba í Kanada ár-
in 1997–8 á notkun geðlækna-
þjónustu er með sama hætti og
fram kom í rannsókn Ólafs H.
Oddssonar sem hann kynnti ný-
lega. Winnipegbúar notuðu þjón-
ustuna í meira mæli en íbúar í
hinum dreifðari byggðum fylk-
isins. Þeir sem búa næst þeirri
þjónustu sem í boði er nota hana
meira en þeir sem þurfa að sækja
um langan veg.
maggath@mbl.is
FJÖLMARGIR heimsóttu skrifstofu UNICEF á Íslandi
um helgina til að fagna ársafmæli hennar. Gestir fengu
blöðrudýr og súkkulaðiköku og hlustuðu á börn úr
Ísaksskóla syngja afmælissönginn í tilefni dagsins.
Fulltrúi frá Odda afhenti fyrsta eintak bæklings um
barnasáttmálann sem skrifstofa UNICEF gefur út í
samvinnu við Prentsmiðjuna Odda og Námsgagna-
stofnun, sem vann kennsluleiðbeiningar með bæk-
lingnum. Honum verður dreift í 6. og 7. bekki grunn-
skóla landsins.
„Við vonum að bæklingurinn veki umræður um rétt-
indi barna og um barnasáttmálann,“ sagði Stefán Ingi
Stefánsson, framkvæmdastjóri UNICEF á Íslandi.
Hann segir fyrsta árið hafa gengið mjög vel, fjölmargir
hafi veitt samtökunum lið, bæði með framlögum og vel-
vild.
Sungu afmælissöng fyrir UNICEF