Fréttablaðið - 03.01.2004, Blaðsíða 24

24 3. janúar 2004 LAUGARDAGUR
BÓK VIKUNNAR
Edda eftir Snorra Sturluson
Hér birtist úrval sagna úr
Snorra Eddu í einstaklega fal-
legri útgáfu. Spennandi og
skemmtilegar sagnir um forn goð
og hetjur, auk frásagna um upp-
haf heimsins og ragnarök. Um
130 myndlistarverk prýða bók
eftir listamenn frá fjölmörgum
löndum. Elsta myndin er frá 17.
öld en þær nýjustu úr samtíman-
um. Bók sem er mikið listaverk,
bæði hvað texta og útlit varðar.
METSÖLULISTI
ERLENDRA BÓKA
MÁLS OG
MENNINGAR OG
PENNANS
EYMUNDSSONAR
Metsölulisti erlendra bóka 1.–29.
desember 2003
1. THE DA VINCI CODE. DAN BROWN
2. THE KING OF TORTS. JOHN GRISHAM
3. THE EARTH FROM THE AIR.
YANN ARTHUS-BERTRAND
4. DUDE, WHEREíS MY COUNTRY?
MICHAEL MOORE
5. STUPID WHITE MEN.
MICHAEL MOORE
6. HARRY POTTER & THE ORDER OF
THE PHOENIX . J.K. ROWLING
7. NIGHT WATCH. TERRY PRATCHETT
8. THE EARTH FROM THE AIR 366 DAYS.
YANN ARTHUS-BERTRAND
9. ENCYCLOPEDIA OF CIVIL
AIRCRAFT. HAMLYN
10. BAD MEN. JOHN CONNOLLY
Metsölulisti erlendra
bóka 1. janúar – 29.
desember 2003
1. HARRY POTTER &
THE ORDER
OF THE PHOENIX .
J.K. ROWLING
2. STUPID WHITE
MEN. MICHAEL
MOORE
3. THE DA VINCI CODE. DAN BROWN
4. OXFORD ADVANCED LEARNERíS
DICTIONARY.
5. THE EARTH FROM THE AIR.
YANN ARTHUS-BERTRAND
6. THE KING OF TORTS. JOHN GRISHAM
7. DUDE, WHEREíS MY COUNTRY?
MICHAEL MOORE
8. NIGHT WATCH. TERRY PRATCHETT
9. RICH DAD, POOR DAD. RICHARD
KIYOSAKI & SHARON LECHTER
10. LIVING HISTORY. HILLARY RODHAM
CLINTON
METSÖLULISTI
NEW YORK
TIMES
Innbundin skáld-
verk
1. THE DA VINCI
CODE. Dan Brown
2. THE FIVE PEO-
PLE YOU MEET IN
HEAVEN. Mitch Albom
3. THE BIG BAD WOLF. James Patterson
4. TROJAN ODYSSEY. Clive Cussler
5. THE DARK TOWER 1.–5. Stephen King
Kiljur
1. THE KING OF TORTS. John Grisham
2. KEY OF KNOWLEDGE. Nora Roberts
3. ANGELS & DEMONS. Dan Brown
4. KEY OF LIGHT. Nora Roberts
5. THE SECRET LIFE OF BEES.
Sue Monk Kidd
Metsölulisti New York Times
21.– 28. desember
■ Bækur
Margir telja Philip Pullman besta barnabókahöfund heimsins í dag. Leikrit sem byggt er á bókum hans er
jólaverk í National Theater í London og kvikmynd er einnig væntanleg. Pullman er umdeildur, einkum og sér
í lagi meðal ýmissa kristilegra samtaka.
Höfundur sem
ögrar kirkjunni
Þríleikur Philips Pullman, HisDark Materials - (Gyllti átta-
vitinn, Lúmski hnífurinn og
Skuggasjónaukinn, eins og bæk-
urnar nefnast í íslenskri þýðingu)
hefur síðustu árin notið gríðar-
legra vinsælda víða um heim.
Bækurnar eru margverðlaunaðar
og sú síðasta fékk hin virtu
Whitebread-verðlaun og var til-
nefnd til Booker-verðlaunanna
fyrst barnabóka.
Verkið er jóla-
leikrit í The
National Theater
í London og viða-
mesta sýning
leikhússins í
áraraðir. Meðal
leikenda eru
Timothy Dalton
og Patricia
Hodge og leik-
s t j ó r i n n
Nicholas Hytner
er ein helsta
v o n a r s t j a r n a
Breta í leikhús-
heiminum. Kvik-
mynd er einnig
væntanleg en enn er ekki búið að
ráða leikstjóra að henni. Tom
Stoppard hefur tekið að sér að
vinna kvikmyndahandritið og
miklar vonir eru bundnar við að
honum takist þar jafnvel upp og í
Shakespeare in Love. Pulman hef-
ur lýst því yfir að hann vilji sjá
Nicole Kidman í hlutverki hinnar
undirfögru og dularfullu frú
Coulter.
Elliær Guð
Í þríleiknum eru margir heim-
ar og þar eru nornir, englar, ís-
birnir, draugar, menn og fylgjur
og baráttan er miskunnarlaus
enda stendur hún á milli góðs og
ills. Þetta eru ofbeldisfyllri og
grimmdarlegri bækur en börn
eiga yfirleitt að venjast. Þótt þrí-
leikur Pullmans hafi hlotið met-
sölu og frábæra dóma heyrast ein-
nig háværar gagnrýnisraddir og
ekki við öðru að búast þegar höf-
undur ögrar viðurkenndri kristi-
legri heimsmynd. Kaþólsk tímarit
lýsti því yfir að við hæfi væri að
kasta bókunum á bál og kristileg
kennarasamtök hafa fordæmt
höfundinn fyrir guðlast. Pullman
lætur sér á sama standa. „Ef þeir
fengju tækifæri til þess myndu
þeir brenna alla þá sem þeir telja
vera villutrúarmenn,“ segir hann
um fulltrúa kaþólsku kirkjunnar.
Guðinn í þríleik hans er á engan
hátt algóður og skilningsríkur og
Pullman segir sjálfur að sá Guð
þjáist af elliglöpum eftir billjón
starfsár. „Kristin trú er öflugt og
áhrifaríkt glappaskot, það er allt
og sumt,“ segir ein persóna í bók-
inni og maður kemst ekki hjá því
að álykta að það sé einnig skoðun
höfundarins.
Margir hafa nefnt
Paradísarmissi Johns Milton sem
greinilega hugmyndafræðilegan
áhrifavald verksins og þegar
kemur að frásagnaraðferð eru
nefnd nöfn Charles Dickens og
Jónatans Swift. Ekki er heldur
fjarlægt að ímynda sér að
Hómerskviður hafi haft einhver
áhrif á ritun sögunnar. Pullman
var vanur að skemmta ungum
syni sínum fyrir svefninn með því
að endursegja sögur úr Odysseifs-
kviðu Hómers. Drengurinn fyllt-
ist spenntur með og beit eitt sinn
svo fast í glas sem hann var að
súpa af að skarð kom í glasið. Sá
sem les þríleik Pullmans og rekst
á eftirfarandi setningu getur ekki
annað en hugsað til Hómers:
„Eins og alda sem hefur styrkt
sig smám saman á þúsunda sjó-
mílna ferð sinni um hafið og
myndar aðeins litla strauma í út-
hafinu, en rís hátt þegar hún kem-
ur að landi og ógnar strandbúum
rétt áður en hún skellur á flæðar-
málinu með óstjórnlegum krafti -
þannig reis Jórekur Byrnisson
upp gegn Jöfri.“
Fullorðinsbækur fyrir börn
Sú heimsmynd sem birtist í þrí-
leiknum er flókin og hið sama má
segja um hugmyndafræðina. Ein-
hverjir hafa því orðið til að efast
um að bækurnar henti börnum, þær
séu meir við hæfi fullorðna, jafnvel
þótt tvær aðalpersónur bókarinnar
séu börn. Viðtökur barna og ung-
linga ættu að nægja til að sýna að
þetta er ekki rétt. Reyndar vita þeir
sem legið hafa í bókum frá barn-
æsku að fátt er meira þroskandi en
að lesa upp fyrir sig. Pullman er
þessu sammála. Hann segir að það
hafi skipt miklu í lífi sínu þegar
ættingi hans gaf honum, þá tólf ára
gömlum, skáldsögu eftir P. G.
Wodehouse og þannig hafi hann
uppgötvað skemmtunina við að lesa
bækur sem ætlaðar eru fullorðn-
um. Hann mælir með því að full-
orðnir gefi börnum fullorðinsbæk-
ur. Þegar talið berst að barnabókum
leyndir hann ekki skoðunum sínum.
Narníu-bækur C.S. Lewis segir
hann einkennast af rasisma,
Hringadróttinssögu Tolkiens segir
hann vera sálfræðilega óáhuga-
verða og hann er heldur enginn að-
dáandi Roalds Dahl. Hann dáir hins
vegar Dodda-bækur Enid Blyton.
Þrátt fyrir að bækur Pullmans
iði af hugmyndaríki er hann mað-
ur sem sækir í hversdagsleikann.
„Ég vil eintóna daga, vikur og
mánuði,“ segir hann.
kolla@frettabladid.is
Breski leikarinn Alan Bates lést á dögunum eftir baráttu við lifrarkrabbamein:
Varð betri leikari með árunum
Breski leikarinn Alan Bates lést ídesemberlok 69 ára gamall eft-
ir baráttu við lifrarkrabbamein.
Hann átti að baki rúmlega hálfrar
aldar leikferil. Hann þótti einn
hæfileikamesti leikari sinnar kyn-
slóðar og komst fyrst í sviðsljósið
eftir leik sinn í Horfðu reiður um
öxl eftir John Osborne, en hann lék
hlutverkið bæði í London og á Broa-
dway við mikla hrifningu áhorfenda
og gagnrýnenda. Hann hvarf aldrei
alveg af leiksviði en lék í rúmlega
fimmtíu kvikmyndum, þar á meðal
Grikkjanum Zorba og Women in
Love. Hann var tilnefndur til Ósk-
arsverðlauna fyrir leik sinn í The
Fixer árið 1969.
Árið 1970 kvæntist hann Victoriu
Ward sem fæddi honum tvíbura-
drengi sem báðir urðu leikarar.
Annar sonurinn lést 19 ára gamall
eftir asmakast. Eiginkona Bates lést
tveimur árum seinna. Í viðtali við
Sunday Times í janúar síðastliðnum
sagði Bates að dauði konu sinnar og
sonar hefði haft varanleg áhrif á
hann. „Það sem ég á eftir af lífi
mínu, og ég gæti dáið á morgun, þá
er allt sem ég geri gert fyrir þau. Ef
lífið er svo hverfult þá verður mað-
ur að nýta tímann.“
„Því lengur sem hann lifði því
betri leikari varð hann,“ sagði
leikkonan Glenda Jackson þegar
hún minntist hans á sjónvarps-
stöðinni Sky. Náinn vinur hans
og nágranni sagði: „Alan var
mjög hlýr, umhyggjusamur og
hlédrægur maður sem tók starf
sitt mjög alvarlega. Hann hafði
engan áhuga á því að vera fræg-
ur, hann hafði áhuga á leiklist-
inni - hann hafði áhuga á gæð-
um.“
Elísabet önnur Englands-
drottning sló Alan Bates til riddara
fyrr á þessu ári. ■
ALAN BATES
Lést úr krabbameini í árslok. Hér tekur
hann við Tony-leiklistarverðlaununum í
Bretlandi sumarið 2002.
PHILIP PULLMAN
Hann er stórstjarna á bókmenntahimninum. Tom Stoppard vinnur nú að kvikmyndahand-
riti eftir bókum hans um stúlkuna Lýru og baráttu hennar og annarra við myrkraöfl.
SKUGGA-
SJÓNAUKINN
Fékk hin virtu
Whitebread-verð-
laun og bókin var
tilnefnd til Booker-
verðlaunanna fyrst
barnabóka.
Sú heimsmynd sem
birtist í þríleiknum
er flókin og hið sama má
segja um hugmyndafræðina.
Einhverjir hafa því orðið til
að efast um að bækurnar
henti börnum, þær séu meir
við hæfi fullorðna, jafnvel
þótt tvær aðalpersónur bók-
arinnar séu börn. Viðtökur
barna og unglinga ættu að
nægja til að sýna að þetta er
ekki rétt.“
,,