Morgunblaðið - 15.03.2005, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. MARS 2005 23
MENNING
EFTIR að hafa misst foreldra sína
í eldsvoða í fyrsta kafla fyrstu bók-
ar halda raunir Baudelaire systk-
inanna áfram í
bókaflokknum
Úr bálki hrak-
falla. Nú er
þriðja bókin eftir
Lemony Snicket
komin út í ís-
lenskri þýðingu
og að vanda var-
ar höfundur les-
endur sína við
eymdinni sem saga munaðarleys-
ingjanna er og ræður þeim frá því
að kynna sér þá sögu nánar. „Ef
þið hafið áhuga á því að lesa sögu
sem er full af stórskemmtilegum
og spennandi stundum tekur það
mig sárt að segja ykkur að þið er-
uð alveg ábyggilega að lesa ranga
bók, því að Baudelaire-börnin eiga
afskaplega fáar skemmtistundir á
drungalegri og ömurlegri ævi
sinni,“ fullyrðir Snicket. „Þannig
að ef þið viljið ekki lesa sögu af
sút og sorg, þá er þetta ykkar
allra síðasta tækifæri til að leggja
bókina frá ykkur“ (bls. 10). Óskir
höfundar virðast hins vegar ítrek-
að virtar að vettugi því bækurnar
njóta æ meiri vinsælda og fyrir
skemmstu var frumsýnd í bíó-
húsum um allt land kvikmynd sem
byggð er á fyrstu þremur bókum
bálksins.
Í Stóra glugganum flakka
Baudelaire systkinin enn á milli
forráðamanna og eru þau nú send
til Jósefínu frænku sinnar. Þau
una sér hins vegar illa á heimili
hennar. Frænkan er alls ekki fær
um að hugsa um börnin því hún er
lífshrædd fram úr hófi. Það má
ekki kynda heimili hennar því hún
er hrædd við ofna, hún óttast
dyramottuna því um hana er hægt
að detta og sófann því hann getur
oltið um koll. Símann má ekki nota
og hurðarhúna má ekki snerta.
Börnin fá aðeins kalda agúrkusúpu
í matinn því Jósefína hræðist einn-
ig eldavélina. Í bókum Snicket er
eitt víst; ef ástandið er vont mun
það svo sannarlega versna. Ólafur
greifi, frændi þeirra, sem ásælist
auðæfi systkinanna er ekki lengi
að hafa uppi á þeim með ný belli-
brögð í farteskinu.
Þriðja bók Lemony Snicket er
enginn eftirbátur fyrirrennara
sinna hvað varðar drunga og vol-
æði. Aðalsmerki Snicket, mein-
fyndnin, tryggir þó að þau tár sem
falla við lestur bókarinnar eru
gleðitár sem fylgja hlátrasköllum
fremur en harmiþrungin tár með-
aumkvunar felld Baudelaire börn-
unum til handa. Þótt efnistök bók-
arinnar séu langt frá því að vera
sérstakt aðhlátursefni er yfir-
bragðið allt gráglettið. Bálkurinn
um Baudelaire börnin er háðsk
stæling á gotneskum skáldsögum
19. aldar. Sögumaður skýtur at-
hugasemdum sínum ákaft inn í
textann. Prédikandi tóni miðlar
hann mórölskum boðskap og gagn-
legum uppeldisgildum til lesenda
sinna. Innskot hans má einnig lesa
sem einhvers konar skopstælingu
og háð, jafnvel ádeilu á almennan
siðaboðskap. Einu sinni sem oftar
eru Baudelaire systkinin í mikilli
hættu og grípa þau til þess ráðs að
stela seglbáti. „Það er auðvitað
glæpur að stela og afskaplega mik-
il ókurteisi,“ skýtur sögumaður inn
í. „En eins og með flesta ókurteisi
er hún afsakanleg við sérstakar
aðstæður. Þjófnaður er ekki afsak-
anlegur ef þið mynduð til dæmis
ákveða að eitthvert málverk myndi
líta betur út á veggnum heima hjá
ykkur og einfaldlega taka myndina
með ykkur heim. En ef þið væruð
mjög, mjög hungruð og gætuð ekki
eignast peninga með nokkru móti,
þá gæti verið afsakanlegt að taka
málverkið heim og borða það“ (bls.
138).
Bækurnar Úr bálki hrakfalla eru
þó ekki aðeins harmsaga Baude-
laire munaðarleysingjanna. Með
Lemony Snicket hefur orðið til
skáldsagnapersóna jafnáhugaverð
og ólánsöm og systkinin sem hann
kveðst skrifa um. Nafnið er ekki
einungis dulnefni höfundarins,
Daniels Handler. Persóna Snicket
á sér líf jafnt í bókum bálksins
sem fyrir utan þær, svo sem í við-
tölum og í eigin sjálfsævisögu. Í
hverri bók hrakfallabálksins má
finna á víð og dreif vísbendingar
um líf hins dularfulla Snicket sem
hylur andlit sitt á ljósmyndum,
syrgir Beatrice sína (en henni eru
bækurnar iðulega tileinkaðar) og
telur það skyldu sína að skrá niður
sögu Baudelaire systkinanna. Í
Stóra glugganum segir hann farir
sínar ekki sléttar. „Ég hef séð
ótrúlegustu hluti á langri og erfiðri
ævi minni. Ég hef séð marga
ganga gerða úr hauskúpum manna
einum saman. Ég hef séð eldfjall
gjósa og senda fljótandi hraun-
breiðu í áttina að litlu þorpi. Ég
hef séð konu sem ég ann tekna
upp af risastórum erni sem flaug
með hana efst upp í klettahreiður
sitt“ (bls. 129). Að svo komnu virð-
ist ólíklegt að hamingjurík endalok
bíði Baudelaire barnanna eða
Snicket. Enn getur þó allt gerst
því bækurnar í bálkinum eiga víst
að verða þrettán talsins, aðdáend-
um eflaust til mikillar ánægju.
Vont og það versnar
BÆKUR
Börn
Lemony Snicket. Helga Soffía Ein-
arsdóttir þýddi. Mál og menning 2005
Stóri glugginn
Sif Sigmarsdóttir
w w w . o p t i c a l s t u d i o . i s
Nýjar Acuvue linsur frá
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111