Fréttablaðið - 12.06.2004, Qupperneq 16

Um þessar mundir er drjúg
hreyfingin í kringum Guðrúnu
frá Lundi. Ungar skáldkonur eru
svo æstar yfir hvernig var farið
með hana að ef hún væri á lífi
myndu þær kasta tölvunum sín-
um í tunnuna og fara norður í
land á reiðhjóli af einskærri
fórnarlund til að skúra, elda og
hella upp á könnuna svo hún gæti
helgað sig ritstörfum og indælu
molakaffi. Sumar vilja hafa
manninn með og hann gæti þá
smurt ofan í hana tíukorna
heilsubrauðið.
Ekki eru ungir menntamenn
síðri. Og jafnvel eldri, viður-
kenndir og gráhærðir ólátabelgir
síns tíma, játa núna að þeir hafi
bara verið róttækir á pappírnum
en innilega hrifnir af Guðrúnu,
sem þeir telja að hafi verið písl-
arvott stalínstímans á Íslandi,
eins og þeir líka sem urðu að lig-
gja í Dalalífi í felum niðri í kjall-
ara. Því ef komist hefði upp um
þá hefði kommaafinn rotað þá
með Kiljani.
Maður gæti haldið að öld væri
liðin frá dauða Guðrúnar og bók-
menntasinna með sektarkennd-
arsár langi að græða þau og má
út syndir feðranna með hátíð
sem hreinsar bókmenntasöguna
af svívirðu.
Varla hittir maður karl eða
konu af menntaðri millistétt,
kjósendur Vinstri grænna eða
Samfylkingarinnar, án þess að
Guðrúnu beri ekki á góma eftir
tvær mínútur. Því er óhætt að
segja að ef allir vildu Lilju kveð-
ið hafa eftir kaþólskan sið á
Íslandi, vildu nú allir hafa borið
Guðrúnu á höndum sér eftir and-
lát Kiljans.
Hrifningin er mest hjá ætt-
mönnum úr gæðingaflokki sósí-
alista, sem áttu rauða afa af
prestaættum og sovétsinnaða
pabba kringum Kristinn E. Andr-
ésson, versta kommúnista í sög-
unni. Sumir ganga með Dalalíf á
sér í vasabroti, prentað hjá sam-
einingarútgáfu sósíalista og
sjálfstæðismanna, Eddunni. Ást-
in á Guðrúnu fer einkennilega en
eðlilega saman við áhuga þannig
sambandssinna á glæpasögum og
reyfurum, sem mátti ekki minn-
ast á þegar maðurinn sem kæfði
Kristmann réð öllu í bókmennt-
um með dólgslegum orðum,
stofnaði Mál og menningu, ham-
aðist gegn Ellery Queen og hefði
langað að brenna bók hans Dou-
ble, Double.
En þá bregður svo við á mót-
sagnakenndum vængjum sam-
félags okkar, að hið gagnstæða
gerist. Afkomendur hins sauð-
svarta almennings, sem las á sín-
um tíma ekkert nema bækur
Guðrúnar, vita varla hver hún
var eða að hún sé framúrstefnu-
feministakerling fyrir háskóla-
fólk. Sem er á vissan hátt rétt í
ljósi smekks þess tíma sem við
lifum á.
Svipað gerist hjá afkomendum
kanasinnaðra kvenna og karla
sem var „gott í enskunni“ og áttu
svo troðfull herbergi af amerísk-
um glæpasögum að varla var
hægt að komast inn, en tækist það
kafnaði maður næstum í dauni af
kiljupappír. Þetta íhaldspakk,
mömmudrengir, kerlingasubbur
eða dægurlagafólk, lá alla daga í
reyfurunum meðan aðrir lásu rót-
tæka höfunda.
Nú hefur allt snúist við. Annað
hvort lesa afkomendur almenn-
ings eða kanaleppa ekkert eða
bækur innan stefnu sem heitir
lyklastraumurinn: DaVinci-
lyklinn, Dantelyklinn, Stúlkuna
með perlueyrnalokkana, þótt þeir
hafi ekki hugmynd um hver Leon-
ardo da Vinci var, enn síður Dante
og alls ekki Vermeer. Að þeirra
viti eru þetta bara bækur sem eru
mikið „teknar“.
Allir hóparnir eiga eitt sameig-
inlegt: Uppstrílaðan áhuga sem
einkennist af þykjastþekkingu á
stjórnmálum og menningarsögu. Í
lesefni þeirra er nóg af henni og
þeir ræða um reyfara, fléttur,
lykla og Guðrúnu yfir hvítvíni
kringum ostabakka og spyrja með
R-listalegum lausnasvip hvort
ekki væri spennandi að púsla
sama kertafleytingu og flösku-
skeytum á næstu listahátíð í
Reykjavík.
Enginn greinarmunur er gerð-
ur á athafnasemi og listsköpun.
Svo bráðum skrifar einhver
Snorralykilinn með kvikmynd í
huga. Á síðustu síðunum leysist
fléttan í göngunum í Reykholti þar
sem saman fer dularfullt völund-
arhús í anda Snorra Sturlusonar
og þéttriðið net þeirra sem vilja
hann feigan. Í lokin er honum
drekkt í lauginni og hann flýtur
þar uppbelgdur þegar börn koma
til að baða á sér tærnar. Mynd-
rænt séð er réttara að drekkja
Snorra en láta höggva hann. ■
Varla hittir maður
karl eða konu af
menntaðri millistétt, kjós-
endur Vinstri grænna eða
Samfylkingarinnar, án þess
að Guðrúnu beri ekki á
góma eftir tvær mínútur.
Því er óhætt að segja að ef
allir vildu Lilju kveðið hafa
eftir kaþólskan sið á Íslandi,
vildu nú allir hafa borið
Guðrúnu á höndum sér eftir
andlát Kiljans.
,,
Og núna Velvakandi
Við sögðum frá því í gær að vegna hinnar
nýju þjóðmálabaráttu Morgunblaðsins,
sem er ekki við vinstri menn eins og forð-
um daga heldur við aðra fjölmiðla, við-
skiptablokkir og forsetaembættið, væri
búið að endurvekja Staksteina. Þeir voru
árum saman safn tilvitnana í aðra fjöl-
miðla en þar birtast nú daglega baráttu-
greinar eftir Styrmi Gunnarsson og sam-
starfsmenn hans. En greinilega er ekki nóg
að tjalda til Staksteinum. Velvakandi. sem
er fornfrægur vettvangur fyrir ýmiss konar
boðskap, ekki síst frá „húsmæðrum í
Vesturbænum“, var fyrir mörgum árum
aflagður í sínu gamla hlutverki. Þar hafa
undanfarin ár aðeins birst tilkynningar um
týnda páfagauka, kettlinga sem eru gefins
og lyklakippur í óskilum. Ekki lengur, því
stríðið kallar. Á mánudaginn hét húsmóðir
Velvakanda „Sigrún“, á þriðjudaginn bara
„Kona“ og í gær skrifar „Guðrún Magnús-
dóttir“ um að verið væri að kaupa landið
og æðstu menn þess. „Það er mafíulykt af
því,“ segir „hún“.
Vald forsetans
Sjálfstæðismenn geta ekki lengur sagt að
flokkur þeirra hafi aldrei talið forseta Ís-
lands hafa neitt pólitískt vald. Á ráðstefnu
Sagnfræðingafélagsins í vikunni dró Svan-
ur Kristjánsson prófessor fram ávarp sem
forystumenn flokksins, Ólafur Thors, Bjarni
Ben. og Jóhann Hafstein, sendu trúnaðar-
mönnum sínum í forsetakosningunum
1952, þegar þeir reyndu að fá Bjarna Jóns-
son vígslubiskup kosinn forseta í stað
stjórnmálamannsins Ásgeirs Ásgeirssonar
(sem sigraði). Í ávarpinu segir: „Forseta-
embættið er pólitísk staða, svo pólitísk, að
á vissum örlagaríkustu augnablikum fer
forsetinn með meira vald og getur því ráð-
ið meiru um framtíðarheill þjóðarinnar en
nokkru sinni hefur verið á eins manns færi
að gera, allt frá því að land byggðist“.
Viðskiptablaðið segir í gær að Svanur hefði
átt að birta meira úr þessu bréfi því þar sé
varað við því að forsetavaldið sé mist-
notað til framdráttar
stjórnmálaflokkum og
þjóðin sundrist um
sameiningartákn sitt.
Þetta er auðvitað rétt
ábending, en breytir
ekki hinu að í bréfinu er
mikið vald forsetans,
sem ýmsir sjálfstæðis-
menn draga nú í efa,
viðurkennt.
Það er sama hvaðan gott kemur. Ef stjórnarflokkarnir násaman um lækkun virðisaukaskatts á þeim forsendum aðmeð því geti ríkissjóður greitt niður vaxandi verðbólgu,
þá má sætta sig við það. Það verður hins vegar að teljast hæp-
in hagstjórn. Það er meiri hætta á að lækkun virðisaukaskatts
skili sér ekki í verðlagið á þenslutíma en ef stjórnvöld næðu
fyrst betri tökum á hagstjórninni og lækkuðu skattinn þegar
nokkur kyrrð væri komin á verðlagið. Háir skattar á Íslandi eru
ekki ástæða verðbólgunnar nú heldur sú að ekki hefur tekist að
mæta auknum umsvifum í samfélaginu með aðhaldsaðgerðum.
Það gæti því orðið skammgóður vermir fyrir stjórnvöld að
lækka virðisaukaskatt til að hemja verðbólgu. Sú aðgerð gæti
jafnvel byrgt sýn á raunverulega verðbólguhvata.
En ef til vill er betra að fá skattalækkanir á röngum forsend-
um en fá þær alls ekki. Þótt til séu kenningar um að það sé hag-
fellt að ríkið taki til sín aukið fé á uppgangstímum til að draga úr
þenslu þá þekkjum við Íslendingar fá dæmi þess að þessi kenn-
ing raungerist. Ríkið okkar eyðir yfirleitt mestu af skattfé sínu
jafnóðum og það nær að komast yfir það – og þá skiptir litlu hvort
það er uppgangur eða samdráttur í öðrum geirum samfélagsins.
Það má finna betra samhengi milli ríkisútgjalda og þess hversu
langt er til kosninga en stöðu efnahagslífsins. Við þekkjum líka
dæmi þess að þeir sem gæta almannafjár hafi smitast af bjart-
sýni í samfélaginu á ofþenslutímum og ausið úr ríkissjóði á báðar
hendur – til dæmis í þenslunni um aldamótin síðustu.
Fyrir síðustu kosningar hafnaði Davíð Oddsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, hagfræðikenningum um að ríkið ætti að
taka til sín sem mest fé á uppgangstímum með þeim rökum að
ekkert benti til að almenningur færi verr með fé en ríkisvaldið.
Hvort sem þessi kenning er gagnslaus alls staðar í veröldinni er
ljóst af reynslu okkar Íslendinga að ef hún á að duga þarf henni
að fylgja aðhaldssemi í ríkisrekstri. Og þar sem ekkert bólar á
henni er ástæðulaust að láta sem þessi kenning gagnist okkur.
Skattalækkun nú væri því fremur réttlætismál en hag-
stjórnaraðgerð. Og löngu tímabært réttlæti. Það er auðvitað
engin hemja að ríkisvaldið leggi tæp 25 prósent ofan á alla
neysluvöru og 14 prósent ofan á þá allra nauðsynlegustu. Þenn-
an skatt þurfa allir að greiða hvort sem þeir eru aflögufærir
eða ekki. Það er hins vegar vandséð að ríkisvaldið skorti fé.
Íslenskt samfélag hefur tekið miklum framförum á undan-
förnum áratugum. Samhliða hagsæld hafa ýmsar hömlur verið
lagðar af og aukinn þróttur færst í samfélagið. Af einstökum
ágöllum sem greina íslenskt samfélag frá nágrannalöndum
okkar er hátt matarverð líklega sárasti bletturinn. Lækkun
virðisaukaskatts er því gott skref til að bæta íslenskt samfélag.
Stöðvun stjórnlausar þenslu ríkisútgjalda yrði síðan óhjá-
kvæmilegur fylgifiskur slíkrar aðgerðar. Það er einnig jákvæð-
ur þáttur því það er löngu tímabært að endurskoða ríkisrekst-
urinn og marka nýja og skilvirkari stefnu í menntamálum, heil-
brigðismálum og velferðarþjónustu. ■
12. júní 2004 LAUGARDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Skattalækkanir komnar til umræðu aftur –
en á skrítnum forsendum.
Lækkun skatta
bætir samfélagið
ORÐRÉTT
Annir kaupsýslumanna
Jæja, nú er laxveiðitímabilið
hafið og fyrstu fiskarnir eru
komnir á land. ... Og um leið
lamast íslenskt viðskiptalíf og
lömunin nær hámarki í júlí og
fram yfir miðjan ágúst, þegar
forstjórar og æðstu stjórnendur
halda til veiða.
Týr, dálkahöfundur Viðskipta-
blaðsins.
Viðskiptablaðið 11. júní.
Byggt á rannsókn?
Fá ungmenn hugsa: „Jæja, hvort
á ég nú að verða pípari, ís-
lenskufræðingur eða hóra?“
Katrín Jakobsdóttir, varaformaður
Vinstri grænna.
Fréttablaðið 11. júní.
En ef það er Hannes
Hólmsteinn?
Það segir mér nákvæmlega ekki
neitt, og í því felast nákvæmlega
engin tíðindi, að einhver
„prófessor við Háskóla Íslands“
hafi einhverja skoðun. En af ein-
hverjum ástæðum eru prófessor-
ar, dósentar og lektorar í guða-
tölu hjá mörgum fréttamönnum
ljósvakamiðlanna.
Ólafur Teitur Guðnason í viku-
skammti sínum um fjölmiðla sem
raunar fjallar aðeins um „Baugs-
miðla“.
Viðskiptablaðið 11. júní.
Smá andsemítisma líka
Ólafi Ragnari forseta er fundið
allt til foráttu. Hann er jafnvel
kallaður Ólafur R. Grímsson.
Verst er að hafa gert embættið
„pólitískt“. En svo er líka vakin
athygli á því að hann hafi ekki
gifst í kirkju - og stungið upp á
að jafnvel hefði mátt finna rab-
bína til að gefa saman Ólaf og
Dorrit. Spurning hvort við fáum
líka smá andsemítisma til að
krydda stjórnmálabaráttuna í
sumar.
Egill Helgason blaðamaður.
DV 11. júní.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Það er auðvitað engin hemja að ríkisvaldið leggi
tæp 25 prósent ofan á alla neysluvöru og 14
prósent ofan á þá allra nauðsynlegustu. Þennan skatt
þurfa allir að greiða hvort sem þeir eru aflögufærir eða
ekki. Það er hins vegar vandséð að ríkisvaldið skorti fé.
,,
Uppbyggileg og skemmtileg námskeið þar sem lögð
er áhersla á hópefli og styrkingu einstaklingsins. Í lok
hvers námskeiðs er farið út fyrir borgina og grillað.
Leikjanámskeið, 6 – 10 ára (‘94 – ‘98)
14. – 18. júní
21. – 25. júní
3. – 6. ágúst
9. – 13. ágúst
Ævintýranámskeið, 10 – 12 ára (‘92 – ‘94)
21. – 25. júní
9. – 13. ágúst
Námskeiðin eru frá klukkan 13:00 til 17:00 alla dagana.
Verð krónur 3.000. Innifalið í því eru allar ferðir og nesti. Skráning í
Neskirkju í síma 511-1560 eða á neskirkja@neskirkja.is
Leikja- og ævintýranámskeið í Neskirkju
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
ANDLEGT LÍF
GUÐBERGUR
BERGSSON
Sigurganga Guðrúnar frá Lundi
16-17 leiðari 11.6.2004 20:27 Page 2