Fréttablaðið - 03.02.2004, Blaðsíða 14

Það er örugglega leiðinlegt fyrirþá sem undirbjuggu hátíðarhöld
vegna aldarafmælis heimastjórnar
á sunnudaginn að það sem sitji eftir
þau skuli vera sármóðgaður forseti
Íslands. Eins og fram hefur komið i
fréttum var forsetanum ekki til-
kynnt að halda ætti ríkisráðsfund á
þessum degi. Forsetinn var í fríi í
Bandaríkjunum þennan dag – sem
verður að teljast undarlegt í ljósi
þess að halda átti upp á merkisdag í
sögu þjóðarinnar. Ef forsetaemb-
ættið hefur einhvern tilgang er það
helst sá að forsetinn sé viðstaddur
hátíðarhöld á merkisdögum. Forset-
inn er sameiningartákn þjóðarinnar
– og sá sem gegnir því embætti er
eina opinbera persónan sem fellur
undir þá skilgreiningu. Biskupinn
okkar er biskup þeirra sem eru í
þjóðkirkjunni og forsætisráðherr-
ann tilheyrir hinu pólitíska sviði þar
sem mönnum er frjálst að deila
jafnt um menn sem málefni. Það
sama á við um forseta Alþingis. Af
þessum sökum eiga Íslendingar
bara einn þjóðarleiðtoga – forset-
ann. Þótt mætir menn gegni áhrifa-
miklum stöðum í opinberri stjórn-
sýslu hafa embætti þeirra ekki
sömu stöðu og embætti forsetans.
Það er rík hefð fyrir því á Íslandi að
þjóðin sætti sig við þann forseta
sem situr hverju sinni – að ekki sé
talað um þá sem fara með stjórn-
sýsluna eða sitja á þingi. Þessar
stofnanir sætta sig við þann forseta
sem þjóðin kýs og sýna embættinu
fulla virðingu.
Það er augljóst af ummælum
forsetans að honum hefur fundist
sem ekki væri gert ráð fyrir hon-
um við skipulagningu hátíðarhald-
anna vegna afmælis heimastjórn-
ar. Það er ástæða þess að hann fór
utan í frí. Forsetinn fullyrðir hins
vegar að hann hefði gert hlé á fríi
sínu til að sitja ríkisráðsfund – ef
hann hefði frétt af honum áður en
hann var haldinn. Embætti hans
heyrði hins vegar ekki af fundinum
fyrr en hann var afstaðinn. Það
voru handhafar forsetavalds – for-
seti Alþingis, forseti Hæstaréttar
og forsætisráðherra – sem stjórn-
uðu fundinum. Slíkt hefur ekki
gerst síðan á sjöunda áratug síð-
ustu aldar.
Allt er þetta mál hið klaufaleg-
asta. Það ber vott um kýting milli
ríkisstjórnar og forseta – nokkuð
sem þeir sem fara með þessi emb-
ætti geta ekki leyft sér. Og það er
fráleitt að hleypa togstreitu milli
þeirra manna sem fara með þessi
embætti upp á það stig að forseti Ís-
lands sé ekki boðaður á ríkisráðs-
fundi. Það er fráleit staða – og engu
líkara en forsetinn hafi verið tíma-
bundið settur af.
Þótt venjulegt fólk geti ekki haft
miklar skoðanir á hinum fínu hátíð-
arhöldum á afmæli heimastjórnar –
hverjum var vísað hvar til sætis og
hverjum ekki boðið – er hægt að
gera þá kröfur til hinna háu herra
að þeir haldi veislur sínar og hátíð-
arprógrömm í nafni þjóðarinnar
með sæmilegum friði. ■
Demókratar ganga til kosningaí sjö fylkjum Bandaríkjanna í
dag í forvali fyrir forsetakosning-
arnar sem verða í nóvember þar í
landi. Líklegt er að John F. Kerry,
öldungadeildarþingmaður frá
Massachusets, ríði feitum hesti
frá kosningunum, en hann hefur
þegar sigrað í tveimur fylkjum og
skoðanakannanir benda til for-
ystu hans í flestum þessum sjö. Á
hæla hans koma þeir Wesley
Clark, fyrrum hershöfðingi, og
John Edwards, öldungardeildar-
þingmaður frá Suður-Karólínu.
Dýrt spaug
Barátta frambjóðendanna er
hörð og það er ekki til að minnka
hörkuna að í kosningabaráttu sem
þessari eru miklir fjármunir í
spilunum. Jafnan er greint frá því
skilmerkilega í bandarískum fjöl-
miðlum hversu miklu fé fram-
bjóðendur hafi safnað í kosninga-
sjóði sína og með hvaða hætti
þeir hafi öðlast þá. Athygli hefur
vakið að nú hefur komið í ljós að
Kerry hafði nánast gefið upp alla
von fyrir rétt rúmlega tveimur
mánuðum síðan. Fylgi hans
mældist lágt í skoðanakönnunum
og kosningasjóðir hans voru nán-
ast tómir, sem var ekki síður
alvarlegt.
Í viðleitni sinni til þess að
halda baráttunni áfram ákvað
Kerry hins vegar að gera tvennt:
hann rak kosningastjóra sinn og
réð nýjan, og hann sló lán. Hann
veðsetti húsið sitt og sló persónu-
lega lán upp á 6,4 milljónir doll-
ara, sem nemur um 440 milljónum
íslenskra króna. Sýnt þykir að ef
Kerry hefði ekki slegið lánið hefði
framboð hans fjarað út um ára-
mótin.
Stór kosningasjóður Bush
Kosningabarátta í Bandaríkj-
unum snýst ekki síður um að afla
fjár en að afla atkvæða. Kosninga-
sjóðir eru fljótir að klárast þegar
illa gengur, eins og dæmi keppi-
nautar Kerrys, Howards Dean,
sýnir. Dean hafði safnað mestu í
sinn sjóð um áramót, en nú er fé
hans næstum uppurið. Þegar
gengi hans fór að versna hættu
fjárhæðirnar að streyma í sjóð-
inn. Hann getur því verið veru-
lega uggandi um sinn hag um
þessar mundir.
Demókratar allir mega reynd-
ar vera uggandi gagnvart þeim
milljörðum sem George W. Bush
hefur þegar tekist að safna í sína
sjóði. Hann liggur á um 6 milljörð-
um króna, sem er sjöföld sú upp-
hæð sem allir frambjóðendur
demókrata hafa safnað hingað til
til samans. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um togstreitu milli
ríkisstjórnar og forseta.
14 3. febrúar 2004 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Hvar eru endimörk útgjalda tilheilbrigðismála? Þessari
spurningu er vandsvarað og í
raun er ekki hægt að finna við-
hlítandi svör við henni. Þekkingu
og kunnáttu á sviði heilbrigðis-
mála hefur fleygt fram á undan-
förnum árum. Fyrir vikið eigum
við orðið líklega besta heilbrigð-
iskerfi í heimi – og viljum betra.
Samhliða því sem kunnátta
lækna eykst og ný lyf koma á
markað eykst kostnaðurinn. Og
sér ekki fyrir endann á því.
Markmiðið er að bæta líf og heil-
su fólks. Framförum á þessu
sviði eru hins vegar takmörk
sett. Við verðum líklega aldrei
ódauðleg. Við verðum hins vegar
að svara hinni erfiðu siðferðilegu
spurningu um hvar þolmörkin
eru. Þó allar tekjur ríkissjóðs
yrðu settar til heilbrigðis- og
tryggingamála mætti samt finna
þætti þar sem gera mætti betur í
umönnun sjúkra, aldraðra og ör-
yrkja. Spurningin snýst sem sagt
ekki um vilja heldur getu. Hvar
getum við sett mörkin?
Féllu á prófinu
Hin harða umræða á Alþingi
um stöðu Landspítala-háskóla-
sjúkrahúss afhjúpaði vanmátt
stjórnarandstöðu til að leita þess-
ara svara. Á hátíðarfundi Sam-
f y l k i n g a r i n n a r
sýndi formaðurinn
í ræðu sinni vilja
til að velta upp
hinni áleitnu
spurningu. Nú
hefði mátt búast
við að þeim vilja
yrði fylgt eftir í
hinni pólitísku um-
ræðu á Alþingi um
stöðu heilbrigðis-
mála. En illu heilli
breyttust áhersl-
urnar og við heyrð-
um hinn gamal-
kunna tón um nið-
urskurð og stefnuleysi. Segja má
að Samfylkingin hafi í umræð-
unni beygt af leið frá hátíðar-
fundinum og fallið á því að svara
spurningunni um endimörk út-
gjalda til heilbrigðismála. VG
hafa þó skýra stefnu: Opinn
tékka í málaflokkinn.
110 milljarðar af kökunni í
heilbrigðismál!
Í öllum löndum heims eru
stjórnmálamenn að glíma við
þennan erfiða málaflokk því allir
vilja gera sjúklingum vel. Hætt-
an er sú að án takmarkana
springur velferðarkerfið í andlit
okkar. Við viljum gott heilbrigð-
iskerfi, góða skóla, félagslega að-
stoð, vegi o.s.frv. Hver mála-
flokkur þarf sitt og er í raun
endalaus hvað þarfir varðar. Og
þá kemur að hinum mikla vanda
að forgangsraða. Taki einn mála-
flokkur meira til sín verður
minna eftir í aðra. Svo einfalt er
dæmið. Forgangsröðun okkar er
skýr: Heilbrigðismál fá um 110
milljarða af kökunni á fjárlögum
2004. Fyrir 10 árum var þessi
upphæð 46 milljarðar. Á 10 árum
hefur upphæðin sem sagt aukist
um 64 milljarða eða um 136%. Á
örfáum árum hafa t.d. bara fjár-
framlög til LHS aukist um 9
milljarða króna. Stofnunin hefur
um 25 milljarða króna úr að spila
– og dugar ekki til. Aðgerðirnar
núna fela einfaldlega í sér að sú
stofnun fær ekki opinn tékka. Á
því er grundvallarmunur hvort
verið sé að skera niður eða
stöðva sjálfvirka útgjaldaaukn-
ingu. Með því er verið að tryggja
að við eigum áfram eitt besta
heilbrigðiskerfi í heimi. Við vilj-
um verja það en ekki sprengja.
Ef útgjöldin yxu aftur um 110% á
næstu 10 árum færu þau í tæpa
260 milljarða. Þá hljótum við að
spyrja: Hvaðan á að taka þá pen-
inga? Úr menntamálum? Félags-
þjónustu? Vegakerfinu? Eða
hvað? Um þetta snýst málið. Að
finna jafnvægið á milli mála-
flokka þannig að öll svið njóti sín
sem best.
Verjum velferðina
Við eigum frábært heilbrigðis-
kerfi. Við viljum halda því áfram.
Það gerist ekki með óútfylltum
tékka. Stefnan í heilbrigðismálum
er skýr. Forgangsröðun mála-
flokksins í ríkisútgjöldum talar
sínu máli. Nú er verið að verja ein-
um milljarði króna til að koma upp
hjúkrunarrýmum og hálfum millj-
arði til að auka heilsugæsluna.
Heilsugæslan er grunneiningin.
Með auknum hjúkrunarrýmum
má í senn bæta aðstöðu sjúklinga
eftir aðgerð og um leið spara með
því að þeir sjúklingar verði þá
ekki vistaðir inni á dýru sjúkra-
stofnununum. Jafnframt er höfð
að leiðarljósi sú stefna að lands-
menn hafi jafnan aðgang að heil-
brigðiskerfinu. Deilan um rekstr-
arformið er svo í raun aukaatriði
meðan jafnréttissjónarmiðin um
aðgengi eru höfð í fyrirrúmi.
Okkur ber að halda áfram uppi
öflugu heilbrigðiskerfi. Við vilj-
um líka halda uppi öðrum þáttum
samfélagsins, s.s. menntakerfi og
félagsþjónustu. Okkur hefur tek-
ist bærilega að byggja alla þætti
upp með öflugum hætti. Þar hafa
heilbrigðismálin haft algjöran
forgang. Vegna annarra þátta
getum við ekki raskað því jafn-
vægi mikið meira. Það mun ein-
faldlega bitna á öðrum mála-
flokkum. En undirstaða alls vel-
ferðarkerfis er svo heilbrigt at-
vinnulíf, þar sem verðmætin
verða til. Verðmætasköpun í at-
vinnulífinu hefur verið öflug að
undanförnu. Þess vegna hefur
m.a. tekist að auka útgjöld til
heilbrigðismála um tugi millj-
arða að raunvirði á síðustu tíu
árum. Þetta er vinna, vöxtur og
velferð. ■
Píslarganga í lauginni
„Hefi nælt mér í kvef af því að
nota mér þjónustu Lauga í gær.
Eins og alþjóð veit eru Laugar
stórglæsileg íþróttamannvirki í
Laugardal á vegum World Class
og í flesta staði stórmagnað
helvíti. Eitt af trompum staðar-
ins er að maður getur brugðið
sér í sundlaugar Laugardals-
hallar og lét ég slag standa í
gær og ákvað að tékka á þeim
valkosti. Hlakkandi til þess að
leggja mig í heita-potts-bleyti
lagði ég upp í hina löngu ferð, á
sundskýlu einni fata í 9 stiga
frosti. Tók nú við píslarganga
eftir gaddfreðnum trévinnu-
plönkum og var ég til skiptis
næstum dottinn á hausinn eða
kalinn á iljum. Einn kaflann
þurfti að ganga á freðinni mold,
en svo tók við kafli þar sem
undirlendið var þakið salti sem
stakkst í iljarnar. Þá þakkaði
ég mínum sæla að hafa misst
tilfinningu í iljarnar sökum
kala. Þarna baksaði ég á skýl-
unni drjúga stund haldandi mér
í tréverkið fyrir allra augum í
tækjasalnum. Þegar ég loksins
kom að helvítis sundlauginni
tók enn á ný við saltbreiða, en
með sælustunu krypplingaðist
ég oní hlandvolga laugina og
þaðan í pott. Þar gat ég vita-
skuld ekki slappað af því ég
kveið svo fyrir bakaleiðinni og
var jafnvel að spá í að hringja á
leigubíl, en hætti við af því ég
var ekki með veskið á mér. Tók
loks á mig rögg, skakklappaðist
til baka og kom lemstraður og
kaldur í sturtuklefann. Ég ætla
rétt að vona að Björn í WC ætli
sér eitthvað að bæta „aðgengi“
þarna á milli því þetta helvíti
reyni ég ekki aftur fyrr en með
hækkandi sól og hef þá sandala
með mér.“
DR. GUNNI Á VEF SÍNUM THIS.IS/DRGUNNI
Keyptu síma
„Þekktur íslenskur athafna-
maður festi á dögunum kaup á
forláta búlgörskum síma. Kaup-
in, sem voru fjármögnuð meðal
annars af Landssíma Íslands,
eru talin þau umfangsmestu af
sinni gerð hingað til. Kaupverð-
ið fæst ekki gefið upp – en er
talið hlaupa á þúsundum
króna.“
FRÉTT Á BAGGALÚTI.
Um daginnog veginn
HJÁLMAR
ÁRNASON
■
skrifar um út-
gjöld til heil-
brigðismála.
Er aukning niðurskurður?
■ Af Netinu
Veðsetti húsið sitt
Forsetinn fær ekki að vera með
■
Stefnan í heil-
brigðismálum
er skýr. For-
gangsröðun
málaflokksins í
ríkisútgjöldum
talar sínu máli.
Nú er verið að
verja einum
milljarði króna
til að koma upp
hjúkrunarrým-
um og hálfum
milljarði til að
auka heilsu-
gæsluna.
Markmiðið með námskeiðinu er að þjálfa
fólk fyrir kröfuhörð bókhaldsstörf.
Námið er byggt upp á verklegum æfingum
sem miðast við að gera námið sem líkast
raunveruleikanum. Allar námsgreinar eru
kenndar frá grunni og vönduð námsgögn
innifalin í verði námskeiðsins.
Lengd: 126 stundir - Stgr. verð: 106.875
Tími: Kvöldnámskeið hefst 10. feb.
og morgunnámskeið 4. feb.
Síðan ég lauk
námskeiðinu hef ég
starfað við bókhald hjá
SÍF hf. Þar hefur þetta
magnaða námskeið
NTV nýst mér
frábærlega.
Anna María
- bókari hjá SÍF
Bókhald
Verslunarreikningur
Tölvubókhald Navision
VSK uppgjör
Afstemming / Ársreikningar
Námsgreinar
Úti í heimi
■ John F. Kerry leggur allt undir í
baráttu sinni fyrir því vera valinn
forsetaefni demókrata.
JOHN F. KERRY
Kerry á mikið undir góðu gengi í forvali Demókrataflokksins. Hann er búinn að veðsetja
húsið sitt upp á rúmar 400 milljónir króna.