Morgunblaðið - 15.09.2005, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 2005 23
MENNING
Hvort sem þú þarft að selja eða
leigja atvinnuhúsnæði þá ertu í góð-
um höndum hjá Inga B. Albertssyni.
Nú er góður sölutími sölutími fram-
undan - ekki missa af honum.
Vandaðu valið og veldu fasteigna-
sölu sem er landsþekkt fyrir traust
og ábyrg vinnubrögð.
Franz Jezorski, hdl. og
lögg. fasteignasali
ATVINNUHÚSNÆÐI
HAFÐU SAMBAND
K
jartan Ólafsson er
enginn nýgræðingur
á sviði íslenskrar tón-
listar. Fá tónskáld
hafa á umliðnum ár-
um verið afkastameiri og hann
hefur heldur ekki látið sitt eftir
liggja á félagslega sviðinu, unnið
ötullega að ýmsum hagsmuna-
málum tónlistarmanna og lista-
manna almennt. Hann segir nýja
starfið í Listaháskóla Íslands
leggjast afar vel í sig. „Þetta er
mjög spennandi verkefni. Listahá-
skóli Íslands er ung stofnun sem
byggist á gömlum grunni. Það
verður mjög gaman að taka þátt í
því að móta hann. Við skólann
starfar fjöldinn allur af hæfu og
metnaðarfullu fólki sem ég hlakka
til að vinna með. Markmiðið er að
búa til háskóla fyrir skapandi og
túlkandi tónlistarfólk í takt við
tímann.“
Að sögn Kjartans er verið að
þróa námsskrána við tón-
smíðabrautina en á þriðja tug
nemenda stundar þar nám í vetur.
Námið er til þriggja ára og boðið
verður upp á ákveðnar áherslulín-
ur, þ.e. sérhæfingu. „Stefnan er að
nemendur geti t.d. sérhæft sig í
kvikmyndatónlist, leikhús- og svið-
stónlist og upptökustjórn og mun
kennslan á þessum sviðum verða
mjög vönduð. Þessi þróun er í
samræmi við breytta þróun í sam-
félaginu. Tónlistarnám – og tón-
listin yfirleitt – var einsleitari hér
áður en í seinni tíð hefur fjöl-
breytnin aukist og sjálfsagt að
skólinn taki þátt í því. Við vitum
hvað atvinnulífið kallar á og mun-
um fyrir vikið sérsníða námið að
þörfum hvers og eins nemanda.
Það er líka mikilvægt að í skóla á
borð við LHÍ fari ekki fram
fjöldaframleiðsla. Við þau skilyrði
getur einstaklingurinn ekki þrosk-
ast sem listamaður.“
Tæplega hundrað tónverk
Kjartan Ólafsson á að baki langt
og strangt háskólanám á sviði tón-
sköpunar og rannsókna á sviði
gervigreindar í nútímatónsköpun.
Tónverk Kjartans teljast tæp-
lega hundrað. Verk hans hafa ver-
ið flutt á Íslandi og víða erlendis á
ýmsum tónlistarhátíðum. Hann
hefur kennt á öllum stigum tón-
listarnámsins og haldið fjölda fyr-
irlestra við háskólastofnanir er-
lendis, ásamt því að hafa unnið að
rannsóknum á ýmsum sviðum nú-
tímatónsköpunar.
Þá hefur hann starfað að ýms-
um félagsmálum, er m.a. formaður
Tónskáldafélags Íslands frá 1998,
formaður og varaformaður
STEFs, situr í stjórn BÍL og
margt fleira.
Kjartan er sáttur með umsókn-
arferlið vegna prófessorsstöðunnar
sem er í sjálfu sér erfitt og flókið
ferli. „Sérskipuð utanaðkomandi
dómnefnd fór yfir allar umsóknir
og lagði mat á þær út frá ýmsum
gildum, fyrst og fremst var horft á
einstaklinginn sem listamann,
kennara og reynslu hans af stjórn-
endastörfum. Matsferlið var langt,
um þrír mánuðir, og mikið í það
lagt.“
Svo skemmtilega vill til að gam-
all skólabróðir Kjartans úr Síbelí-
usarakademíunni í Helsinki, Veli-
Matti Puumala, var á sama tíma
ráðinn í samskonar stöðu þar ytra.
Þar var matsferlið tvö ár sem þyk-
ir nokkuð eðlilegt í Finnlandi.
Þegar Kjartan er spurður um
vægi hins akademíska þáttar
gagnvart hinum listræna þegar
ráðið er í stöðu prófessors í tón-
vísindum segir hann að eðlilegt sé
að krafan um prófgráður hafi
ákveðið gildi. Á hitt sé þó að líta
að skapandi listamaður sé stöðugt
að þreyta próf. „Sérhvert nýtt
verk er ný prófgráða,“ segir hann.
Flóttamannabúðir
Húsnæðismál Listaháskóla Ís-
lands hafa verið í umræðunni um
langt skeið. Kjartan er þeirrar
skoðunar að húsakostur skólans sé
ekki samboðinn starfseminni sem
þar fer fram. Notar hann orðið
„flóttamannabúðir“ og „að tjalda
til einnar nætur“ í því sambandi.
„Húsnæði skólans við Sölvhólsgötu
er á dauðalistanum hjá ríkinu og
risabyggingin í Laugarnesinu var,
eins og allir vita, reist með allt
aðra starfsemi í huga. Það segir
sig sjálft að þetta ástand gengur
ekki til lengdar. Hið ánægjulega í
málinu er aftur á móti það að ríki
og borg hafa vilja til að ganga til
úrlausnar þessa vandamáls.“
Menntamálaráðherra hefur lýst
því yfir að lausn á húsnæðismálum
LHÍ sé eitt af forgangsverkefnum
á sviði háskólamála innan ráðu-
neytisins og borgarstjóri hefur í
bréfi til Listaháskóla Íslands lýst
yfir vilja borgaryfirvalda til að
mæta óskum skólans um húsnæði
við Austurhöfn. Þar með yrði skól-
inn einhvers staðar á milli Lækj-
artorgs og hafnarsvæðisins og í
nágrenni fyrirhugaðs tónlistarhúss
og ráðstefnumiðstöðvar. Kjartani
líst vel á þau áform. „Það myndi
ekki aðeins styrkja skólann að öll
starfsemi hans yrði undir einu
þaki, heldur myndi nálægðin við
fyrirhugað tónlistarhús einnig
skipta sköpum.“
Hagræn áhrif tónlistar
Kjartan er þeirrar skoðunar að
þáttur menningar í samfélaginu
verði seint metinn til fulls. Þess
vegna beri stjórnvöldum skylda til
að hlúa að stofnun á borð við
Listaháskóla Íslands. „Dr. Ágúst
Einarsson hefur sýnt fram á það í
bók sinni, Hagræn áhrif tónlistar,
að hlutfallslegt framlag menningar
til landsframleiðslu er upp undir
5%, meira en framlag landbún-
aðar, ál-, kísil- og járnframleiðslu
til samans, svo dæmi sé tekið.
Þetta eru mjög athyglisverðar töl-
ur þegar framlag hins opinbera til
menningar og lista er skoðað en
lítið samræmi er þar á milli.
Starfsumhverfið gerir þá kröfu að
hið opinbera sýni þessari starf-
semi meiri athygli og stuðning í
samræmi við hlutfall af þjóð-
arframleiðslu. Því má velta fyrir
sér hvort tímabært sé að stofna
sérstakt menningarráðuneyti. Þeg-
ar þessar tölur liggja fyrir er ekki
óeðlilegt að fara fram á markviss-
ari stjórnun og stýringu á sviði
menningarmála en listamenn hafa
stundum kvartað undan stefnu-
leysi í þessum efnum. Skemmst er
að minnast ákvörðunar mennta-
málaráðuneytis um að leggja List-
dansskóla Íslands niður. Hún féll í
grýttan jarðveg enda minna að-
ferðir af þessu tagi einna helst á
gamla stjórnsýslutakta, þar sem
til siðs var að taka ákvarðanir án
þess að ráðfæra sig við fagaðila.“
Kjartan nefnir annað dæmi, tón-
listarhússmálið. „Það er auðvitað
alveg óskiljanlegt að í ljós skyldi
koma að það „gleymdist“ að tala
við helstu fagaðila í því máli – að-
ila sem sjá um klassískt tónleika-
hald á höfuðborgarsvæðinu. Enda
varð þetta til þess að menn risu
upp og mótmæltu þessu með Vla-
dimir Ashkenazy efstan á blaði.
Kom þá í ljós að frekar var verið
að reisa ráðstefnuhöll en tónlistar-
hús.“
Pólitískur flokkur menningar?
Kjartan talar enga tæpitungu í
þessu efni og fullyrðir að fagfólk
muni ekki láta sniðganga sig enda-
laust. „Listamenn munu ekki sitja
undir þessum vinnubrögðum. Ef
stofna þarf pólitískan flokk til að
koma þessum sjónarmiðum á
framfæri og gæta hagsmuna lista-
manna í samfélaginu verður það
gert. Bændur gerðu það á sínum
tíma með góðum árangri. Ef fag-
aðilar fá ekki að taka þátt í menn-
ingarþróuninni í landinu munu
þeir rísa upp. Gerð verður menn-
ingarbylting í nýrri merkingu þess
orðs.“
Ekki eru þó öll sund lokuð. Að
sögn Kjartans eru til dæmi um
framsýni stjórnmálamanna á sviði
menningar. Nefnir hann í því sam-
hengi Nýsköpunarsjóð tónlistar,
Musica Nova, þar sem tónlist-
armenn eru í samstarfi við borg-
ina. Árangur þess starfs verður
kynntur á næsta ári þegar samn-
ingurinn rennur út en á síðustu
tveimur árum hefur fjöldi aðila
fengið úthlutað úr sjóðnum. „Sjóð-
urinn hefur hleypt miklum krafti í
atvinnu sem tengist nýsköpun tón-
listar og flutningi hennar.“
Tengsl við atvinnulífið
Kjartan leggur áherslu á tengsl
Listaháskólans við atvinnulífið
enda beri skólanum að láta sig
umhverfið sem nemendurnir koma
út í varða. „Áhrif nýsköpunar í
listum hefur mikla þýðingu fyrir
menningarsamfélagið og atvinnu-
lífið, fram á það hafa menn marg-
oft sýnt. Tökum tónlistina sem
dæmi og alla atvinnuna sem skap-
ast í framhaldi af því að tónverk
er pantað hjá tónskáldi. Í fyrsta
lagi hefur tónskáldið tekjur af
vinnu sinni og greiðir skatt til
samfélagsins. Í öðru lagi eru hljóð-
færaleikurunum sem flytja verkið
greidd laun, sem þeir greiða skatt
af. Í þriðja lagi er salur leigður til
flutningsins og greiddur skattur af
leigunni. Í fjórða lagi er prentaður
bæklingur sem hleypir lífi í prent-
iðnaðinn og skattur af launum og
virðisauka við prentunina rennur í
ríkissjóð. Í fimmta lagi er auglýs-
ingastofa ráðin til að kynna tón-
leikana. Í sjötta lagi er greitt fyrir
auglýsingar í fjölmiðlum. Í sjö-
unda lagi er útsetjari ráðinn. Í átt-
unda lagi eru ráðnir bílstjórar til
að flytja hljóðfæri, bæklinga og
annað slíkt. Í níunda lagi fær Rík-
isútvarpið efni til útsendingar sem
kallar vitaskuld á launatengd gjöld
til ríkisins. Í tíunda lagi má svo
ekki gleyma áheyrendum sem
sækja tónleikana og greiða að-
gangseyri sem þeir hafa þegar
greitt skatt af. Svona mætti áfram
telja.“
Kjartan segir að staða íslenskr-
ar menningar sé góð í samanburði
við nágrannaþjóðirnar. „Það hefur
sýnt sig að við stöndum jafnfætis
okkar helstu nágrannaþjóðum og
hefur tekist að skapa okkur um-
talsverða sérstöðu vegna arfleifðar
okkar. Það er því mikilvægt að hér
á landi sé til staðar nám á fram-
haldsstigi, háskólastigi og þá sér-
staklega masters- og doktorsnám,
enda starfar LHÍ í samræmi við
Bologna-samkomulagið sem kveð-
ur á um samræmingu háskólastiga
í Evrópu. Að vísu gerir samningur
LHÍ við ríkið ekki enn ráð fyrir
þessu en það er til skoðunar. Að
mínu viti þolir það enga bið, ella
eigum við á hættu að dragast aft-
ur úr.“
Rannsóknahlutverk LHÍ
Rannsóknir eiga að dómi Kjart-
ans að vera snar þáttur í starfsemi
Listaháskólans. „Listaháskólinn er
og verður helsti vettvangurinn fyr-
ir rannsóknir á íslenskri menningu
og listum. Fyrir daga skólans
ynntu ýmsir sjálfstætt starfandi
aðilar þetta starf af hendi og gera
má ráð fyrir að sjálfstæðar rann-
sóknir verði áfram stundaðar hjá
smærri fyrirtækjum og einkaað-
ilum úti í bæ. Það breytir því þó
ekki að Listaháskólinn kemur til
með að verða máttarstólpinn í
þessu starfi í framtíðinni, þar eru
allar forsendur fyrir hendi, að-
staða og þekking. Nú er bara að
tryggja fjárveitingar til starfsem-
innar, nóg er af verkefnunum, sem
sum hver hafa beðið býsna lengi.“
Kjartan segir að það sé jafn-
framt skylda LHÍ að taka þátt í
fjölþjóðlegum verkefnum en skól-
inn mun þegar vera orðinn eft-
irsóttur samstarfsaðili á þeim vett-
vangi. „Það má ekki gleyma því að
LHÍ er fjölþjóðlegur skóli, með
földa erlendra nemenda á ári
hverju, og það hlýtur að vera eft-
irsóknarvert fyrir hann að sækjast
eftir þátttöku í verkefnum af
þessu tagi,“ segir Kjartan en und-
irbúningur að nokkrum verkefnum
er þegar kominn á fullan skrið.
Í takt við tímann
Kjartan Ólafsson var
á dögunum ráðinn
prófessor í tónsmíð-
um við Listaháskóla
Íslands. Fyrstur
manna. Í samtali við
Orra Pál Ormarsson
ræðir hann um hús-
næðismál skólans,
þátt menningar í
samfélaginu, framlög
opinberra aðila til
þess málaflokks,
stöðu íslenskrar
menntunar, rann-
sóknir og sitthvað
fleira.
orri@mbl.is
Morgunblaðið/Kristinn
„Við vitum hvað atvinnulífið kallar á og munum fyrir vikið sérsníða námið að þörfum hvers og eins nemanda. Það
er líka mikilvægt að í skóla á borð við LHÍ fari ekki fram fjöldaframleiðsla. Við þau skilyrði getur einstakling-
urinn ekki þroskast sem listamaður,“ segir Kjartan Ólafsson, prófessor í tónsmíðum við Listaháskóla Íslands.