Morgunblaðið - 15.03.2005, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 15. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
OFANGREIND orð komu und-
irrituðum í hug, þegar ljóst var, að
farið yrði með tvö varðskip okkar
til endurbóta í Póllandi þrátt fyrir
að annað lægsta tilboðið frá Slipp-
stöðinni væri aðeins 13 millj. kr.
hærra. Sá munur er minni en sá
aukakostnaður, sem af því hlýst að
fara með hvort skip til a.m.k. fjög-
urra mánaða dvalar austur við
Eystrasalt.
Þegar við stöndum frammi fyrir
ákvarðanatöku sem þessari, skipt-
ir miklu máli að viðhorf þeirra,
sem með málið hafa að gera, sé já-
kvætt og almennur vilji sé til þess
að vinna verkið í heimalandinu sé
þess nokkur kostur. Atburðarásin
og aðdragandi þess, að samningar
voru gerðir við Pólverjana sýnir
það hins vegar, að þessu var þver-
öfugt farið. Viðhorf til innlendu að-
ilanna hefur verið neikvætt og það
virðist sem svo að allt hafi verið
gert til þess að koma í veg fyrir að
verkið yrði unnið innanlands.
Krafa um einhverja ISO-vottun,
sem vitað var að Slippstöðin hefði
ekki, endurtekning á tilboðinu,
þegar verðið lá uppi á borðinu og
hlægilegar útskýringar á því af
hverju kostnaðaráætlun Ríkis-
kaupa var aðeins um 70% af
lægsta tilboði bera þessu skýr
vitni. Og undirlægjuhátturinn
gagnvart útlendingum er svo mik-
ill, að öll tölvubréf sem til Slipp-
stöðvarinnar komu voru á ensku!
Slíkt mundu t.d. Frakkar ekki láta
bjóða sér.
Undirritaður var forstjóri Slipp-
stöðvarinnar í áratugi á árum áð-
ur. Þá var sífellt verið að berjast
við þessa sömu drauga. Neikvæðni
og fordómar gagnvart þessari at-
vinnugrein voru oft yfirþyrmandi
og það virðist ekkert hafa breyst.
Nú er ljóst, að verk þetta kemur
til með að kosta skattborgarana
einhverjar milljónir í viðbót í bein-
hörðum peningum auk allra þeirra
skatta og skyldna og það hagræði,
sem því fylgir að vinna verkið hér
innanlands. Það vantar meiri stór-
hug hér á landi og þeir sem kjark-
inn hafa mættu oftar segja: „Svona
gerir maður ekki.“
Gunnar Ragnars
Ísalands óhamingju
verður allt að vopni
Höfundur er stjórnarformaður
Slippstöðvarinnar ehf.
Á STÖÐ 2 eru menn svo vanir
því að það sé skipt um fréttastjóra,
að það er grínast með að við skipt-
um um þá jafn oft og sokka (Palli
Magg segist þó þvo sína oftar).
Hópuppsagnir frétta-
manna eru hér um bil
jafn algengar. En í
gegnum allt þetta
heldur fréttastofan
sínu striki.
Útvarpsráð er tíma-
skekkja, sem vonandi
er á útleið, með nýrri
reglugerð um þann
ágæta fjölmiðil. Við-
brögð kollega minna á
RÚV, við ráðningu nýs
fréttastjóra, eru hins-
vegar illskiljanleg.
Látum vera þótt þeir
séu reiðir yfir því að það skyldi
ekki vera einn þeirra sem fékk
stöðu fréttastjóra útvarps. Þeir
hafa fullan rétt á því. Það sem þeir
hafa hinsvegar ekki rétt til að gera
er að láta það koma niður á hlust-
endum sínum. Hversu mikil sem
geðshræring þeirra er. Það hefur
verið básúnað að RÚV gegni miklu
öryggishlutverki í þjóðfélaginu. Það
hefur jafnvel verið nefnt sem ein af
höfuðástæðunum fyrir því að vera
yfirleitt að halda uppi ríkisreknum
fjölmiðli. Á Stöð tvö og Bylgjunni
teljum við okkur ekki
síður gegna slíku hlut-
verki. Og höfum oft
sýnt að við gerum það
ekki síður vel en
RÚV.
Munurinn á frétta-
stofunum virðist vera
sá að við teljum okkur
hafa svo ríkum skyld-
um að gegna við
hlustendur okkar að
allt annað verði að
víkja. Ekki síst okkar
innanhússmál. Það
hefur margt gerst hjá
Stöð 2 sem við höfum átt erfitt með
að sætta okkur við. Fréttastjórar
hafa verið reknir. Fréttamenn hafa
verið reknir. En aldrei hefur
nokkrum manni látið sér detta í
hug að stytta, hvað þá fella niður,
fréttatíma af þeim sökum.
Það er því með ólíkindum að
fréttamenn RÚV skuli nota frétta-
tímana til þess að þrýsta á um sín-
ar kröfur. Stytta og jafnvel fella
niður fréttatíma, eins og þeir
gerðu. Í málflutningi sínum, gegn
nýjum fréttastjóra, hafa frétta-
menn RÚV lagt áherslu á að við
ráðninguna hafi verið gengið
framhjá fréttamönnum sem hafi
unnið áratugum saman hjá Rík-
isútvarpinu. Það er alveg rétt.
Þessir áratuga gömlu starfsmenn
ættu hinsvegar að átta sig á því að
fréttatímar Ríkisútvarpsins eru al-
menningseign. Ekki þeirra einka-
eign.
Hver á fréttir RÚV?
Óli Tynes fjallar um skyldur
fréttamanna RÚV ’Það er því með ólík-indum að fréttamenn
RÚV skuli nota frétta-
tímana til þess að þrýsta
á um sínar kröfur.‘
Óli Tynes
Höfundur er fréttamaður.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
TEIGUR, dagdeild vímuefna-
meðferðar við Landspítalann, flytur
í dag í nýuppgert húsnæði í geð-
deildarbyggingunni við Hringbraut.
Þessi flutningur gerbreytir allri að-
stöðu og opnar um leið möguleika á
að bæta þá þjónustu sem í boði er.
Meðferð fíkni-
efnavandamála
á Landspítala
Margar ástæður eru
fyrir því að öflug vímu-
efnadeild er rekin á
geðdeild Landspít-
alans. Misnotkun
áfengis og annarra
vímuefna heyra undir
geðlæknisfræði og
flokkast undir geð-
raskanir samkvæmt al-
þjóðlegum greining-
arkerfum. Eins og í
öðrum geðröskunum
virðast ákveðnir erfðafræðilegir,
sálrænir og félagslegir þættir auka
áhættu á fíkniröskunum. Fólk sem
er fast í vítahring fíknar er oft mjög
illa haldið, bæði andlega og lík-
amlega. Meðferð eins og lyfjagjöf,
hjúkrun og sálfræðimeðferð er sér-
hæfð og aðeins á færi heilbrigð-
isstétta. Að lokum hefur lengi verið
ljóst að mikil skörun er á milli fíkni-
vandamála og annarra geðraskana.
Bæði eykur fíknivandi líkur á geð-
röskunum eins og þunglyndi og
kvíða en einnig getur neysla hafist
eða aukist vegna geðrænna ein-
kenna. Almenna reglan er sú að
fyrst verði að ná tökum á neyslu-
vanda áður en hægt er að vinna bug
á öðrum geðrænum vandamálum.
Á vímuefnadeildinni hafa verið
starfræktar þrjár einingar, göngu-
deild (32E), sérhæfð geðdeild til inn-
lagna (33A) og dagmeðferðardeild
(Teigur). Á þessum deildum vinna
læknar, hjúkrunarfræðingar, sál-
fræðingar, ráðgjafar og annað
starfsfólk. Starfsfólk vímu-
efnadeildar leitast við að stuðla að
bættu heilbrigði og líðan þeirra sem
eiga við fíknivanda að stríða og hef-
ur sérstökum skyldum að gegna
gagnvart fólki sem greinst hefur
með aðrar geðraskanir samfara
fíknivandamálum.
Breyttar áherslur í meðferð
Talsverðar breytingar hafa átt
sér stað á hópmeðferð við vímu-
efnadeildina undanfarið og er nú
kjarni hennar á sálfræðilegum
grunni. Annars vegar er notuð s.k.
áhugahvetjandi viðtalstækni
(„Motivational interviewing“) þar
sem einstaklingnum er hjálpað að
skilgreina og meta eigin vanda og
stöðu. Hins vegar er notuð s.k. hug-
ræn atferlismeðferð („Cognitive be-
havioural therapy“) sem er sál-
fræðileg nálgun sem hefur verið í
örum vexti og útbreiðslu síðasta ald-
arfjórðunginn. Hugræn atferlis-
meðferð byggist á því grundvall-
aratriði að hugsun
okkar hefur mikil áhrif
hvernig okkur líður og
hvernig við hegðum
okkur.
Þessi nálgun við
meðferð vímuefna-
vanda er ný á Íslandi.
Á bak við aðferðirnar
liggja fjöldi jákvæðra
árangursrannsókna og
eru þær á engan hátt í
hugmyndafræðilegri
andstöðu við önnur
meðferðarúrræði sem í
boði eru. Aðferðirnar
hafa reynst vel í meðferð hjá fólki
með alvarlegar geðraskanir samfara
fíknivanda eins og geðklofa. Að lok-
um skal getið að undanfarið hefur
verið boðið upp á hugræna atferl-
ismeðferð vegna þunglyndis og
kvíðaraskana á ferli- og bráðadeild
geðsviðs. Þessi meðferðarúrræði
geta einnig nýst þeim sjúklingum
vímuefnadeildanna sem glíma við
þunglyndi eða kvíða og er mikill
kostur að nálgast vandamálin á
sama eða svipaðan hátt.
Breytt starfsfyrirkomulag
Samhljóða stefnu Landspítalans
er stefnt að eflingu göngu- og dag-
deildarstarfsemi á vímuefnadeild.
Flutningur Teigs í geðdeildarbygg-
inguna gerir mögulegan aukinn
samrekstur þessara deilda og um
leið opnast möguleikar á samnýt-
ingu meðferðarúrræða og aukinni
einstaklingsmiðun í meðferð. Það
hefur sýnt sig að fólk í neysluvanda,
rétt eins og annað fólk, er hvert
öðru ólíkt og vandi og þarfir ein-
staklingsbundnar. Því er mikilvægt
að geta boðið upp á breiða meðferð-
arnálgun þar sem val á meðferð fer
eftir mati meðferðaraðila og óskum
sjúklings.
Hér eftir sem áður mun greining
og ýmiss meðferð eins og afeitrun,
lyfjaeftirlit og stuðningshópmeðferð
fara fram á göngudeildinni. Dag-
deildin Teigur verður svo nokkurs
konar meðferðarmiðstöð þar sem
sjúklingar geta sótt mismunandi
meðferðarúrræði eftir þörfum (hug-
ræna atferlismeðferð, fræðslu,
kynjaskipta hópa eða þematengda
ráðgjafahópa).
Móttakan
Á vímuefnadeild Landspítalans
vinnur fær hópur starfsfólks. Fram-
undan eru spennandi tímar og um
leið og ég óska starfsfólki og sjúk-
lingum vímuefnadeildar til hamingju
með nýju aðstöðuna, minni ég á að
þeir sem telja sig eiga við áfengis-
eða vímuefnavanda að stríða geta
leitað á göngudeildina okkar sem er
opin fyrir hádegi alla virka daga.
Bætt aðstaða vímuefna-
deildar LSH
Bjarni Össurarson fjallar um
vímuefnadeild Landspítalans ’Þessi flutningur ger-breytir allri aðstöðu og
opnar um leið mögu-
leika á að bæta þá þjón-
ustu sem í boði er.‘
Bjarni Össurarson
Höfundur er yfirlæknir vímu-
efnadeildar Landspítala.
NÆSTKOMANDI fimmtudag, 17.
mars, fer fram önnur umferð í kosn-
ingum um rektor Háskóla Íslands.
Tveir prófessorar við HÍ eru í fram-
boði og er Kristín Ingólfsdóttir pró-
fessor við lyfjafræðideild annar
þeirra. Ég vil byrja á því fyrir hönd
stuðningsmanna Kristínar að þakka
öllum sem hana kusu fyrir stuðning-
inn í síðustu kosningum, en sá stuðn-
ingur gerði það að verkum að Kristín
fékk flest atkvæði allra frambjóðenda
í þeirri umferð. En af hverju Kristínu
sem rektor? Sem nemandi Kristínar í
grunnnámi við lyfjafræðideild og sem
doktorsnemi við deildina hef ég
kynnst Kristínu vel. Kristín er traust,
ákveðin, rökvís og heiðarleg og hún
kemur því til leiðar sem hún ætlar sér
á markvissan og yfirvegaðan hátt.
Kristín kemur úr lítilli deild en ein-
mitt þess vegna treysti ég henni enn
betur, hún á eftir að hlúa að öllum
deildum, smáum sem stórum og vera
þannig rektor alls Háskólans. Kristín
hefur verið afar virkur vísindamaður
en til þess að geta stundað sín vísindi
hefur hún þurft að sækja fé í sjóði
sem mikil samkeppni ríkir um, ég
treysti henni því fullkomlega til að
sækja það fjármagn sem til þarf til að
efla Háskóla Íslands. Kristín mun
ekki leysa fjárhagsvanda Háskólans
með skólagjöldum. Kristín leggur að
auki áherslu á að bæta kennslu í
grunnnámi og efla og styrkja rann-
sóknartengt framhaldsnám en ein-
mitt með þeim hætti stefnir hún að
því að koma skólanum í fremstu röð.
Ef við kjósum Kristínu Ingólfsdóttur
fáum við fyrsta kvenrektorinn í aldar
sögu skólans. En við fáum ekki bara
fyrsta kvenrektorinn, það vill nefni-
lega svo heppilega til að þessa sömu
konu prýða allir þeir kostir sem öfl-
ugur rektor þarf til að bera, skipu-
lagshæfileikar, ákveðni og áræði, en
umfram allt sú hugsjón að vilja sjá
Háskóla Íslands vaxa og dafna. Ég
treysti Kristínu Ingólfsdóttur best til
að efna gefin loforð.
ÞÓRUNN ÓSK
ÞORGEIRSDÓTTIR,
Jörfabakki 20,
109 Reykjavík
Kjósum Kristínu
sem fyrsta kvenrektor
Háskóla Íslands
Frá Þórunni Ósk Þorgeirsdóttur,
lyfjafræðingi og doktorsnema við
lyfjafræðideild HÍ
PHISHING(v.) (borið fram „fishing“
á ensku) hefur ekki verið þýtt á ís-
lensku en ef til vill væri rétt að nefna
þetta að fiska eftir auðkenni. Þetta er
sú aðgerð að senda tölvupóst til ein-
hvers undir fölsku flaggi þ.e.a.s að
þykjast vera virt löglegt fyrirtæki
með það fyrir augum að verða sér úti
um persónulegar upplýsingar t.d
kreditkortanúmer og nota þær upp-
lýsingar til að svíkja út fé.
Slíkur tölvupóstur vísar móttak-
anda til vefsíðu þar sem viðkomandi
er beðinn um að uppfæra persónu-
legar upplýsingar, t.d aðgangs- og
leyniorð, kreditkortaupplýsingar,
bankaupplýsingar og annað sem þeg-
ar er í vörslu viðkomandi löglegs fyr-
irtækis. Þessi vefsíða er hinsvegar
ekki hjá hinu löglega fyrirtæki heldur
bara látin líta þannig út og sett upp í
þessum eina tilgangi.
Fjölgun árása af þessu tagi hefur
verið hreint ótrúleg.
Samkvæmt ofangreindum upplýs-
ingum frá Anti-Phishing Working
Group (sjá http://www.antiphish-
ing.org/index.html) sem er vinnuhóp-
ur fyrirtækja sem berst gegn þessum
ófögnuði, hefur fjöldi þeirra fyr-
irtækja hvers vefsíður verða skot-
mark þessara svindlara aukist um
28% á mánuði frá júlí 2004 til janúar
2005 og nýleg fórnarlömb voru t.d
Charlotte’s Bank of America, Best
Buy og eBay, og í öllum tilfellum var
viðkomandi beint inn á vefsíður sem
litu næstum eins út og raunverulegu
vefsíðurnar.
Hvernig á að verjast þessu?
Helstu atriði sem fólk ætti að hafa í
huga til að verjast þessum ófögnuði er
að:
Ef þú færð óvæntan tölvupóst þar
sem þér er sagt að ef þú ekki upp-
færir reikningsupplýsingar þínar
kynni reikningi þínum að vera lokað,
ættir þú ekki að svara slíkum pósti
eða smella á tengla í efni tölvupósts-
ins.
Áður en þú sendir einhver konar
fjárhagslegar upplýsingar yfir Netið
skaltu athuga hvort þú sért á öruggri
vefsíðu en þá er gulur hengilás sýni-
legur í neðri horni vefgluggans og þú
sérð https en ekki bara http í vefslóð-
inni.
Ef þú ert í einhverjum vafa hafðu
samband við fyrirtækið með upplýs-
ingum sem þú veist að eru réttar t.d
úr símaskrá.
Ef þú óafvitandi hefur gefið frá þér
t.d kreditkortanúmer eða reiknings-
upplýsingar, hafðu umsvifalaust sam-
band við banka þinn.
Grunsamlegan tölvupóst er hægt
að tilkynna til lögreglu eða framsenda
til viðkomandi fyrirtækis svo þeir geti
sjálfir gripið til viðhlítandi aðgerða.
GUÐJÓN VIÐAR
VALDIMARSSON,
Grófarsel 16,
109 Reykjavík.
Auðkennisstuldur
á Netinu
Frá Guðjóni Viðari Valdimarssyni,
framkvæmdastjóra Dulkóðun Is-
landia