Fréttablaðið - 18.03.2004, Blaðsíða 22

Fjárfestingarævintýri OrkuveituReykjavíkur eru því miður að
verða enn ein sönnun þess að menn
fara verr með annarra manna fé en
sitt eigið. Fjárútlát eigenda Orku-
veitunnar – Reykvíkinga – vegna
fyrirtækisins Tetra Íslands eru gíf-
urleg og ólíklegt að nokkur eigandi,
sem hefði eitthvað um það að segja
hvernig fjármunum hans væri varið,
hefði látið þau óátalin. Eigandi Orku-
veitunnar hefur hins vegar engan
aðgang að stjórn fyrirtækisins.
Borgarstjórn, sem Reykvíkingar
kjósa á fjögurra ára fresti, tilnefnir
stjórnarmenn. Við kosningar er kjós-
andi ekki með hugann við Orkuveit-
una eða önnur fyrirtæki Reykjavík-
urborgar heldur lætur hann stöðu
skólamála, gatnagerðar, dagvistar
og annarra grunnþjónustuþátta
borgarinnar stjórna atkvæði sínu.
Þrátt fyrir lýðræðislegar kosningar
til borgarstjórnar er Reykvíkingum
því haldið frá áhrifum á rekstur fyr-
irtækisins. Það er orðið að ríki í rík-
inu – eða öllu heldur borg í borginni.
Og eins og gerist í slíkum tilfellum
þá hættir stjórnarmönnum Orku-
veitunnar til að hegða sér eins og
þeir væru stjórnarmenn í fyrirtæki
með skýrari tengsl við eigendur sína
og hluthafa – jafnvel eins og þeir
sjálfir séu hluthafar og geti tekið
ákvarðanir um nýjar fjárfestingar í
óskyldum rekstri. Munurinn á
stjórnarmönnum Orkuveitunnar og
hluthöfum í öðrum fyrirtækjum er
hins vegar sá að hluthafar hætta eig-
in fé þegar þeir taka slíkar
ákvarðanir. Stjórnarmenn í Orku-
veitunni eru varðir fyrir öllum áföll-
um. Ef afleiðing ákvarðana þeirra
verður sú að hækka þurfi gjaldskrá
Orkuveitunnar þá hækkar greiðsla
þeirra til fyrirtækisins ekkert meira
en allra annarra borgarbúa. Ef af-
leiðingin verður sú að hækka þurfi
útsvar til að styrkja Orkuveituna þá
hækkar útsvar stjórnarmannanna
ekkert meira en annarra.
Þessi ágalli við stjórn Orkuveit-
unnar sést ágætlega á nýju húsnæði
hennar. Blessunarlega er það nú orð-
ið næsta óþekkt að fyrirtæki reisi
sér aðrar eins höfuðstöðvar. Með
aukinni áherslu á hag hluthafa í
fyrirtækjarekstri hafa flestir stjórn-
endur kyngt draumum sínum um
glæsilegar hornskrifstofur á sér-
hæðum eða mikilfengleg anddyri að
labba inn um á leið til vinnu. Þetta
var lenska fyrir fáeinum áratugum
en flest þau fyrirtæki sem fóru í
gegnum þetta skeið hafa nú skipt um
eigendur. Fyrstu verk nýrra eigenda
eru yfirleitt að draga úr svona fíner-
íi. Í dag tilheyrir það einkum opin-
berum fyrirtækjum, sem hafa litlar
ef nokkrar skyldur gagnvart eigend-
um sínum.
Reyndar þarf ekki opinber fyrir-
tæki til. Sama veiki hrjáir opinberar
stofnanir og ráðuneyti. Forsætisráð-
herrann okkar er til dæmis að fara
að gefa út bók á kostnað skattgreið-
enda sem á að fjalla um hann og for-
vera hans í starfi. Alfreð Þorsteins-
son hlýtur þegar að hafa leitt hugann
að sambærilegri bók um stjórnarfor-
menn þess fyrirtækis. ■
Nýlega lagði Vinstri hreyfingin– grænt framboð fram tvö
frumvörp á Alþingi Íslendinga.
Annað er frumvarp til laga um
breytingu á lögum um útlendinga
og hitt er um breytingu á lögum
um atvinnuréttindi útlendinga.
Frumvörpin eru stutt en fela í sér
mjög mikilvæg atriði sem bæta
réttindi útlendinga á Íslandi og
auka jafnframt þjóðfélagslegt
réttlæti Íslendinga. Mig langar til
að benda á helstu atriði sem ég tel
mikilvægt að styðja í þessum
frumvörpum. Ég vil taka fram að
ég er ekki félagi í VG og hugsa
málið aðeins sem einn maður sem
starfar að málefnum útlendinga
faglega en óháð flokkspólitík.
Meginatriði frumvarpanna
1. Að tryggja stöðu innflytj-
endaunglinga undir 18 ára aldri
Innflytjendur sem eru með rík-
isborgararétt eða búsetuleyfi geta
kallað nánustu aðstandendur,
þ.á.m. börn sín sem eru yngri en
18 ára, til landsins og búið saman
sem fjölskylda. Gallinn í núver-
andi lögum er sá að þegar viðkom-
andi barn verður 18 ára, er það
skuldbundið til að sinna fram-
færslu sinni, sjúkratryggingu og
húsnæði sem sjálfstæð mann-
eskja óháð fjölskyldunni. Að sjálf-
sögðu getur verið að barnið stundi
nám eins og flestir íslenskir
krakkar og þá er harla erfitt að
sjá um framfærslu sína einn og
óstuddur. Frumvörpin benda á
þennan galla og kveða á um að
þegar niðjar útlendings verða 18
ára hér á landi, verði þeim tryggð
dvöl á Íslandi, og um leið tryggðar
aðstæður til að halda áfram í
námi.
2. Að vernda stöðu innflytjenda-
kvenna
Erlendar konur sem eru giftar
(eða í sambúð með) Íslendingum
eða mönnum með óbundið dvalar-
leyfi, lenda í vandræðum ef að
skilnaði kemur, hafi þær sjálfar
ekki óbundið dvalarleyfi eða hafi
verið giftar og dvalið hérlendis
lengur en í þrjú ár. Þetta er af því
að forsenda dvalar þeirra og að-
gengi á vinnumarkað er háð
hjónabandi eða sambúð við Ís-
lending. Málið er enn alvarlegra
þegar hjónabandinu stafar hætta
af ofbeldi íslensks maka. Núver-
andi lög gefa konunum enga kosti
aðra en að þola ofbeldið þangað til
hún fær óbundið dvalarleyfi eða
að slíta hjónabandi með þeim af-
leiðingum að þær þurfi að fara
aftur til heimalands síns. Auðvit-
að getum við sett okkur í spor
þessara kvenna og séð að hér er
um afarkosti að ræða. Ástæða
þess að frumvörpin taka þetta at-
riði fyrir er sú því miður, að það
eru mörg dæmi um slík tilfelli í
raun. Samkvæmt upplýsingum
hjá Samtökum um kvennaathvarf
og Stígamót eru 14 % af konum
sem leita þangað af erlendum
uppruna. Um þennan veruleika
get ég sjálfur vitnað úr starfi
mínu sem innflytjendaprestur
Þjóðkirkjunnar.
Einnig kveða frumvörpin á um
að gefa útlendingum kost á fram-
haldisdvöl á Íslandi og þátttöku í
atvinnulífi eftir slit hjónabands
eða sambúðar, ef um heimilisof-
beldi er að ræða.
Þá kveða frumvörpin á um að
það að þiggja fjárhagsaðstoð frá
sveitarfélagi komi ekki endilega í
veg fyrir endurnýjun dvalarleyf-
is. Í núverandi lögum er slík fjár-
hagsaðstoð túlkuð sem vandi í
framfærslu. Geta til framfærslu
er ein af grunnskilyrðum dvalar-
leyfis og skortur á henni getur
verið bein ástæða þess að dvalar-
leyfi sé synjað. Nefna má í þessu
sambandi að í kjölfar skilnaðar
getur konum reynst fjárhagsað-
stoð á borð við þessa nauðsynleg,
þótt þær geti seinna meir sinnt
framfærslu sinni sjálfar.
Verndum raddlaust fólk
Frumvörpin tvö gera einnig til-
lögu um að veita eigi útlendingi
tímabundið atvinnuleyfi, en ekki at-
vinnurekanda eins og er nú gert.
Mér finnst það mikilvægt atriði
líka, en get ekki rætt um það hér.
Góðir Íslendingar, ofangreindar
tillögur um breytingar á lögum um
útlendinga eru til þess að tryggja
réttindi útlendinga og um leið að
gefa þeim sama kost til að njóta
mannlegra lífskjara og venjulegir
Íslendingar gera. Breytingarnar
eru alls ekki til að veita útlending-
um forréttindi, heldur aðeins til að
láta þá sitja við sama borð og Ís-
lendingar. Ég vildi óska að sem
flestir veltu fyrir sér stöðu inn-
flytjendakvenna og -barna sem
lagabreytingarnar snerta, sem
raddlausra þegna í þjóðfélaginu og
styðji frumvörp þessi óháð
flokkspólitískum sjónarmiðum. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um meðferð
á annarra manna fé.
22 18. mars 2004 FIMMTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Steinunn Stefánsdóttir
og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Davíð Oddsson forsætisráðherrahefur ákveðið að láta skrifa
sögu forsætisráðherra þjóðarinnar
frá upphafi og fram á þennan dag –
nánar til tekið frá 1. febrúar 1904
til 15. september árið 2004. Þann
dag lætur Davíð Oddsson af emb-
ætti og við tekur Halldór Ásgríms-
son. Þetta er eflaust stór dagur í
lífi Davíðs Oddssonar. En er þetta
rétt nálgun á skráningu Íslandssög-
unnar? Er þetta ekki nokkuð þröng
nálgun – og sjálfhverf ? Alla vega
verður ekki sagt að sjónarhornið sé
vítt. Hvað þætti mönnum um að
skrifuð yrði saga menntamálaráð-
herra landsins í stað þess að skrifa
sögu menntamála? Nákvæmlega
sama gildir um stjórnmálin. Það á
að skrifa sögu þeirra og þróun og
ef vinkillinn á að verða afmarkaðri
er ekkert að því að skrifa sögu
Stjórnarráðsins. Þar koma forsæt-
isráðherrar að sjálfsögðu við sögu
en á allt annan hátt en gerist þegar
kastljósinu er beint að þeim einum.
Allt stendur og fellur með
kónginum
Það er ekki nóg með að þetta sé
skrýtin söguskoðun. Hún er líka
ósköp gamaldags og það í heldur
neikvæðum skilningi. Þessi tegund
persónusögu átti upp á pallborðið
þegar íhaldssamir sagnaritarar
fyrri alda sáu ekki sólina fyrir
kóngum og öðrum slíkum; töldu
valdamenn og svokallað fyrirfólk
standa öllu öðru fólki framar, töldu
jafnvel duttlunga kónga og keisara
hafi ráðið gangverki mannkyns-
sögunnar. Það er ekki að undra að
það vildi henda margan kónginn og
keisarann að fara að trúa því að allt
stæði og félli með þeirra gjörðum.
Ég ætla ekki að orðlengja að alla
tíð hef ég haft miklar efasemdir
um þessa sögusýn.
Forsetinn segist vera
kjörinn til valda
Eins varð ég hugsi við yfirlýs-
ingar Ólafs Ragnars Grímssonar,
forseta Íslands, þegar hann til-
kynnti um framboð sitt í vikunni.
Hann vill að forsetinn taki meiri
þátt í þjóðmálaumræðunni en verið
hefur. Forsetaembættið er ekki
hefðarembætti segir Ólafur Ragn-
ar. Forsetinn hafi völd, og sem slík-
ur eigi hann að taka þátt í þjóð-
málaumræðunni. Þá væntanlega
sem valdamaður – eða hvað? Mér
skildist hugsunin vera sú að við
kysum yfir okkur forseta til að tala
fyrir okkar hönd. Þurfum við þá
ekki að heyra rækilega hver við-
horf hans eru til alls milli himins
og jarðar áður en hann er kosinn?
Er þetta eftirsóknarvert?
Að sjálfsögðu á forsetinn að
hafa skoðun og að mínu mati fer
vel á því að frá forseta Íslands
heyrist „mórölsk rödd“. Ég hef
hins vegar enga sérstaka þörf fyrir
að hún gerist mjög hávær og mér
finnst full ástæða til að spyrja af
þessu tilefni hvert við séum yfir-
leitt að halda?
Þjóðin á áhorfendapöllum?
Davíð Oddson lætur ríkið skrifa
um sig sagnfræðirit og nú segist
forsetinn valdamaður sem vilji
geta talað hátt og svarað fyrir sig
þegar á hann er ráðist – væntan-
lega af forsætisráðherranum.
Er verið að setja þjóðina upp á
áhorfendapalla? Stendur til að við
kjósum yfir okkur menn – valda-
menn – til að tala yfir okkur og fyr-
ir okkur?
Er ekki verkefnið að örva lýð-
ræðislega umræðu í landinu – að
sem flestir tali og taki þátt? Er for-
ingjapólitík eins og mér þykir hér
vera að ryðja sér til rúms til þess
fallin?
Þjóðaratkvæðagreiðsla
Á undanförnum árum hefur
mér að minnsta kosti tvisvar þótt
vera einboðið að efna hefði átt til
þjóðaratkvæðagreiðslu um mál
sem skiptu þjóðinni í fylkingar
eftir allt öðrum línum en lágu
innan Alþingis. Fyrra dæmið er
aðild Íslands að EES, Evrópska
efnahagssvæðinu. Hitt dæmið er
að sjálfsögðu ákvörðun um að
ráðast í Kárahnjúkavirkjun. Í
hvorugt skiptið nýtti forseti rétt
sinn til að skjóta þessum um-
deildu málum beint til þjóðarinn-
ar. Ólafur Ragnar Grímsson seg-
ist nú hlynntur því að beita þessu
ákvæði meira en verið hefur þótt
ekki hafi hann séð enn efni til
slíks. En ef það yrði nú ofan á að
beita þessu ákvæði, þá velti ég
því óneitanlega fyrir mér hvort
það væri til að auðvelda málið að
forseti hefði áður tekið virkan
þátt í þjóðmálaumræðunni um
það. Er ekki heillavænlegra að
liggja lægra en láta verkin tala;
nýta margumræddan öryggis-
ventil en láta þjóðina um lýðræð-
ið? Þar væri fundið jafnvægi á
milli forsetaembættis og þjóðar
sem ég væri sáttur við. ■
Karlmenn gera heiminn
ekki öruggari
„Með sífellt flóknara eftirliti og
skriffinnsku eigum við íbúar
heimsins á 21. öldinni að „fíla“
okkur öruggari. Okkur er ætlað
að treysta karlmönnum fyrir
framtíð okkar, karlmönnum
eins og Bush, Rumsfeld, Davíð
og Halldóri svo dæmi séu tekin.
Ég spyr gerum við það?
Mér þykir það leitt ég geri það
ekki. Þessir menn og allir aðrir
karlmenn heimsins við stjórn-
völinn geta haldið áfram út í
það óendanlega að reyna að
sannfæra mig um að „þeir geri
heiminn öruggari“ en það er
langt síðan ég hætti að trúa
þeim.
Það getur meira en verið að
viðkomandi karlmenn séu
sjálfsöruggir, vel máli farnir, og
eigi auðvelt með að taka
ákvarðanir. Þeir eiginleikar eru
einfaldlega ekki best til þess
fallnir að ég treysti þeim fyrir
mér eða öðru fólki – því miður.
Þeir eiginleikar eru áreiðan-
lega vel til þess fallnir að nöfn
viðkomandi verði færðir á
spjöld sögunnar ég efast ekkert
um það. Bush, Rumsfeld, Davíð
og Halldór Ásgrímsson – þeim
tekst áreiðanlega öllum að
komast í sögubækur viðkom-
andi landa fyrir eitthvað sem
karlkynssagnfræðingum fram-
tíðarinnar finnst sérlega merki-
legt og tilefni til að fræða kom-
andi kynslóðir um en erum við
samtíðarmennirnir sammála
þeirri túlkun?
Ég veit ekki með ykkur en ég
veit með mig ég treysti ekki
karlmönnum samtímans fyrir
veröldinni. Mér þykir það leitt
en ég hef enga ástæðu til þess.
Karlmenn sem ala á hug-
myndafræði haturs, tortryggni,
öryggis í formi skriffinnsku,
heims þar sem „hart mætir
hörðu“ er normið eru ekki full-
trúar mínir í þessum heimi
nema síður sé. Ég skil ekki hug-
myndafræði þeirra og því síður
rökstuðning.“
- SIGNÝ SIGURÐARDÓTTIR Á KREML.IS
Um daginnog veginn
ÖGMUNDUR
JÓNASSON
■
skrifar um
foringjapólitík.
Um daginnog veginn
TOSHIKI TOMA
■
skrifar um frumvörp til
Alþingis.
Foringjapólitík
■ Af Netinu
Styðjum frumvörpin
Kerfi með innbyggðri peningasóun
mmmmm...
...mmmmm
Ljúfengir
veislubakkar