Fréttablaðið - 25.08.2004, Blaðsíða 16

Þegar samfélagið breytist hratt verða gjarnan til tveir hópar.Annar aðlagar sig breytingunum og reynir að leggja sitt afmörkum til þess að þær megi verða til mestrar farsældar. Hinn
leggst á grúfu og grætur liðna tíð.
Þessara hópa hefur beggja gætt í umræðum um breytingar á ís-
lenskum fjármálamarkaði. Hrundar og hálfhrundar stoðir kerfis sem
var gengið sér til húðar streittust á móti.
Vissulega getur verið erfitt að aðlagast nýjum tímum. Fjölbreytni
er ógn einfaldrar heimsmyndar. Íslenskur almenningur er hins vegar
jafnan fljótur að átta sig á nýjungum og margt sem menn horfðu á í
forundran fyrir örfáum árum er hluti af daglegu lífi fólks í dag.
Undanfarin misseri hefur verið mikið breytingarskeið í íslensku
fjármálalífi. Einkavæðing bankakerfisins hleypti nýju lífi í fjármála-
kerfið. Kraftur og frumkvæði tók við af pólitísku skömmtunarkerfi.
Afleiðingarnar eru byrjaðar að líta dagsins ljós. Hörð samkeppni
bankanna birtist neytendum í nýjum lánum KB banka sem bera lægri
vexti en menn hefði getað dreymt um fyrir örfáum mánuðum. Aðrar
fjármálastofnanir svara fullum hálsi og munu bjóða svipuð kjör. Það
er eðli samkeppninnar. Sá sem svarar ekki lifir ekki af. Þess vegna er
ástæða til þess að hafa áhyggjur af sparisjóðunum sem einangraðir
voru frá almennri þróun með lagasetningu Alþingis. Sú aðgerð var
vanhugsuð og mótaðist af öðru en framsýni og skynsemi.
Útspil KB banka er ánægjulegt. Ekki síst vegna þess að til skamms
tíma var af ákveðnum öflum samfélagsins litið á forystumenn bank-
ans sem holdgervinga hinnar ófyrirleitnu nýju kynslóðar íslenskra
fjármálamanna. Kynslóðar sem lét lönd og leið gömul bandalög blóð-
tengsla og flokkshollustu.
Andi þessarar kynslóðar svífur nú yfir vötnum alls fjármálakerf-
isins og ræður ákvörðunum í öllum bönkunum. Fylgifiskarnir eru
minni rekstrarkostnaður og batnandi kjör fólksins í landinu. Stjórn-
endur íslenskra fjármálafyrirtækja komast ekki upp með annað en að
beita allri þekkingu sinni og hugkvæmni til þess að skapa meiri verð-
mæti með vinnu sinni.
Þessi kynslóð hefur að undanförnu tekið til í útlánum bankanna
eftir áralöng afskipti stjórnmálamanna af ákvörðunum ríkisbank-
anna. Afskipti sem héldu áfram fram á síðasta dag í eigu ríkisins og
jafnvel nokkru lengur.
Viðskipti ganga út á að taka yfirvegaða áhættu. Yfirvegunin dreg-
ur úr áhættunni en eyðir henni ekki. Viðskiptalífið mun þurfa að
takast á við erfiða tíma og rangar ákvarðanir. Það liggur í eðli við-
skipta. Mistökin munu þó verða minni og færri en þekkt er af opin-
berum viðskiptaævintýrum. Óhætt er að fullyrða að miðstýrt fjár-
málakerfi hefði aldrei nýtt sér þau tækifæri sem bankarnir hafa séð
til hagræðingar og útrásar undanfarin misseri. Tækifæri sem með
beinum hætti eru farin að bæta lífskjör venjulegra Íslendinga. ■
Guðjón Ólafur
Varaþingmaðurinn Guðjón Ólafur Jóns-
son hefur aldeilis lagt sitt vog á vogar-
skálarnar í deilunni innan Framsóknar-
flokksins. Það er við hæfi að eftirláta
honum þátt dagsins og þess vegna eru
birt tvö sýnishorn úr grein sem hann
skrifaði um flokks-
systkin sín.
Fyrra sýnis-
hornið
„Það þarf ekki
r e y n s l u m i k l a
menn í pólitík til
að sjá hand-
bragð Sivjar og
Jónínu Bjart-
marz á þessari auglýsinga- og kynning-
arherferð sem ranglega var túlkuð sem
einhver sérstök stuðningsyfirlýsing við
Siv. Það var altjent örugglega ekki það
sem sú síðarnefnda ætlaði og fjöldi
annarra. Hvað sem því líður hafði her-
ferðin þveröfug áhrif og styrkti augljós-
lega bæði formann flokksins og aðra
þingmenn í þeirri ákvörðun sem síðar
var tekin.“
Seinna sýnishornið
„Enn furðulegra hefði þó verið ef Krist-
inn H. Gunnarsson hefði stutt tillögu
formannsins. Kristinn hefur leynt og
ljóst unnið að því um langt skeið að
koma ríkisstjórninni frá og beitt til þess
öllum brögðum.“ Guðjón segir Kristinn
hafa misst traust annarra þingmanna til
að vera þingflokksmaður. „Það var
hvorki skyndileg ákvörðun né and-
skotalaus af hálfu þingflokksins. Líklega
hefði blessaður maðurinn verið á móti
tillögu formannsins þótt
hann hefði lagt til að
Kristinn yrði sjálfur ráð-
herra. Kristinn H. er
alltaf á móti, hefur alltaf
verið á móti og verður
alltaf á móti – nema
kannski því að gapa
ofan í fjölmiðla
annað slag-
ið. Þá er
líka gott að
vera á
móti.“
Vandræðagangur framsóknar-
manna með val á ráðherrum til
setu í ríkisstjórninni minnir á
hvað þingmennska er raun for-
smáð starf á Íslandi. Þingmenn
eiga það til að verða ábúðarfullir
á svipinn þegar þeir minna á að á
Íslandi ríkir þingræði en athafnir
þeirra gefa annað til kynna. Þeir
virðast líta á þingmennsku án ráð-
herradóms eins og blindgötu eða
eins og langt nám án útskriftar,
tákn um að menn hafi ekki alveg
ráðið við efnið. Eins og umræður
síðustu vikna gefa til kynna er
baráttan um ráðherrastól ekki lít-
ilvægur þáttur í lífi þingmanns-
ins, heldur, að því er virðist, sjálft
markmiðið með þingmennskunni.
Af hverju skyldu svo fáir hafa
áhuga á þingmennsku í þessu
þingræðisríki?
Ein af hugmyndum Vilmundar
heitins Gylfasonar var sú að ráð-
herrar ættu ekki sæti á þingi.
Þingmaður sem tæki við ráð-
herraembætti yrði því að segja af
sér þingmennsku. Ekki fara í
leyfi, heldur beinlínis segja af sér
þingmennsku. Þessi háttur er
óvíða hafður á, nema helst þar
sem framkvæmdavald er á hendi
þjóðkjörins forseta. Þó eru til
dæmi um þetta í þingræðisríkjum
eins og í Noregi.
Í fyrstu kann mönnum að sýn-
ast að dregið yrði úr valdi þings-
ins með því að skilja á milli þing-
mennsku og ráðherradóms. Því er
hins vegar alveg öfugt farið. Þing-
ið myndi öðlast mun meira frelsi
frá framkvæmdavaldinu en það
hefur nú. Þingmenn ættu um leið
miklu hægara með því að veita
framkvæmdavaldinu það aðhald
sem stofnað var til með skiptingu
valdsins. Á Íslandi er tæpast hægt
að tala um þrískiptingu valdsins
því sömu aðilar, forustumenn rík-
isstjórnarflokka hvers tíma, ráða
í senn þingi og ríkisstjórn.
Hugmyndir um skiptingu
valdsins byggja hins vegar á því
að þingið hafi sjálfstæði frá fram-
kvæmdavaldinu og geti þannig
veitt því fullt aðhald. Upphaflega
gerðu menn eins og Montesquieu
ráð fyrir að ólíkir aðilar færu með
framkvæmdavald og löggjafar-
vald og sú skipan næst að veru-
legu leyti í samtímanum þar sem
þjóðkjörnir forsetar fara með
framkvæmdavald. Hugmyndir
um fulltrúalýðræði hvíla síðan á
þeirri sýn að einstakir þingmenn
séu hvorki fulltrúar fyrir tiltekna
hagsmuni né svarnir liðsmenn
órofa fylkinga heldur sjálfstæðir
einstaklingar sem beita skynsemi
sinni og samvisku í þágu heildar-
innar. Hér er ekki um að ræða ein-
hverjar draumsýnir löngu geng-
inna hugsjónamanna, heldur er
þetta grundvallartriði tekið upp í
stjórnarskrá Íslands, eins og í
stjórnskipun margra annarra
landa, með skýru ákvæði um að
þingmenn skuli ekki bundnir af
öðru en eigin samvisku. Veruleiki
íslenskra stjórnmála virðist hins
vegar nokkuð langt frá þessum
grunnhugmyndum, bæði hvað
varðar sjálfstæði einstakra þing-
manna frá sértækum hagsmunum
og hvað varðar sjálfstæði þings
frá framkvæmdavaldi.
Þessi einfalda breyting sem
Vilmundur stakk uppá fyrir rúm-
um tuttugu árum gæti breytt
þessu ástandi í veigamiklum atrið-
um. Eitt er að líklega færu fleiri
áhugamenn um þingræði og þing-
störf í framboð til þings. Með því
gæti okkur hlotnast sjálfstæðara,
og öflugra þing sem gæti veitt
framkvæmdavaldinu virkara og
gagnsærra aðhald. Áhugamenn
um ráðherradóm gætu reynt að
vekja athygli á hæfileikum sínum
með öðrum hætti en þeim að
standa vaktina í félagsstarfi
stjórnmálaflokka og olnboga sig
svo í gegnum þingflokka. ■
25. ágúst 2004 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
HAFLIÐI HELGASON
Útrás og atorka fjármálakerfisins er farin að bæta lífs-
kjörin.
Frelsið nýtir
tækifærin
Forsmáð starf
ORÐRÉTT
Kraftur í auði framsóknar-
kvenna
„Konur í Framsóknarflokknum
ætla ekki að láta kúga sig. Við
urðum mjög öflugar um það
leyti er við stofnuðum landssam-
bandið og fórum hraðbyr innan
flokksins. Við þurfum að eflast
aftur og veit ég að sá kraftur býr
í okkur.“
Sigrún Magnúsdóttir, varamaður í
Landssambandi framsóknarkvenna.
Fréttablaðið 24. ágúst.
Ólympíutognun
„Ég tognaði á nákvæmlega
sama stað á leikunum í Sydney
fyrir fjórum árum en hef ekki
fundið fyrir þeim síðan. Þetta
virðist vera einhver ólympíu-
tognun.“
Jón Arnar Magnússon tugþrautar-
maður.
Morgunblaðið 24. ágúst.
Upplifun á kostnað öryggis
„Ég er ekki talsmaður þess að
loka [lista]verkin inn í glerbúr-
um því það truflar aðgengi og
upplifun almennings á verkun-
um. Ég er hins vegar talsmaður
þess að fyllsta öryggis sé gætt
en það er samt ekkert kerfi það
öruggt að það geti fullkomlega
tryggt öryggi verka svo framar-
lega sem það er verið að sýna
þau. Eina leiðin væri þá bara að
loka þau inni í bankahólfum en
það viljum við ekki gera.“
Ólafur Kvaran, forstöðumaður Lista-
safns Íslands.
Fréttablaðið 24. ágúst.
Standa við loforðin
Við erum ekki komnir með pen-
inginn en við erum komnir með
loforð og það sem Vestfirðingar
lofa standa þeir við.
Geir Gestsson, Patreksfirði.
Morgunblaðið 24. ágúst.
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Athugasemd:
Misskilningur
RITSTJÓRN Í viðtali í Fréttablaðinu á
mánudag var sagt að Halldór Ás-
grímsson vissi ekki til óánægju
innan Framsóknarflokksins. Mis-
skilnings gætti milli hans og
blaðamanns. Halldór sagðist ekki
vita til úrsagna úr flokknum en
svaraði ekki á þann hátt spurn-
ingu um óánægju innan Fram-
sóknarflokksins. Beðist er vel-
virðingar á mistökunum.■
HALLDÓR ÁSGRÍMSSON
Útspil KB banka er ánægjulegt. Ekki síst vegna
þess að til skamms tíma var af ákveðnum öflum
samfélagsins litið á forystumenn bankans sem holdgerv-
inga hinnar ófyrirleitnu nýju kynslóðar íslenskra fjármála-
manna. Kynslóðar sem lét lönd og leið gömul bandalög
blóðtengsla og flokkshollustu.
,, Í DAGÞINGMENNSKA
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Á Íslandi er tæpast
hægt að tala um þrí-
skiptingu valdsins því sömu
aðilar, forustumenn ríkis-
stjórnarflokka hvers tíma,
ráða í senn þingi og ríkis-
stjórn.
,,
sme@frettabladid.is