Tíminn - 31.03.1973, Side 13

Laugardagur 31. marz 1973.
TÍMINN
13
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timans).,
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur í Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Aðrar skrifstofur: simi 18300. Áskriftagjald 300 kr.
á mánuði innan lands, i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
Boðskapur frá Panama
Fundur sá, sem öryggisráð Sameinuðu þjóð-
anna hélt nýlega i Panama, felur i sér boðskap,
sem ekki má fara framhjá íslendingum. Hann
sýnir svo glöggt afstöðu þessarar merku stofn-
unar til smárikis, sem er háð nauðungarsamn-
ingi við stórveldi.
Af honum má ráða, að Islendingar þyrftu ekki
að óttast, þótt Bretar reyndu siðar meir að
snúa sér þangað, ef svo óliklega tækist til að
úrskurður Alþjóðadómstólsins i landhelgisdeil-
unni yrði þeim i hag.
Fundur öryggisráðsins i Panama var
haldinn til að fjalla um nauðungarsamning,
sem Panama gerði við Bandarikin 1903 i sam-
bandi við Panama-skurðinn. Samkvæmt
samningnum öðluðust Bandarikin viðtæk
réttindi á svæðinu meðfram skurðinum.
Panamastjórn hefur á undanförnum árum
reynt að fá nýjan samning, sem tryggði full-
komlega lögsögu rikisins yfir umræddu svæði.
Bandarikin hafa ekki viljað fallast á þetta og
visað til þess, að engin timamörk og ekkert
uppsagnarákvæði væri i samningnum frá 1903.
Um skeið mun Panamastjórn hafa haft til at-
hugunar að fá samninginn ógiltan af Alþjóða-
dómstólnum, en komizt að þeirri niðurstöðu, að
slikt myndi reynast vonlitið. Hún ákvað þvi að
snúa sér til öryggisráðsins og leita eftir stuðn-
ingi þess. Með tilstyrk rikjanna i latnesku
Ameriku og þróunarlandanna i Afriku og Asiu,
tókst að fá þvi framgengt, að fundur öryggis-
ráðsins, sem fjallaði um þetta mál, yrði haldinn
i Panama.
Niðurstaða fundarins var mjög hagstæð fyrir
Panama, þótt Bandarikin beittu neitunarvaldi
til þess að koma i veg fyrir, að nokkur ályktun
yrði formlega samþykkt. 1 þeirri ályktunartil-
lögu, sem Bandarikin felldu, fólst áskorun til
viðkomandi rikja um að gera sem fyrst nýjan
samning, sem tryggði full yfirráð Panama-
rikis yfir öllu landi sinu. Þrettán af fimmtán
rikjum, sem eiga fulltrúa i öryggisráðinu,
samþykktu þessa tillögu, þar á meðal Frakk-
land. Bretland sat hjá og Bandarikin voru ein á
móti.
Fyrir íslendinga er þetta mjög athyglisverð
niðurstaða. Ef svo óliklega færi, að úrskurður
Alþjóðadómstólsins gengi á móti Islendingum,
myndu þeir að sjálfsögðu ekki hlita honum, þar
semþeir telja dóminn ekki hafa lögsögu i
málinu. Samkvæmt lögum Sameinuðu
þjóðanna gætu Bretar ekki framfylgt dómnum,
heldur yrði að snúa sér til öryggisráðsins og
óska þess, að það framfylgdi dómnum. Af af-
stöðu öryggisráðsins á fundinum i Panama má
vel ráða, hver afstaða öryggisráðsins myndi
verða. Fulltrúar þróunarrikjanna þar myndu
aldrei verða með þvi að framfylgja úrskurði,
sem byggðist á nauðungarsamningi,sem smá-
riki hefði verið þvingað til að gera, og gengi
auk þess gegn augljósri réttarþróun i heim-
inum. íslendingar þurfa ekki að kviða úrskurði
öryggisráðsins i sliku máli.
Vonandi kemur aldrei til þess, að deila Breta
og íslendinga komi fyrir öryggisráðið. Óliklegt
er, að Bretar verði svo óhyggnir að halda
málinu svo lengi til streitu. En eigi að siður er
mikilsvert fyrir íslendinga að fylgjast með þvi
hver er hugur öryggisráðsins til smáþjóðanna.
ERLENT YFIRLIT
Nimeiry stjórnar víð-
lendasta ríki Afríku
Hann þykir einbeittur og farsæll stjórnandi
ÞAÐ þykja aö sjálfsögðu
ekki nein sérstök tiðindi,
þegar hjól springur á jeppa og
bilstjórinn fer að bjástra við
að skipta um hjól. Þetta vakti
þó talsverða athygli nýlega i
þorpi einu i Súdan, þegar
menn veittu því athygli, aö
bilstjórinn var enginn annar
en Gaafar el — Nimeiry, for-
seti landsins. Það dró ekki úr
athyglinni, að honum fórst
verkið vel og kunnuglega úr
hendi og það sást greinilega,
að forsetinn hafði ekki aöeins
krafta i kögglum, heldur var
verklaginn i bezta lagi.
Það er venja Nimeiry
forseta að ferðast mikið um
riki sitt og oft er hann einn á
ferð, eins og i þetta skipti.
Nimeiry getur átt það til að
skjóta upp kollinum á hinum
óliklegustu stööum og þegar
menn eiga hans sizt von. A
þennan hátt hefur hann öðlazt
mikla þekkingu á starfs-
háttum og framkvæmdum á
hinum óliklegustu sviðum og
orðið kunnugur þjóðinni og
kjörum hennar. Þetta hefur og
áreiðanlega stutt að þvi að
vinna honum hylli almenn-
ings.
GAAFAR EL-NIMEIRY er
fæddur 1. janúar 1930. Hann
átti sæmilega efnaða foreldra
og var fyrst settur á skóla, þar
sem hann lærði mikið af
kóraninum utan að. Siðar hóf
hann nám við brezkan fram-
haldsskóla, en Bretar fóru þá
enn með yfirráð i Súdan. Hann
vakti enga sérstaka athygli
sem námsmaöur, en hins
vegar reyndist hann ágætur
iþróttamaður og varð leiðtogi
skólafélaga sinna á íþrótta-
sviðinu. Hann varð snemma
pólitlskur og tók þátt i sjö
mánaða verkfalli skólafélaga
sinna, þegar hann var 16 ára
gamall. Verkfall þetta var
gert til að mótmæla þvi, hve
tregir Bretar voru til að fallast
á sjálfstæði Súdans, en samn-
ingar stóðu þá yfir um þau
mál. Þrátt fyrir þátttöku
Nimeiry i verkfallinu, mæltu
brezku skólayfirvöldin með
þvi, að Nimeiry fengi inn-
göngu i herskóla. Þar gekk
Nimeiry námið sæmilega, en
sýndi þó enga yfirburði i bók-
legum fræðum. Arin 1965-66
stundaði hann framhaldsnám
við herskóla i Bandarikjunum.
Innan hersins hækkaði hann
hægt i tign og mun það m.a.
hafa stafað af þvi, að hann
þótti uppreisnargjarn.
Þrisvar sinnum var hann
fengelsaður í sambandi við
uppreisnartilraunir, en var
sleppt i öll skiptin. Arið 1964
tók hann þátt i byltingartil-
raun, sem heppnaðist, en
hlaut ekki neina viður-
kenningu fyrir það. Hann
snerist þvi brátt gegn hinum
nýju valdhöfum og hugsaði
ráð sitt i hljóði.
t MAIMANUÐI 1969 fékk
Nimeiry loks tækifæri til að
koma áformum sinum fram.
Nokkrir liðsforingjar gerðu þá
stjórnarbyltingu, sem heppn-
aðist, undir forustu hans.
Síðan hefur Nimeiry verið
raunverulegur einræðisherra i
Súdan.
Fyrst eftir valdatöku sina,
hafði Nimeiry náið samstarf
við kommúnista og beindist
stjórnarfarið þá mjög i sósia-
liska átt. T.d voru ýmsar at-
vinnugreinar þjóðnýttar. Vin-
skapur Nimeirys og komm-
únista fór hins vegar út um
þúfur, þegar kommúnistar
gengust fyrir byltingartilraun
i júli 1971. Byltingartilraun
þessi haföi að mestu heppnazt,
þvi að uppreisnarmenn voru
búnir að ná forsetahöllinni og
héldu Nimeiry i stofufangelsi.
Hersveitir, sem voru tryggar
Nimairy, hófu þá gagnsókn og
tókst þeim að frelsa Nimeiry
og brjóta uppreisnina á bak
aftur. Eftir að Nimeiry var
kominn til valda aftur,- lét
hann hart mæta hörðu og voru
allir helztu leiðtogar komm-
únista dæmdir til dauða.
Nimeiry lét framfylgja dóm-
unum, þrátt fyrir mótmæli
ýmissa kommúnistarfkja og
kommúnistaflokka viða um
heim. Siðan hefur verið mjög
grunnt á þvi góða milli
Nimeiry og leiðtoga Sovétrikj-
anna, en Nimeiry sakar þá um
að hafa stutt uppreisnina.
Eftir að leiðir Nimeirys og
kommúnista skildu, hefur
Nimeiry dregið úr þjóðnýting-
unni, sem hann telur hafa
gefizt illa, og horfið að ýmsu
leyti meira til vestrænna
stjórnarhátta, einkum i efna-
hagsmálum. Hann hefur
einnig skipt um ráðherra og
framkvæmt mikla hreinsun i
embættismannakerfinu. Yfir-
leitt er talið, að honum hafi
tekizt að uppræta ýmsa spill-
ingu, sem áður átti auðvelt
uppvaxtar. Nimeiry hafi þvi
reynzt farsæll og ókreddu-
bundinn stjórnandi. Hann hafi
jafnframt sýnt við ýms tæki-
færi, að hann skorti ekki kjark
til djarfra framkvæmda, ef á
þarf að halda.
NIMEIRY vann mesta
stjórnmálasigur sinn á siðasta
ári, þegar honum tókst að
leiða borgarastyrjöldina i
Súdan til lykta með samkomu-
lagi eftir að hún hafði staðið
samfleytti 17 ár. Orsök styrj-
aldarinnar var sú, að blökku-
menn i Suður-Súdan töldu sig
hlunnfarna og undirokaða af
Aröbum, sem eru i meirihluta
i norðurhluta landsins.
Nimeiry hefur lagt mikið kapp
á að jafna deilurnar milli
Araba og blökkumanna og
hefur óneitanlega orðið vel
ágengt i þeim efnum. Það er
ekki talið sizt mikilvægt, að
honum hefur tekizt að vinna
tiltrú blökkumanna.
Það er vissulega ekki
vandalaust verk að stjórna
riki eins og Súdan. Það er við-
lendasta riki Afriku, eða 2505
þús. ferkm.,en ibúarnir eru
um 17 millj. Samgöngur eru
lélegar innan lands og þvi
erfitt að hafa fulla stjórn i
öllum hlutum hins viðlenda
rikis. Nimeiry reynir að bæta
úr þessu með stöðugum ferða-
lögum, sem oftast eru ekki
neitt tilkynnt fyrirfram.
UM ÞESSAR mundir er
Nimeiry I opinberri heimsókn
i Bretlandi. Koma hans
þangað hefur leitt til mikils
viðbúnaðar af hálfu brezkra
stjórnarvalda, sem óttast að
skæruliðasamtök Palestinu
Araba vilji Nimeiry feigan. Sá
atburður gerðist nýlega, eins
og alkunnugt er, i Khartoum,
höfuðborg Súdans, að félagar
úr samtökunum Svarti
september réðust inn I sendi-
ráð Saudi-Arabiu, þegar
veizla stóð þar yfir, og réðu
bana tveimur bandariskum
sendisveitarmönnum og
einum belgiskum sendisveitar
manni. Eftir langa umsát og
mikið þóf tókst að yfirbuga
skæruliðana og hafa nú verið
hafin réttarhöld gegn þeim.
Vafalitið verða þeir dæmdir til
dauða, en sennilegt þykir.að
Nimeiry breyti dauða-
dómunum i ævilangt fangelsi
Nimeiry hefur ekki látið lenda
við það eitt, að hefja réttar-
höld gegn skæruliðunum,
heldur hefur hann lýst yfir þvi,
að rannsókn hafi leitt i ljós, að
samtökin Svarti september sé
ekki sérstök samtök, óháð
hinum viðtækari skæruliða-
samtökum Palestinu-Araba,
eins og haldið hafði verið,
heldur aðeins deild úr þeim.
Hann hefur þvi gert öll samtök
Palestinu-Araba útlæg i
Súdan. Þetta þykir djarflega
gert og sýna einbeitni hans i
stjórnarframkvæmdum.
Nimeiry er mikill að vallar-
sýn og ber sig vel. Hann þykir
þægilegur og skemmtilegur i
umgengni. Hann hefur aldrei
verið talinn gáfnaljós, en
þykir hafa sýnt farsæla greind
sem stjórnandi. Hann er
einkvæntur og barnlaus.
—Þ.Þ.
Þ.Þ.