Fréttablaðið - 13.01.2004, Blaðsíða 14

Frá því að stórir hlutir í mörgum afstærstu fyrirtækjum landsins
skiptu um eigendur nótt eina í haust
hafa mörg orð verið látin falla um
merkingu þessara viðskipta. Þrátt
fyrir yfirlýsingar þeirra sem komu að
þessum viðskiptum um að tilgangur
þeirra væri uppstokkun og aukin
virkni íslensks viðskiptalífs hafa flest
þessara orða fallið í gjörólíka átt: Að
þessi viðskipti væru merki um aukna
samþjöppun í viðskiptalífinu. Í fjöl-
miðlum og á Alþingi hafa verið dregn-
ar upp dökkar myndir af framtíð ís-
lensks viðskiptalífs og í raun sam-
félagsins alls. Fullyrt var að völdin
væru að færast á æ færri hendur og
að örfáir aðilar væru að eignast svo til
allt á Íslandi sem nöfnum tjáir að
nefna.
Stjórn Eimskiptafélagsins stendur
nú í viðræðum við tíu fyrirtæki um
kaup á hluta af sjávarútvegsarmi
Eimskipafélagsins. Í Fréttablaðinu í
dag kemur síðan fram áhugi fjárfesta
að eignast flutningaarm fyrirtækisins
– hið gamla og upprunalega Eimskipa-
félag. Það bendir því margt til að það
Eimskipafélag sem byggt var upp á
síðustu áratugum – og var kjarni
þeirrar fyrirtækjasamsteypu sem
kölluð var Kolkrabbinn – muni innan
skamms verða undir forsjá fimm
ólíkra aðila. Sjávarútvegsarmurinn
mun líklega skiptast milli þriggja fyr-
irtækja, flutningastarfsemin verða
innan óskylds félags og líklega mun
fjárfestingarhluti Eimskips – Burða-
rás – renna saman við Landsbankann
með einum eða öðrum hætti. Nú, fjór-
um mánuðum eftir hina örlagaríku
nótt, bendir því margt til að þeir sem
komu að þessum viðskiptum hafi ekki
haft annað að leiðarljósi en það sem
þeir gáfu uppi. Eina samþjöppunin
sem er ljóst að varð af í kjölfar þess-
ara viðskipta var sameining Sjóvá-Al-
mennra og Íslandsbanka – en þarna
sameinuðust viðskiptafélög sem voru
nátengd Kolkrabbanum gamla. Og það
er nokkuð kostulegt að þetta er líklega
eina samþjöppunin sem átt hefur sér
stað á Íslandi á þessu ári sem ekki hef-
ur verið harðlega gagnrýnd.
Sú þróun sem virðist eiga sér stað
innan Eimskipafélagsins gefur mönn-
um tilefni til að anda með nefinu.
Þjóðmálaumræðan á undanförnum
mánuðum hefur verið einkar vanstillt
og á svo háum nótum að staðreyndir
máls hafa ekki náð upp í þær. Yfir
umræðunni hefur legið einhvurslags
heimsendastemning. Menn hafa
keppst við að spá sem mestum hörm-
ungum fyrir landslýð og toppað hvern
annað í lýsingum á innræti þeirra sem
endurskapa íslenskt viðskiptalíf.
Auðvitað er það svo að allt orkar
tvímælis sem gert er. Uppstokkun í
íslensku viðskiptalífi mun ekki bera
með sér endanlega lausn á vanda þess
fremur en í þessum sviptingum muni
öll góð gildi brenna upp á báli græðgi
og fyrirlitningar fyrir dýpri verð-
mætum mannlífsins. Við erum hins
vegar ekki svo veikbyggt samfélag að
við þolum ekki hræringar, nýsköpun
og breytingar.
Við ættum því að temja okkur að
rólyndi og bíða þess að sjá ávexti
þessara breytinga áður en við
fordæmum þær. ■
Læknaráð heilsugæslunnar íKópavogi sendi heilbrigðisráð-
herra bréf 12. desember 2003 en
þar kemur fram að læknaráðið
„mótmælir harðlega þeim
skammsýnu lausnum á fjárhags-
halla Heilsugæslunnar, sem fram-
kvæmdastjórnin grípur til með
fækkun starfsliðs og þar með til-
heyrandi skerðingu á heilbrigðis-
þjónustu við íbúa Kópavogs“.
Í bréfi læknanna kemur fram
að með frestun á
ráðningu mun
læknum í Hvammi,
heilsugæslustöð-
inni í Kópavogs-
dals, fækka um
einn, en ástandið er
þannig nú að á skrá
hjá heilsugæslunni
eru á fimmta þús-
und Kópavogsbúa
án læknis. Lækn-
arnir taka fram að
„fyrirhuguð einka-
rekin heilsugæslu-
stöð í Salahverfi
muni engan veginn
anna þeim fjölda“ enda var sú
stöð hugsuð sem viðbót í vaxandi
bæjarfélagi sem lengi hefur sitið
á hakanum hjá heilbrigðis-
yfirvöldum.
Þjónustan minnkar
Í bréfi læknanna segir einnig
„ljóst er að við þessar aðgerðir
stórminnkar heilsugæsluþjónusta
við íbúa Kópavogs á dagtíma“.
Hér er um gríðarlega alvarlega
stöðu að ræða. Við Kópavogsbúar
höfum nú nokkuð lengi búið við
hálfgert sveltiástand í heilsu-
gæslumálum, stöðin á miðbæjar-
svæðinu hefur verið í vondu hús-
næði og erfiðlega hefur gengið að
fá fjárveitingu til flutnings á
henni. Opnun á einkareknu stöð-
inni hefur dregist og dregist og nú
á að fækka læknum í Hvammi.
Það er þakkarvert að læknaráðið
veki athygli á alvarleika málsins
með þessu bréfi og minni í leiðinni
á ábyrgð bæjaryfirvalda. Afrit af
bréfinu var lagt fram í bæjarráði
fimmtudaginn 8. janúar. Ég taldi
augljóst og einboðið að við ættum
að taka undir með læknunum og
leggja þannig okkar af mörkum
sem bæjarfulltrúar í Kópavogi til
þess að reyna að sjá til þess að
ríkisvaldið sinni lögbundinni þjón-
ustu við Kópavogsbúa.
Afstaða meirihluta
bæjarráðs
Undirritaðaður var eini bæj-
arráðsfulltrúinn sem tók undir
áhyggjur læknaráðsins og studdi
eindregin mótmæli þeirra. Bæj-
aryfirvöldum í Kópavogi ber
skylda til að styðja við það frá-
bæra starfsfólk sem vinnur hér í
heilsugæslunni við núverandi að-
stæður. Einhver önnur sjónarmið
virðast ráða afstöðu fulltrúa
Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokka enda sitja sömu flokkar í
ríkisstjórn og bera ábyrgð á fjár-
hagsvanda heilsugæslunnar.
Flokkshlýðni og staða einstakra
manna á Alþingi á ekki að ráða
afstöðu bæjarfulltrúa í Kópa-
vogi. Bæjarfulltrúar eiga alltaf
að hafa hagsmuni Kópavogsbúa
að leiðarljósi, annað ekki. ■
14 13. janúar 2004 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Þegar upp komu í haust umræð-ur um það hvort ástæða væri
til að setja lög eða reglur um eign-
arhald á fjölmiðlum snerust sum-
ir þingmenn Samfylkingarinar
gegn þeirri hugmynd vegna þess
að fjölmiðlar þyrftu að vera sem
lausastir undan afskiptum ríkis-
valdins. Líklega var þarna á ferð-
inni hugmyndin um fjölmiðlana
sem „fjórða valdið“ við hlið hinna
þriggja, löggjafarvalds, fram-
kvæmdavalds og dómsvalds.
Þann 8. janúar skrifaði Þor-
valdur Gylfason grein í Frétta-
blaðið og lagði út af þeim þrýst-
ingi sem Ómar Ragnarsson varð
fyrir þegar hann vann að kvik-
mynd um Kárahnjúkavirkjun. Í
framhaldi af því ræðir hann um
ofurvald ríkisvaldsins og stjórn-
málaflokkanna, hvernig þjóð-
félagið hefur verið gegnsýrt
stjórnmálum og
stjórnmálaflokkum
og að frekari breyt-
ingar í frjálsræð-
isátt, eins og hann
orðar það, svo sem
einkavæðing ríkis-
fyrirtækja og
banka hefðu að
réttu lagi átt að
draga enn frekar
úr veldi stjórn-
málaflokkanna. Og
nokkru fyrr, 3. jan-
úar, skrifaði Dagur
B. Eggertsson
grein í Fréttablaðið
og komst svo að
orði að vinstri-
menn lýstu söknuði yfir endalok-
um bankakerfis sem tryggði póli-
tísk ítök andstæðinga þeirra í at-
vinnulífinu í hálfa öld.
Frelsi til hvers?
Það er svo að skilja að ríkis-
valdið og jafnvel stjórnmálaflokk-
arnir virki sem kúgunarafl gagn-
vart almenningi og það sé í átt til
frjálsræðis að losa fjölmiðla,
banka og atvinnutæki undan
þessu kúgunarafli. En hvers kon-
ar frjálsræði er það? Öðlast fjöl-
miðlar, bankar og atvinnufyrir-
tæki meira frelsi? Frelsi til
hvers? Til að þjóna almenningi
betur? Eða er yfirleitt hægt að
tala um frelsi þessara fyrirbæra:
eru þetta þess konar skepnur að
þær geti verið sjálfstæðar, frjáls-
ar og óháðar?
Einhverjir hafa eignast þessi
fyrirbæri og ráða þeim og það er
ekki almenningur. Það eru tiltölu-
lega fámennir hópar auðmanna og
skyldu þeir vera svo hugsjónarík-
ari en stjórnmálamennirnir að
þeir hugsi fyrst og fremst um hag
almennings?
Hér áður fyrr var sósíalistum í
víðri merkingu þess orðs illa við
ríkisvaldið. Karl Marx greindi
það sem stéttarvald, hann taldi
það vera í höndum hinnar ráðandi
stéttar, auðstéttarinnar eða borg-
arastéttarinnar í auðvaldsam-
félaginu. Áherslan á stéttareðli
ríkisvaldsins minnkaði síðan,
einkum hjá sósíaldemókrötum,
með eflingu verkalýðshreyfingar-
innar og sósíaldemókratísku
flokkanna. Og það má til sanns
vegar færa að vald borgarastétt-
arinnar yfir ríkisvaldinu minnk-
aði talsvert í þeim löndum þar
sem verkalýðshreyfingin var
sterkust. Á því skeiði færðist ein-
mitt margt undir ríkisvaldið, bæði
bankar, framleiðslufyrirtæki og
þjónustufyrirtæki. En nú þarf að
frelsa allt þetta undan ríkisvald-
inu. Af hverju?
Vinstrimenn missa ítök sín
Ef fjölmiðar eru fjórða valdið,
þá er auðvaldið fimmta valdið.
Svokallað frelsi fjölmiðla felst í
því að þeir færast úr höndum rík-
isvaldsins og stjórnmálaflokka,
sem almenningur getur þó átt að-
ild að, í hendur auðvaldsins.
Augljóst er að eigendur fjöl-
miðla hafa tilhneigingu til að láta
þá þjóna sér og þar með styðja
þau öfl, þ.á m. stjórnmálaflokka,
sem þjóna þeim best. Það lýsir á
sama hátt nokkurri grunnhyggni
að telja að með því að bankarnir
losni undan ríkisvaldinu minnki
ítök andstæðinga vinstri manna í
atvinnulífinu. Kannski minnka
pólitísk ítök þeirra, en Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur alltaf verið
fyrst og fremst flokkur auðvalds-
ins og hann þjónaði því með því að
reyna að hafa sem mest yfir
bankakerfinu að segja meðan það
var ríkisrekið. Nú er þess ekki
lengur þörf og það sem meira er:
vinstrimenn hafa misst þau litlu
ítök sem þeir þó höfðu. ■
Hvernig samfélag viljum við
og Samfylkingin?
„Auðsöfnun nútímans er kannski
ekki versta verk núverandi
stjórnarherra, heldur andstaðan
við félagslega þjónustu við þegn-
ana. Íslenska þjóðin borgar háa
skatta, ekki aðeins tekjuskatt
heldur alls kyns aukaskatta, svo
sem virðisaukaskatt af vörum og
þjónustu, eignaskatta, bílaskatta
og svo framvegis. Íslenska þjóðin
er skattpínd og loforð stjórnar-
flokkanna fyrir kosningar um að
aflétta skattbyrði hafa öll verið
svikin. Stjórnin hefur ráðist á
vanmáttuga eins og öryrkja. Hún
hefur hampað sér og sínum með
stórfelldum eftirlaunahækkunum.
Það versta er þó að þjóðin fær
ekki krónu til baka af eigin út-
gjöldum til ríkisins í formi sam-
félagslegrar þjónustu heldur eru
öll útgjöld til samfélagslegra
málaflokka skorin niður með
gerræðislegri nákvæmni. Og þyk-
ir gott og snjallt.“
INGÓLFUR MARGEIRSSON Á KREML.IS
Hræringar í viðskiptalífi
„Það er eðlilegt að stjórnvöld hafi
áhyggjur af hringamyndun í ís-
lensku viðskiptalífi. Menn þurfa
ekki að horfa langt frá sér til að
finna dæmi um slíkt. Nú heyrir
Engeyjarveldið sögunni til og aðr-
ir stærri hafa komið í staðinn. Við
því er svo sem ekkert að segja
enda eðli frjálsra viðskipta. Hins
vegar má samþjöppun í eignar-
haldi fyrirtækja ekki verða það
mikil að það leiði til einokunar.
Þess vegna er sjálfsagt að stjórn-
völd geri reglulega úttekt á að-
stæðum í íslensku viðskiptalífi,
eignarhaldi, umsvifum og tengsl-
um einstakra aðila. Slíkt er m.a.
til að upplýsa þjóðina um atriði
sem eiga ekki að vera neitt
feimnismál.„
GUÐJÓN ÓLAFUR JÓNSSON VARAÞINGMAÐUR
Á VEFNUM HRIFLA.IS
Um daginnog veginn
EINAR
ÓLAFSSON
■
bókavörður skrifar um
frelsi á fjölmiðla-
markaði.
Fimmta valdið:
auðvald
■ Af Netinu
KÓPAVOGUR
„Flokkshlýðni og staða einstakra manna á Alþingi á ekki að ráða afstöðu bæjarfulltrúa í Kópa-
vogi. Bæjarfulltrúar eiga alltaf að hafa hagsmuni Kópavogsbúa að leiðarljósi, annað ekki.“
Þörf fyrir rólyndi
ÚTSALA ÚTSALA
60- 90%
afsláttur
Áður Núna
Peysa m/gata mynstri 5.900.- 1.800.-
Peysa m/kaðlaprjóni 5.900.- 1.900.-
Jakkapeysa 5.900.- 1.900.-
Dömuskyrta 4.600.- 900.-
Skyrta m/bróderíi 5.500.- 1.700.-
Toppur m/bróderíi 5.500.- 1.600.-
Denimkápa m/loðkraga 7.900.- 2.900.-
Mittisjakki m/loðkraga 4.900.- 1.400.-
Dömubolur 2.600.- 900.-
Kjóll 6.500.- 2.600.-
Sítt pils 4.700.- 900.-
Dömubuxur 4.200.- 900.-
Satínbuxur 6.700.- 900.-
Og margt margt fleira
Stærðir 34-52
Opið 10:00 - 18:00
Síðumúla 13
108 Reykjavík
Sími: 568-2870
Ótrúlega lágt verð
Umræðan
FLOSI
EIRÍKSSON
■
oddviti Samfylkingar-
innar í Kópavogi,
skrifar um heilsu-
gæsluna í Kópavogi.
■
Hér er um gríð-
arlega alvar-
lega stöðu að
ræða. Við
Kópavogsbúar
höfum nú nokk-
uð lengi búið
við hálfgert
sveltiástand í
heilsugæslu-
málum.
Flokkshagsmunir ofar
hagsmunum bæjarbúa
■
Ef fjölmiðar eru
fjórða valdið,
þá er auðvaldið
fimmta valdið.
Svokallað frelsi
fjölmiðla felst í
því að þeir fær-
ast úr höndum
ríkisvaldsins og
stjórnmála-
flokka, sem al-
menningur get-
ur þó átt aðild
að, í hendur
auðvaldsins.
KARL MARX
„Hér áður fyrr var sósíalistum í víðri merk-
ingu þess orðs illa við ríkisvaldið. Karl
Marx greindi það sem stéttarvald, hann
taldi það vera í höndum hinnar ráðandi
stéttar, auðstéttarinnar eða borgarastéttar-
innar í auðvaldsamfélaginu.“
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um samþjöppun og
uppstokkun í viðskiptalífinu.