Fréttablaðið - 29.06.2004, Blaðsíða 26

Að undanskildum stórviðburði
þessa vors, þegar forseti neitaði
að skrifa undir fjölmiðlalögin,
hefur fátt merkilegt gerst í um-
ræðu dægurstjórnmálanna und-
anfarið ár. Sama stefið endur-
tekið með lítið breyttum til-
brigðum og fær varla stórt pláss
hjá sagnfræðingum framtíðar-
innar. Þó hafa heyrst örfáar
raddir sem hafa fengið mig til
að sperra eyrun, en það er helst
þegar minnst hefur verið á nýja
orðræðu í stjórnmálum. Þar var
Katrín Jakobsdóttir, varafor-
maður vinstri grænna, framar-
lega í flokki og kom tal hennar
um hina nýja orðræðu m.a. við
kaunin á Eiríki Bergmann sem
sendi henni tóninn í Fréttablað-
inu. Nú er undirritaður einn af
þeim sem þykist skynja þörf á
nýrri orðræðu og langar til þess
að leggja sitt af mörkum. Mér
finnst líka að í stað þess að tala
um nýja orðræðu þá sé mál að
fara að setja eitthvað í orðræðu-
belginn.
Rýr áhrifamáttur
Varðandi gagnrýni Eiríks
Bergmann á að Katrín skyldi
leggja meiri áherslu á hina
nýju orðræðu en ýmis önnur
knýjandi mál vinstrimanna, s.s.
stöðu launamanna og önnur
brýn mál, þá er það mín skoðun,
og má styðja þá skoðun með
ýmis konar tölfræði, að án
nýrrar orðræðu, án nýrra að-
ferða og nýrrar pólitískrar sýn-
ar sé staða launafólks og al-
mennings, staða varnarbaráttu
án nokkurrar möguleika til
sóknar, þar sem sívaxandi gjá
myndast á milli þeirra sem eiga
og þeirra sem eiga ekki, þeirra
sem ráða og þeirra sem ráða
ekki. Þar sem samanlagt verð-
mæti launaumslaga okkar
skreppur saman í samhengi við
afkomutölur stórfyrirtækj-
anna. Þar sem lýðræðisleg
áhrif okkar í gegnum hefðbund-
inn atkvæðisrétt rýrna í sam-
hengi við aukin áhrif fjármagns
og stofnana og hversu hróplega
rýr okkar lýðræðislegu áhrif
eru miðað við þá möguleika
sem til staðar eru í þjóðfélag-
inu í dag.
Upplýstur almenningur
Í stuttu máli, án nýrrar orð-
ræðu er bara um varnarbaráttu
að ræða, í besta falli hægfara
undanhald þangað sem þjóðfé-
lagið og heimurinn allur er tví-
skiptur, þar sem óbrúanlega gjá
verður á milli mjög auðugs
minnihluta og meirihluta sem
hefur það í besta falli skítsæmi-
legt.
Hvað á svo heima í hinum
nýja orðræðubelg? Í vetur tók
Björgvin Sigurðsson frumkvæði
á þingi í umræðu um beint lýð-
ræði, en þróun lýðræðis hlýtur
að vera eitt af stóru málum
framtíðarinnar; hvernig getum
við aukið lýðræðisleg áhrif al-
mennings í samræmi við þá
tæknilegu möguleika sem eru til
staðar í dag. Hvernig getum við
komið til móts við þá staðreynd
að í dag er almenningur mun
betur upplýstur og hefur betri
aðgang að upplýsingum um flest
mál en fólk hafði á þeim dögum
sem núverandi fyrirkomulagi
var sett á fót. Hvernig getum
við gert fólki kleift að grípa inn
í og koma í veg fyrir að stjórn-
völd þjösnist í gegn með mál
eins og stuðning við árásina á
Írak gegn vilja langflestra
landsmanna? Umræður um mál-
skotsrétt forseta hafa vakið upp
umræðuna um beint lýðræði, en
vitaskuld hlýtur markmiðið að
vera að almenningur geti sjálft
knúið fram þjóðaratkvæða-
greiðslu á eigin forsendum.
Barnapólitík
Síðan eru önnur mál sem
ekki virðast snerta nein grund-
vallaratriði, mál eins og tekju-
tenging á ýmsum sviðum, en
þegar nánar er að gáð má finna,
í djúpgerð þeirrar umræðu,
ákveðnar grundvallarforsend-
ur sem tekist er á um. Þar er
um að ræða það sem kalla
mætti fjölskylduformgerð ann-
ars vegar og mannréttinda-
formgerð á hinn bóginn. Þetta
birtist t.d. í umræðunni um
tekjutengingu örorkubóta síð-
astliðinn vetur. Ég man eftir
sjónvarpsþætti þar sem Pétur
Blöndal deildi við Helga Hjörv-
ar um tekjutengingu örorku-
bóta. Pétur var þar í hlutverki
verjanda hinnar gömlu fjöl-
skylduformgerðar en Helgi
lagði áherslu á mannréttindi
hvers einstaklings. Fjölskyldu-
formgerðin tilheyrir þeim tíma
þar sem fjölskyldan var órjúf-
anleg eining, með verkaskipt-
ingu sem gerði það að verkum
að einstaklingarnir innan fjöl-
skyldunnar voru algerlega háð-
ir hverjum öðrum. Í þeirri
stöðu félagslegs og fjárhags-
legs sjálfstæðis karla og kven-
na dagsins í dag þvælist gamla
kerfið fyrir. Það felur í sér að
fólki er mismunað eftir lífsstíl
og því er komið í þá aðstöðu að
verða upp á náð og miskunn
ættingja og maka sinna komið.
Í stað fjölskyldupólitíkur mætti
t.d. tala um barnapólitík, því
það er í tengslum við börn sem
ríkisvaldið á að koma til móts
við fólk, ekki vegna lífsstíls
þess.
Fagor-heimilistæki
Það fer lítið fyrir umræðu
um nýja valkosti í rekstrar-
formum fyrirtækja. Samvinnu-
formið er talið úrelt og önnur
„alternatív“ rekstrarform álitin
vera eingöngu jaðarfyrirbæri,
ófær um að taka þátt í alvöru-
slagnum. Það er full ástæða til
að leiðrétta þennan misskiln-
ing. Eitt það merkilegasta sem
er að gerast á þessu sviði í dag
er keðja samvinnufyrirtækja
sem kennd eru við bæinn
Mondragon á norður Spáni.
Rekja má sögu þessara fyrir-
tækja, sem eru á annað hundrað
talsins, aftur til loka borgara-
stríðsins á Spáni. Á síðasta ári
veltu þau nærri því 10 milljörð-
um evra, sem var 17,5% aukn-
ing frá árinu á undan. Margir
þekkja Fagor-heimilistæki, en
þau hafa verið seld hér á Ís-
landi í mörg ár og eru fram-
leidd af einu þessara fyrir-
tækja. Það er margt merkilegt
við þessi fyrirtæki, en þau eru í
eigu starfsmannanna sem
vinna í þeim. Rekstrarleg út-
tekt, sem breska sjónvarpsstöð-
in BBC gerði, leiddi í ljós að
þessi fyrirtæki hafa ýmislegt
sem gefur þeim umtalsvert
samkeppnislegt forskot á
einkafyrirtæki í hefðbundnu
hlutafélagaformi. Það byggist
helst á lítilli yfirbyggingu og
miklum sveigjanleika sem
þessi fyrirtæki hafa. Þeir sem
vilja afla sér meiri upplýsinga
um þessi fyrirtæki geta fundið
þær á vefsíðunni mcc.es.
Húmanísk orðræða
Bandaríski málfræðingurinn
Noam Chomsky hefur sagt að
skapa þyrfti mannlegt samfélag
út frá eðli manneskjunnar og
það ætti að vera leiðarljós í póli-
tískri baráttu. Nú er ég ekki viss
um að við myndum komast að
nákvæmlega sömu niðurstöðu
um hvað sé mannlegt eðli, en ég
held að það sé rétt leið að færa
orðræðuna inn á það svið og
reyna að fikra okkur þaðan.
Rauði þráðurinn í hinni nýju
orðræðu hlýtur að vera
húmanískur þráður, hann bygg-
ist á því að skilgreina manneskj-
una og hanna samfélagið út frá
því. Það er kannski skiljanlegt
að stjórnmálamenn sem hafa
menntun eins og stjórnmála-
fræði eða lögfræði hafi tilhneig-
ingu til að reyna að komast
áfram með því að horfa ein-
göngu í baksýnisspegilinn,
stjórnmálafræðingar horfa á
form og hugmyndir horfinnar
aldar og lögfræðingar leita að
fordæmum. Vandinn er bara sá
að þetta þjóðfélag, þessi heimur
sem við í dag búum í, er heimur
ólíkur nokkrum öðrum sem hef-
ur verið til. Og hann kallar á
nýja orðræðu. ■
Dúkka Sjálfstæðisflokksins var
óvenju vel upptrekkt í ríkissjón-
varpinu kosningakvöldið. Svo vel
höfðu Valhellingar trekkt fjöðrina
að það hélt henni á línunni allt
kvöldið og dugði hér um bil til að
sanna að Ólafur Ragnar hefði ver-
ið kosinn með minnihluta at-
kvæða. Aðeins vantaði að Vestur-
Íslendingum væri blandað í málið
til að þynna atkvæðatölur forset-
ans.
Hún talaði ávallt um „frú Vig-
dísi“ sem tekin hefur verið inn í
Heimastjórnarflokkinn, en lét
vera að herra hinn óvirðulega
Norðurljósaforseta, enda er hann
ekki með nema fimm prósent at-
kvæða á bak við sig ef Færeying-
ar og Vestur-Íslendingar eru
reiknaðir með inn í dæmið, þeir
sem mættu ekki einu sinni á kjör-
stað í mótmælaskyni. Þannig sést
ef vel er að gáð hve djúp gjá hef-
ur myndast á milli forsetans og
þjóðarinnar, svo ekki sé minnst á
vestur-íslensku þjóðina. ■
29. júní 2004 ÞRIÐJUDAGUR18
KRISTJÁN SIG. KRISTJÁNSSON
SKRIFAR UM KOSNINGASJÓNVARPIÐ
Einn helsti túlkandi sjálfstæðis-
manna á stjórnmálalegum tíð-
indum segir hér í Fréttablaðinu,
eftir að úrslit í forsetakjöri voru
kunn, að Ólafur Ragnar Gríms-
son væri ekki forseti þjóðarinn-
ar, heldur væri hann forseti vin-
stri manna í landinu. Þessi um-
mæli eru vitanlega með þvílík-
um ólíkindum og eru í raun sam-
bærileg við það að segja að for-
sætisráðherra sé forsætisráð-
herra Sjálfstæðisflokksins en
ekki ríkisstjórnar Lýðveldisins
Íslands. Málið er að Ólafur
Ragnar hlaut afgerandi kosn-
ingu og það með atkvæðum all-
margra annarra en þeirra sem
flokkast undir vinstri villu
Hannesar Hólmsteins. 68%
fylgi við Ólaf Ragnar er ekki
eingöngu komið frá skilgreind-
um vinstri mönnum heldur í
verulegum mæli frá fjölmörg-
um stuðningsmönnum beggja
ríkisstjórnarflokkanna, þar með
þeim sem þetta ritar.
Oddvitar ríkisstjórnarflokk-
anna hafa með ummælum sínum
ekki getað leynt vonbrigðum sín-
um með úrslitin og sérlega dapur-
legt þótti mér að heyra í vinkonu
minni Valgerði Sverrisdóttur á
kosninganótt hálfpartinn finna að
að kjöri Ólafs Ragnars og ýja að
því að kosningin væri lítt glæsi-
leg, auðu atkvæðin mörg o.s.frv.
Sérstaklega í ljósi þess að Fram-
sóknarflokkurinn hlaut í kjör-
dæmi Valgerðar afar góða kosn-
ingu til Alþingis fyrir ári eða um
þriðjung atkvæða, en í NA-kjör-
dæmi fékk Ólafur Ragnar 75%
allra atkvæða. Enginn þarf að
segja mér annað en að sömu kjós-
endur Valgerðar hafi þar lagt
þungt lóð á vogarskálarnar, sem
og hefðbundnir kjósendur Sjálf-
stæðisflokksins.
Auðir seðlar og atkvæði
greidd öðrum frambjóðendum
voru mun færri en svo að þau
endurspegli alla aðra en þá sem
skilgreindir eru sem vinstri
menn í landinu. Hannesi Hólm-
steini Gissurarsyni og öðrum
þeim sem agnúast út í forseta-
kjörið vil ég gefa eitt ráð. Sýnið
þann drengskap að viðurkenna
Ólaf Ragnar Grímsson sem for-
seta Lýðveldisins. Það er nóg
komið af átökum á sviði stjórn-
mála og stjórnskipunar þar sem
hverjum og einum er ætlað að
skipa sér á bás með „okkur þess-
um góðu“ eða þá „hinum, vondu
köllunum.“ Samfélagið er sem
betur fer ekki svart/hvítt þar
sem fólki er skipað í tvö lið. Lið-
in eru fleiri og liðsmennirnir
vilja margir hverjir þvert á liðs-
heildir vinna saman að sætum
sigrum fyrir land og þjóð.
Forsetakjörið er staðreynd,
virðum það og vinnum með þeir-
ri stjórnskipun sem stjórnar-
skráin segir fyrir um. Ríkis-
stjórnin verður að viðurkenna
forsetakjörið og þá má ekki
gleyma stjórnarandstöðunni
sem einnig þarf að læra að við-
urkenna réttkjörna ríkisstjórn
og þingmeirihluta hennar. For-
seti, ríkisstjórn og stjórnarand-
staða verða síðan að vinna sam-
eiginlega og af drengskap í
hvers annars garð. Átakasamfé-
lagið sem illu heilli hefur verið
að skjóta dýpri rótum upp á
síðkastið hugnast mér alls ekki.
Landsmenn eiga einfaldlega
annað og betra skilið. ■
FORSETI ÍSLANDS
Bréfritara sárnaði umfjöllun
um Ólaf Ragnar Grímsson,
forseta Íslands, í kosninga-
þætti Sjónvarpsins.
Hún talaði ávallt um
„frú Vigdísi“ sem
tekin hefur verið inn í
Heimastjórnarflokkinn, en lét
vera að herra hinn óvirðu-
lega Norðurljósaforseta.
,,
Dúkka Sjálf-
stæðisflokksins
KJARTAN JÓNSSON
UMRÆÐAN
STJÓRNMÁLA-
UMRÆÐUR
Ný orðræða í stjórnmálum
Nú er undirritaður
einn af þeim sem
þykjast skynja þörf á nýrri
orðræðu og langar til þess
að leggja sitt af mörkum.
Mér finnst líka að í stað
þess að tala um nýja orð-
ræðu sé mál að fara að
setja eitthvað í orðræðu-
belginn.
,
Þverrandi drengskapur og glæsilegt endurkjör
EINAR SVEINBJÖRNSSON
SKRIFAR UM FORSETAKOSNINGARNAR