Fréttablaðið - 13.07.2004, Qupperneq 12

Hannes í Hvíta húsinu
Öllu var tjaldað til þegar Davíð Oddsson
fór til fundar við Bush forseta í Hvíta hús-
inu í síðustu viku. Með í för og á vettvangi
voru sérfræðingar og ráðgjafar úr ráðu-
neytum hér heima og sendiráðinu í Was-
hington. Einn nánasti vinur og ráðgjafi
forsætisráðherra, Hannes Hólmsteinn
Gissurarson prófessor, var einnig til taks
ef þörf væri talin á póli-
tískri skyndiráðgjöf þótt
ekki væri hann í hinni
opinberu sendinefnd
og tæki ekki þátt í sjálf-
um fundinum. Þegar
blaða- og sjónvarps-
menn sungu
óvænt af-
mælissöng-
inn fyrir
Bush að fundi loknum var Hannes
Hólmsteinn mættur í Oval Office, skrif-
stofu forsetans, og tók undir.
D fyrir Drottinn!
Sunnudagsmessur í Neskirkju eru orðnar
ómissandi viðkomustaður þeirra sem
ekki fá nóg af málefnum líðandi stundar í
fjölmiðlum. Séra Örn Bárður Jónsson,
sem þar messar, liggur ekki á skoðunum
sínum á þjóðmálum og alþjóðamálum.
Hafa af því spunnist nokkrar deilur á op-
inberum vettvangi en ekki er þó kunnugt
um annað en að sóknarbörnin séu sátt
við hirði sinn. Engar fréttir hafa borist um
klögumál til biskups yfir málfundabragn-
um á sumum messunum. Og séra Erni
Bárði er talið það til tekna að hann er vel
máli farinn og kemst oft hnyttilega að
orði. Á sunnudaginn var gerði hann sann-
færinguna að umtalsefni með þeim orð-
um að enginn maður væri „með hreina
samvisku, skotheldar kenningar eða
skoðanir.“ Og bætti við: „Ekki einu sinni
Jón Steinar (öndvert við það sem hann
hélt fram í fréttum í gær) eða aðrir lög-
fræðingar eða ráðherrar eða prófessorar
eða prestar eins og hann Örn Bárður“. Og
hann klykkti út með þessum orðum: „En
enginn prestur hefur
líklega verið jafn
pólitískur og
vígslubiskupinn,
séra Bjarni Jóns-
son, sem sagði
víst fólki að setja
á kjörseðilinn, D
fyrir Drottinn! Slíkt
mundi ég aldrei
gera!“
Í viðtali við Arnar Hauksson,
lækni, í Lyfjatíðindum las ég að
Hippocrates, sem fæddur var
456 fyrir Krist, hafi skrifað
lærða ritgerð um tíðaverki kven-
na, síðan var lítið sem ekkert
vikið að þessu fyrirbrigði þar til
í sálfræðinni eftir daga Freud og
voru þá uppi kenningar um að
tíðaverkir og reyndar einnig fyr-
irtíðaspenna væru af sálrænum
uppruna og algengari hjá milli-
stéttarkonum með lélega sjálfs-
mynd. Orðrétt úr viðtalinu við
Arnar: „Tíðaverkirnir væru yfir-
leitt hjá þeim konum sem ættu
mæður sem væru með tíðaverki
og þær flyttu þessi boð til dætra
sinna að blæðingar væru sárs-
aukafullar og kvíðvænlegar
þannig að dæturnar tækju illa á
móti blæðingunum. Þetta væri
þannig hópur veikgeðja kvenna
sem ættu veikgeðja mæður af
veikgeðja ættum. Allt fram und-
ir 1940-50 var þetta talinn góður
og gildur hluti af skýringum á
tíðaverkjum og í kennslubókum í
dag stendur ennþá að ein orsök
tíðaverkja sé „psychological“
eða sálræn sem er að miklum
hluta rangt“.
Ég er búin að vera mjög hugsi
yfir þessu, ekki síst vegna þess
að skilgreining Hippocratesar
var rétt, en gríska heitið er
„Dysmenorrhoea“ og merkir
sársaukafullt rennsli. Helming-
ur mannkyns finnur til tvo til
þrjá daga í mánuði í áratugi,
sumar mjög alvarlega, allar eða
að minnsta kosti lang flestar eitt-
hvað. Lærðar kenningar um af
hverju þessi vanlíðan stafar,
gleymast og til verða kenningar
um veikgeðja konur. Við getum
þó sem betur fer þakkað fyrir að
sá tími er liðinn og tíma og fjár-
magni er eytt til þess að finna
leiðir til að létta konum sásuk-
ann og óþægindin.
Samt er auðvitað alveg óþarfi
að verða hissa eða hugsi yfir
þessu. Þetta er bara lýsandi
dæmi um hvernig almennt er
fjallað um málefni kvenna. Við
getum tekið dæmi af vændisum-
ræðunni. Á Íslandi er saknæmt
að vera vændiskona, kaupandinn
er hins vegar alveg bráðsaklaus.
Tillaga var lögð fram á Alþingi
sl. vetur um að breyta þessu þan-
nig að kaup á vændi væri refsi-
vert en vændi sem stundað er til
framfærslu væri það ekki leng-
ur. Flutningsmenn tillögunnar
voru allir konur, þó ekki allar
konurnar sem sitja á þingi. Það
er nú líklega orðið rúmt ár síðan
kvikmyndin „Liilja 4-ever“ var
sýnd hér á landi. Sú kvikmynd er
vægast sagt mjög áhrifarík
lýsing á því hvernig ung stúlka
er blekkt og síðan hneppt í ánauð
og beinlínis gerð út og keypt af
dónum. Það er ofar mínum skiln-
ingi að Alþingi hafi ekki breytt
íslenskum lögum þannig að hlut-
skipti vændiskonunnar sem
fórnarlambs sé viðurkennt og
dónanarnir látnir sæta ábyrgð.
En líklegast eymir hér enn eftir
af kenningum um veikgeðja
konur og svo voru líka önnur lög
sem lá meira á að samþykkja.
Allar rannsóknir og kannanir
sem birtar eru sýna að jafnrétti
ríkir ekki á launamarkaði á Ís-
landi. Karlarnir finna þó alltaf
einhverjar skýringar. Nú síðast
af launakönnun í banka, þá sögðu
þeir einfaldlega að strákarnir
væru í betri störfum. Ekki er
lengur hægt að beita fyrir sig
mismunandi menntun, því fleiri
stelpur útkrifast úr háskólum en
strákar og þá verður það, vænt-
anlega fyrir algjöra tilviljun,
trúi ég, að strákarnir fá bara
betri störf. Í samfélaginu er alls
staðar mikil samkeppni. Karl-
arnir keppa sín á milli, stundum
svo að manni verður nánast orð-
fall. Mér hefur því stundum dott-
ið í hug, þegar ég sit á fundum
þar sem ég stundum var eina
konan og síðan lang oftast færri
konur en karlar að það sé svona
þegjandi samkomulag á milli
þeirra, karlanna, að á meðan þeir
haldi konum skör lægra, þá þurfi
þeir þó ekki að keppa við þær. Ef
tólf komast að háborðinu og það
er þegjandi samkomulag um að
hleypa konum ekki þangað þá
eru auðvitað meiri líkur á að
komast að. Ætli þetta sé nokkuð
miklu flóknara en það ? Þegar
fyrst var talað um jákvæða mis-
munun um ráðningu í störf, sem
sé að öðru jöfnu skyldi ráða konu
til starfa ef tveir sæktu um
(þetta var áður en karlar fóru að
láta að sér kveða í „kvennastétt-
um“) var ég mjög andvíg slíku
fyrirkomulagi. Var þeirrar skoð-
unar að það væri óþarft, konur
næðu rétti sínum á annan hátt.
Síðan eru um þrjátíu ár og ég hef
svo sannarlega skipt um skoðun,
ég er jafnvel farin að hallast að
því að svokölluð launaleynd stan-
di launum kvenna fyrir þrifum.
Konur verða nefnilega að beita
öllum tiltækum vopnum til að
kenningar um veikgeðja konur
verði settar til hliðar fyrir fullt
og allt. ■
N ær helmingur þjóðarinnar virðist ekki deila áhyggjum afframtíð varnarliðsins í Keflavík með ríkisstjórninni. Sam-kvæmt skoðanakönnun sem Fréttablaðið gerði um helgina
og birtir í dag er tæplega helmingur kjósenda sáttur við að herinn
fari úr landi. Rúmur meirihluti er hins vegar ósáttur við brottför
hersins. Athygli vekur umtalsverður munur sem er á afstöðu karla
og kvenna. Fyrirfram hefði mátt vænta þess að fleiri konur en karl-
ar væru sáttar við brottför hersins en könnunin leiðir í ljós að þessu
er öfugt farið. Ef miðað er við þá sem afstöðu tóku eru 54% karla
sáttir við að herinn fari úr landi en aðeins um 41% kvenna. Það er
einnig eftirtektarvert að meiri áhyggjur eru af brottför hersins úti
á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu.
Niðurstöður þessar vekja fleiri spurningar en þær svara um við-
horf þjóðarinnar til hersins og varna í landinu. Ástæða er til að
velta því fyrir sér hvað lesa megi í ólík svör karla og kvenna ann-
arsvegar og höfuðborgar og landsbyggðar hinsvegar. Ólíklegt verð-
ur að telja að konur séu orðnar herskárri eða meiri valkyrjur en
áður. Og ekki blasir við hvers vegna landsbyggðarfólk ætti að hafa
meiri áhyggjur af öryggi landsins og vörnum en fólk í þéttbýli. Lík-
legasta skýringin er að hér séu atvinnumálin að spila inn í svör
fólks. Konur hafi meiri áhyggjur en karlar af atvinnuleysi og sam-
drætti sem lokun varnarstöðvarinnar hefði í för með sér. Sömu
áhyggjur gætu skýrt viðhorfin á landsbyggðinni; þar eru atvinnu-
málin líklega oftar daglegt umhugsunarefni fólks en á höfuðborg-
arsvæðinu.
Séu þetta réttar ályktanir af niðurstöðu skoðanakönnunarinnar
er stór hluti þjóðarinnar farinn að líta á bandaríska herinn sem at-
vinnu- og afkomumál fremur en öryggisatriði. Það kemur ekki á
óvart miðað við þá athygli sem atvinnumál Suðurnesjamanna hafa
fengið í tengslum við umræður um fækkun í varnarliðinu og brott-
för F-15 orrustuþotnanna.
Niðurstaða fundar Davíðs Oddssonar og George Bush Bandarík-
jaforseta í Washington í síðustu viku var að því leyti vonbrigði að
þar skýrðust ekki línur um framtíð varnarliðsins. Íslensk stjórn-
völd hafa enga tryggingu fyrir óbreyttu ástandi í Keflavík og ekk-
ert liggur fyrir um það hvað Bandaríkjamenn ætlast fyrir. Frá sjón-
armiði þeirra, sem telja mikilvægt að bandaríska varnarliðið verði
hér áfram, felst gagnið í fundinum í því að Íslendingar fá að
minnsta kosti lengri umþóttunartíma og möguleiki virðist á því að
finna nýjan flöt á áframhaldandi varnarsamstarfi þjóðanna.
Skoðanakönnun Fréttablaðsins sýnir að þeim fer fjölgandi sem
ekki hafa sannfæringu fyrir því að bandaríski herinn hafi þýðingu
fyrir varnir landsins og telja jafnframt að ekki sé ástæða til að hafa
áhyggjur af atvinnulífinu fari herinn á brott. Eftir sem áður er ó-
svarað þeirri spurningu hvernig við Íslendingar eigum að tryggja
öryggi okkar og landvarnir til frambúðar. Réttmætt er að finna að
því að stjórnvöld hafi ekki fyrir löngu hafið undirbúning að aðlög-
un að þeim breytingum á varnarsamstarfinu sem fyrirsjáanlegar
hafa verið um árabil. ■
13. júlí 2004 ÞRIÐJUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Íslendingar virðast fremur hugsa um varnarliðið
sem atvinnumál en öryggisatriði.
Breytt viðhorf
til varnarliðsins
Veikgeðja konur
ORÐRÉTT
Orðheppinn
Gjör rétt, þol ei órétt.
Hrafnkell A. Jónsson héraðsskjala-
vörður á Egilsstöðum.
Morgunblaðið 12. júlí.
Hin leiðin
Við höfum beygt af leið og bakkað.
Guðni Ágústsson ráðherra skilur ekk-
ert í andstöðu samflokksmanna sinna
við fjölmiðlamálið.
Fréttablaðið 12. júlí.
Engir píslarvottar
Framsóknarmönnum líkar vel að
leika píslarvotta í fjölmiðlamálinu:
þeir beri í raun ekki ábyrgð á mál-
inu, en séu fórnarlömb Davíðs
Oddssonar. Þeirra hlutverk sé það
helst að dempa vitleysuna. Svo
auðveldlega geta framsóknarmenn
ekki skotið sér undan ábyrgð í
málinu: þetta er þeirra mál og þeir
bera á því ábyrgð.
Birgir Hermannsson stjórnmála-
fræðingur
DV 12. júlí.
Skipt um skoðun?
Mín skoðun er að hafna beri öll-
um frávikum frá orðum stjórnar-
skrár ef frávik ganga í þá átt að
rýra vernd borgaranna fyrir rík-
isvaldi.
Jón Steinar Gunnlaugsson í bókinni
Deilt á dómarana sem út kom árið
1987.
DV 12. júlí.
Einelti
Tilraunin heppnaðist, því að það
sannaðist, að einn blaðamanna
Fréttablaðsins var á vakt yfir
síðunni og síðan hefur DV nýtt
sér afraksturinn. Í mínum huga
á þetta ekkert skylt við blaða-
mennsku, einhverjir kynnu að
flokka það undir einelti. Textinn
á [heima-]síðunni er auðvitað
óbreyttur.
Björn Bjarnason ráðherra um „brel-
lu“ sína í Kína.
bjorn.is 10. júlí.
Dagsatt
Skjöl sem hefðu getað varpað
ljósi á það hvort George W. Bush
Bandaríkjaforseti gegndi her-
þjónustu í Alabama árið 1972,
voru eyðilögð fyrir mistök, að því
er fram kemur í bréfi sem banda-
ríska varnarmálaráðuneytið
sendi The New York Times.
Frétt frá AFP fréttastofunni í Was-
hington.
Morgunblaðið 12. júlí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Séu þetta réttar ályktanir af niðurstöðu skoðana-
könnunarinnar er stór hluti þjóðarinnar farinn að
líta á bandaríska herinn sem atvinnu- og afkomumál
fremur en öryggisatriði. Það kemur ekki á óvart miðað við
þá athygli sem atvinnumál Suðurnesjamanna hafa fengið
í tengslum við umræður um fækkun í varnarliðinu og
brottför F-15 orrustuþotnanna.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
degitildags@frettabladid.is
Í DAG
JAFNRÉTTI KYNJANNA
VALGERÐUR
BJARNADÓTTIR
VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR
Allar rannsóknir og
kannanir sem birtar
eru sýna að jafnrétti ríkir
ekki á launamarkaði á Ís-
landi. Karlarnir finna þó
alltaf einhverjar skýringar.
,,