Morgunblaðið - 15.09.2005, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
E
ftirminnilegustu
ferðasögu sem ég
hef heyrt rakst ég á í
æviminningabók
sem listmálarinn
Erró sendi frá sér í samvinnu við
Aðalstein Ingólfsson 1991. Þar seg-
ir Erró frá ferð sinni umhverfis
hnöttinn árið 1972 en fyrsti við-
komustaður hans var Afganistan –
landið sem ég fékk nýverið tæki-
færi til að heimsækja sjálfur.
Þetta var þegar Mohammed
Shahir Shah var enn konungur
Afganistans, fyrir innrás Sov-
étmanna, borgarastríð, valdatíð ta-
líbana og innrás Bandaríkjamanna.
Semsagt áður en allt fór í bál og
brand, áður en Osama bin Laden
gerði sig hér heimakominn. Af lýs-
ingum Errós að dæma var Afgan-
istan þó í þá tíð vafasamur staður
að heimsækja, ætti maður ekki
þangað brýnt erindi; rétt eins og
landið getur vart talist í alfaraleið
fyrir túrista í dag.
Frásögn Errós er kostuleg, hann
heimsótti fyrst Kabúl en skoðaði
svo búddalíkneskin sögufrægu í
Band-I-Amir sem þá stóðu enn.
Klifraði upp á höfuðið á Búdda og
skyggndist um. „Loftið er þynnra
en ég er vanur, fæ aðkenningu af
höfuðverk, Búdda sjálfsagt líka,“
skrifar Erró.
Samskiptin við heimamenn voru
skrautleg – en Erró greinilega þess
háttar karakter, að hann getur
bjargað sér hvar sem er. „Það eru
ekki margir Vesturlandabúar á
ferli [í Kabúl] og ungir Afganar
hafa gaman af því að storka mér,“
segir Erró. „Þeir reka sig utan í
mig af ásettu ráði, láta skína í hnífa
sem þeir eru með undir belti, gera
allt til að espa mig upp. Sjálfsagt er
full ástæða til að vera hræddur en
einhverra hluta vegna held ég ró
minni, ef til vegna þess að mér
finnst ég ekki hafa neinu að tapa.
Afganirnir verða fljótt leiðir á þess-
ari vestrænu geðprýði og fæ ég að
halda áfram óáreittur, að minnsta
kosti lítt áreittur.“
Og síðan hélt Erró norður til
borgarinnar Mazar-e Sharif. Og
hér kemst Erró rækilega á flug í
lýsingum sínum; tekst m.a. með
einkar skáldlegum hætti að koma
tvenns konar fróðleik á framfæri,
nefnilega að hvergi er framleitt eins
mikið af ólöglegum eiturlyfjum og í
Afganistan, og svo hinu að þjóð-
aríþrótt Afgana þykir heldur mis-
kunnarlaus.
Hann skrifar: „Á leiðinni þangað
[til Mazar] lendi ég í hassvímu sem
rennur ekki af mér fyrr en eftir
þrjá daga. Í fjöllunum kringum
Mazar-e Sharif búa harðgerðir
hirðingjar, hestamenn af guðs náð.
Ég fæ pata af því að þeir ætli að
spila „kálfafótbolta“ [buskhazi] fyr-
ir sjónvarpsmenn frá BBC sem
þarna eru staddir. Tel kanadíska
kunningja mína á að skreppa með
mér út í eyðimörkina að fylgjast
með. „Kálfurinn“ er, ja, höfuðlaus
kálfur. Hestamennirnir grípa um
lappir hans, þeytast með hann um
víðan völl og berja frá sér andstæð-
ingana með lurkum. Takmarkið er
að koma „kálfinum“ inn á afmarkað
svæði, mark. Póló er hreinn barna-
leikur í samanburði við þessa
mannraun. Hitinn um 40 stig.
Einn höfðinginn er forvitinn um
kíkinn minn svo ég býð honum að
nota hann. Honum bregður af-
skaplega við að horfa í kíkinn, verð-
ur svo yfir sig hrifinn. Með allskyns
látbragði kemur hann mér í skiln-
ing um að hann vilji kaupa af mér
kíkinn og gefa fyrir hann tvo hesta.
Freistandi að eignast hesta af afg-
önsku háfjallakyni, en frekar
ópraktískt á þessu stigi ferð-
arinnar. Með hjálp túlks sem ég við
höfðingjann, hann fær kíkinn, en í
staðinn bið ég hann að lána mér
góðan hest og leiðsögumann í tvo
daga. Það gerir hann með glöðu
geði. Ríð um fjöllin þarna í kring, í
tvo daga, ægifagurt landslag. Hest-
arnir eru gersemi, tígulegir eins og
arabískir gæðingar og fótvísir eins
og íslenskir hestar.“
Það er erfitt að toppa þessa lýs-
ingu – og því miður gafst mér ekki
færi á að fara í tveggja daga útreið-
artúr um fjalllendið er umlykur
Mazar-e Sharif. Fengum einungis
fyrirlestra um viðbúnað ISAF-
stöðugleikasveitanna, sem lúta for-
ystu NATO, í þessum landshluta og
um yfirvofandi þingkosningar; auk
þess sem farið var í bíltúr inn í
miðbæ til að berja augum hina
glæsilegu Ali-mosku, „bláu mosk-
una“ svonefndu.
Ferðalagið til Mazar var samt
skrautlegt, rétt eins og hjá Erró –
þó að hassneysla hafi enga rullu þar
spilað. Þegar ég steig um borð í
Herkúles-flugvél sænska hersins
fyrir um tveimur vikum í Kabúl var
nefnilega þar komið í heimsókn
minni til Afganistans að maginn var
farinn að gera uppsteyt, nokkuð
sem margir Vesturlandabúar þurfa
að ganga í gegnum sem hingað
koma. Um klukkutíma löng flug-
ferðin í þessari risastóru, fljúgandi
sardínudós var af þessum sökum
talsverð þolraun, þó að ekki reynd-
ist hún mér jafn erfið og tyrk-
neskum ferðafélaga mínum.
Ég hreifst ekkert sérlega af Ka-
búl í þessari heimsókn, kannski er
það af því að mér sýndist ekki að líf
Vesturlandabúans væri þar neitt
sældarlíf. Ekki af því að Afganar
séu óvingjarnlegir (ég komst að
hinu gagnstæða eins og Erró) held-
ur vegna veikinda, sem gera vart
um sig og vegna loftsins sem er
mettað ryki og sem mér fannst erf-
itt að þola nema stuttan tíma í senn.
Og vegna þess að mér sýndist Vest-
urlandabúar í hálfgerðri prísund.
Sjálfskaparvíti eða eðlilegar ör-
yggisráðstafanir? Sjálfsagt sitt lítið
af hvoru.
Það var hlýrra uppi í Mazar en
loftið samt betra. Mig grunar að all-
ar aðstæður þar séu frumstæðari
en í Kabúl en að samt sé jafnvel
betra að vera hér á þessum slóðum.
Vona að það sé rétt hjá mér Íslend-
inganna vegna sem nú hafa lokið
fimm vikna herþjálfun í Noregi og
halda til starfa á vegum Íslensku
friðargæslunnar í bæjunum Meym-
ana og Chaghcharan, ekki svo langt
frá Mazar.
Skrautleg
ferðasaga
Það eru ekki margir Vesturlandabúar á
ferli [í Kabúl] og ungir Afganar hafa
gaman af því að storka mér. Þeir reka
sig utan í mig af ásettu ráði, láta skína í
hnífa sem þeir eru með undir belti, gera
allt til að espa mig upp. Erró, 1991
VIÐHORF
Davíð Logi Sigurðsson
david@mbl.is
UM ÁRATUGASKEIÐ hefur
staðsetning innanlandsflugsins í
Vatnsmýrinni verið bitbein meðal
borgarbúa og reyndar landsmanna
allra. Íbúar hafa skipst
í fylkingar og stjórn-
málaflokkar hafa einn-
ig gert það. Aðal-
skipulag Reykjavíkur
kveður á um að innan-
landsflugið flytjist frá
Reykjavíkurflugvelli í
áföngum, norður-
suður-brautin leggist
af 2016 og austur-
vestur-brautin árið
2024. Umhverf-
isráðherra staðfesti að-
alskipulag Reykjavík-
ur með fyrirvara við
þetta markmiði að-
alskipulagsins og taldi að áður en
slík ákvörðun gæti orðið að veru-
leika þyrftu samgönguyfirvöld að
marka stefnu í þessum málum.
Árið 2000 fór fram atkvæða-
greiðsla um það hvort innanalands-
flugið ætti að fara úr Vatnsmýrinni.
Í atkvæðagreiðslunni tóku þátt 37%
atkvæðisbærra kjósenda í Reykja-
vík og úrslit urðu þau að 49,35%
þátttakenda lýstu yfir að flugvöll-
urinn ætti að víkja en 48,08% vildu
hafa hann þar áfram.
Umræður án niðurstöðu
Síðan árið 2000 hefur í raun ekk-
ert átt sér stað í þessu máli fyrr en
borgarstjóri og samgönguráðherra
undirrituðu minnisblað 13. febrúar
sl. um byggingu samgöngu-
miðstöðvar og staðsetningu innan-
landsflugsins þar sem m.a. eftirfar-
andi var lýst yfir af hálfu
borgarstjóra og samgönguráðherra:
„Í því skyni að leggja grundvöll að
sameiginlegri niðurstöðu um framtíð
flugstarfsemi í Vatnsmýri láti sam-
gönguráðherra og Reykjavíkurborg,
sem ber að annast skipulagsáætlanir
í Vatnsmýrinni, fara fram flug-
tæknilega, rekstrarlega og skipu-
lagslega úttekt á Reykjavík-
urflugvelli. Hvor aðili um sig tilnefni
tvo fulltrúa til að leggja grunn að út-
tektinni, sem unnin verði af sjálf-
stæðum aðilum. Út-
tektin skal m.a.
byggjast á samanburði
ólíkra valkosta, þ.m.t.
einnar-brautarlausn,
tveggja-brautalausn og
þeim kosti að öll flug-
starfsemin hverfi af
svæðinu. Tilgangur út-
tektarinar er m.a. sá að
ná fram mati á lág-
marksstærð flugbrauta
og athafnasvæðis sem
þörf er talin á, eigi flug-
völlurinn að þjóna nú-
verandi hlutverki sínu
sem miðstöð innan-
landsflugsins. Að niðurstöðu feng-
inni fari fram formlegar viðræður
aðila um framtíð flugstarfsemi í
Vatnsmýrinni.“
Vatnsmýrin verði nýtt undir
íbúða- og atvinnubyggð
Ég hef velt þessu máli mikið fyrir
mér, hvað væri skynsanlegast að
gera og um leið ýtt til hliðar þeirri
staðreynd að ég hef lengi stutt tilvist
innanlandsflugsins í Vatnsmýrinni.
Ég tel á hinn bóginn að það sé mjög
mikilvægt að innanlandsflugið verði
staðsett í Reykjavík eða á höf-
uðborgarsvæðinu, enda bæði mik-
ilvægt fyrir Reykjavík og
landsbyggðina. Ég hef þó á síðari ár-
um einnig gert mér ágætlega grein
fyrir því að fyrr en síðar yrði
innanlandsflugið að víkja úr Vatns-
mýrinni í þágu eðlilegrar þróunar
byggðar í borginni og nauðsynlegrar
eflingar byggðar í vesturhluta
borgarinnar og á miðborgarsvæði
hennar. Þessari skoðun minni hef ég
áður lýst yfir opinberlega.
Til að þoka þessu máli áfram og
það tekið af endalausu deilustigi yfir
á ákvörðunarstig hef ég nýlega lýst
því yfir að ég vilji beita mér fyrir því
að Vatnsmýrarsvæðið verði nýtt
undir íbúða- og atvinnubyggð, að
innanlandsfluginu verði fundin ný
staðsetning á næsta kjörtímabili og
tekin ákvörðun um nýtt heildstætt
skipulag fyrir svæðið. Jafnframt
verður að taka ákvörðun um ná-
kvæmlega hvenær innanlandsflugið
fer úr Vatnsmýrinni og hvert það
fer.
Miðstöð innanlandsflugsins
verði á höfuðborgarsvæðinu
Ég tel afar mikilvægt að miðstöð
innanlandsflugsins verði í Reykjavík
eða á höfuðborgarsvæðinu og með
það að markmiði eigi að leita lausnar
á þessu viðkvæma máli. Því verður
sem fyrst að gera faglega úttekt á
því hvaða staðir koma helst til
greina og taka afstöðu til kosta
þeirra og galla.
Til lausnar þessu máli þarf fyrst
og síðast góða samvinnu borgar og
samgönguyfirvalda, byggða á gagn-
kvæmu trausti, því ríkið hefur yf-
irstjórnina og ábyrgðina og ber nán-
ast allan kostnað vegna byggingar
nýs flugvallar og rekstrar hans.
Framtíð Vatnsmýrarinnar
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
fjallar um borgarstjórnarmál
og staðsetningu innanlands-
flugvallar
’Ég tel afar mikilvægtað miðstöð innanlands-
flugsins verði staðsett í
Reykjavík eða á höf-
uðborgarsvæðinu og
með það að markmiði
eigi að leita lausnar á
þessu viðkvæma máli.‘
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
Höfundur er oddviti sjálfstæð-
ismanna í borgarstjórn.
STJÓRNMÁL eru list hins mögu-
lega. Ef stjórnmál eru fyrst og
fremst tæki til áhrifa á sögu og sam-
tíma, einkum í gegnum meirihluta í
sveitarstjórnum og á Alþingi, verður
ekki annað sagt en að
Davíð Oddsson, for-
maður Sjálfstæð-
isflokksins, og sam-
verkafólk hans beri
höfuð og herðar yfir
aðra þá sem í dag
reyna sig í stjórn-
málum.
Árangur Davíðs
sjálfs byggist ekki síst
á trúverðugleika, góðri
dómgreind, bar-
áttuvilja og hæfni til að
orða hugsanir þannig
að allir skilji. Hann
hefur stýrt höfuðborg landsins eða
ríkisstjórn nánast alla mína ævi eða
um 23 ár. Þetta tímabil Íslandssög-
unnar er eitt mesta framfaraskeið
hennar á marga mælikvarða, æ oftar
kemur Ísland vel út í alþjóðlegum
samanburði, síðast í liðinni viku þeg-
ar Sameinuðu þjóðirnar birtu sínar
mælingar og Ísland var númer tvö í
heiminum hvað varðaði heilsufar
borgaranna, menntun og hagsæld.
Sjálfstæðisflokkurinn
Ég hef tekið þátt í starfi Sjálf-
stæðisflokksins í nokkur ár. Það sem
ég hef kynnst þar einkennist af öfl-
ugri flokksskrifstofu og styrku innra
starfi þar sem flestir þingmenn og
borgarfulltrúar eru bæði nálægir og
virkir með grasrót flokksins.
Ágreiningsmál eru leyst innan
flokksins, tekið er á erfiðum málum
og útávið standa menn saman. Hæfi-
leikafólk gefur kost á sér til starfa.
Fylgið er stöðugra en annarra
flokka. Þetta eru einkenni öflugrar
stjórnmálahreyfingar sem stendur
framar öðrum sem hér starfa. Ég
leyfi mér að fullyrða að þetta sé ekki
síst styrkri forystu þeirra Davíðs
Oddssonar og Geirs H.
Haarde að þakka.
Framtíðaráskoranir
fyrir Sjálfstæð-
isflokkinn
En er þá allt í himna-
lagi í þessu heimsins
næstbesta þjóðfélagi
og þessum landsins
besta stjórnmálaflokki
og því sem hann beitir
sínu mikla afli fyrir? Að
sjálfsögðu ekki, stjórn-
mál eru stöðug glíma
um hugmyndir og við-
fangsefni. Við hljótum því að spyrja
hver eru ný viðfangsefni Sjálfstæð-
isflokksins á þeim tímamótum sem
hann stendur á þegar áhrifamikill
forystumaður hverfur af vettvangi?
Hvað kallar okkar samtími á sem
stjórnmálamenn eiga að láta sig
varða og hvernig rímar það við
grundvallargildi Sjálfstæðisflokks-
ins?
Endurnýjað inntak
„stétt með stétt“
Í grein sem ég skrifaði hér í
Morgunblaðið fyrr á árinu undir
heitinu „Endurnýjað inntak kjör-
orðsins stétt með stétt“ stóð m.a.
eftirfarandi um þau verkefni sem
sjálfstæðismenn ættu að láta sig
varða á 21. öldinni umfram það að
varðveita ávinninga í almennri hag-
sæld og athafnafrelsi: „Stétt með
stétt, samfélag jafningja, verðleikar
en ekki valdatengsl merkir að leita
skuli allra leiða til að tryggja öllum
jöfn tækifæri til að nýta hæfileika
sína og aðstæður.“ Spurt var í því
samhengi: „Hvernig tryggjum við
betur aðgang allra að menntun, bæði
íslenskra umgmenna og þeirra eldri
sem duttu út úr skólum? Hvernig
tryggjum við betur hlutdeild allra
Íslendinga í þeim lífsgæðum, sem
við höfum nú efni á, hver er æskileg
skipting tekna og eigna? Hvernig
vinnum við gegn því að fólk fari út á
jaðar samfélagsins, nái ekki tökum á
eigin lífi, ánetjist fíkniefnum og af-
brotum? Hvernig stuðlum við að
samheldni og trausti í samfélaginu?“
Í dag myndi ég bæta við: Hvernig
losum við um síðustu alvarlegu
meinsemdina í íslensku atvinnulífi,
heimsmet okkar í ríkisstyrkjum til
landbúnaðar, og hvernig samræm-
um við langan vinnudag og miklar
kröfur í atvinnulífi farsælli umönnun
barna og unglinga?
Nýir tímar fela í sér ný viðfangs-
efni. Í því sem hér er talið upp liggja
m.a. sóknarfæri þeirra sem nú taka
við og byggja á þeim trausta grunni
sem lagður hefur verið.
Forystuskipti
í Sjálfstæðisflokknum
Bolli Thoroddsen fjallar um
þjóðfélagsmál ’Stjórnmál eru stöðugglíma við ný viðfangs-
efni. Forystuskiptin
kalla á umræður um
framtíðaráherslur Sjálf-
stæðisflokksins.‘
Bolli Thoroddsen
Höfundur er formaður Heimdallar,
félags ungra sjálfstæðismanna í
Reykjavík.