Fréttablaðið - 05.09.2004, Blaðsíða 8

“Fortíðarþrá“
Þegar Björgólfur Guðmundsson talaði í
ræðu á föstudaginn um „fjölmiðla sem
hafi blindast af fortíðarþrá“ fór ekki
milli mála hvað hann var með í huga:
Morgunblaðið og ritstjóra þess, Styrmi
Gunnarsson, sem haldið hefur uppi
hörðum ádeilum á forystumenn í við-
skiptalífinu á und-
anförnum mánuð-
um. Ummæli Björg-
ólfs, um að ekki
mætti með laga-
setningu þrengja
að uppbyggingar-
og þróunarstarfi
fyrirtækja, bein-
dust að áformum
Valgerðar Sverr-
isdóttur að setja ný lög um viðskiptalíf-
ið. Þó að Björgólfur hafi hrósað Davíð
Oddssyni fyrir forystu um að breyta ís-
lensku þjóðfélagi er augljóst að gagn-
rýnin snýr einnig að forsætisráðherra
sem virðist sama sinnis og ritstjóri
Morgunblaðsins og viðskiptaráðherra.
Velta menn að vonum fyrir sér hvaða
skoðun bankaráðsmaður Björgólfs og
hægri hönd forsætisráðherra, Kjartan
Gunnarsson, hafi á þessum málum.
Hann hefur verið þögull sem gröfin.
Ólga í flokknum
Jónmundur Guðmarsson, bæjarstjóri á
Seltjarnarnesi, hefur staðið í ströngu að
undanförnu vegna óróa sem er meðal
bæjarbúa út af fyrirhuguðum nýbygg-
ingum í grennd við Valhúsaskóla. Þótt
mótmælendur séu líklega í minnihluta
eru í þeirra hópi málsmetandi áhrifa-
menn sem eru vel tengdir í þjóðfélag-
inu, ekki síst innan Sjálfstæðisflokksins.
Fara fremstir Þór Whitehead prófessor
og Ólafur Egilsson sendiherra. Meðal
þeirra sem lagt hafa þeim lið er áhrifa-
maður í flokknum Gunnlaugur Sævar
Gunnlaugsson sem reyndar er búsettur
í Garðabæ. Hefur þetta skapað Jón-
mundi, sem er fyrrverandi aðstoðar-
maður Björns Bjarnasonar ráðherra,
talsverð óþægindi. Og sumir spá því að
málið kunni að draga dilk á eftir sér.
Heyrst hefur að Ólafur Egilsson hafi í
aðdraganda sveitarstjórnarkosninga
árið 2002 lýst miklum áhuga á að fara í
framboð fyrir flokkinn. Það gæti orðið
heitt í kolunum í næsta prófkjöri.
Nýtt ríkissjónvarp er orðið til með
kaupum Símans á rúmlega fjórð-
ungshlut – ráðandi hlut – í sjón-
varpsstöðinni Skjá einum. Raunar
má tala um þriðju ríkisstöðina því
Breiðvarp Símans er ákveðin teg-
und af sjónvarpsrekstri. Athyglis-
vert er að þegar þetta spurðist út á
föstudaginn reyndu forráðamenn
Símans að drepa málinu á dreif með
því að senda fjölmiðlum fréttatil-
kynningu með fyrirsögninni „Sím-
inn tekur þátt í kaupum á enska
boltanum“! Þar sagði: „Síminn hef-
ur tekið þá ákvörðun að taka þátt í
fyrirtæki, svokallaðri efnisveitu,
sem hefur áhugavert sjónvarpsefni
fram að færa og dreifa efni þess á
fjarskiptaneti sínu á stafrænu
formi. Í þeim tilgangi tekur Síminn
þátt í kaupum á félagi sem á 100% í
enska boltanum og um fjórðungs-
hlut í Íslenska Sjónvarpsfélaginu
sem starfrækir Skjá 1.“
Þetta mál snýst þó í kjarna sínum
hvorki um enska boltann né staf-
rænt sjónvarp – þótt hvort tveggja
séu þættir í málinu. Þetta snýst um
pólitísk yfirráð ákveðinna manna
yfir fjölmiðli. Það skondna er að
þetta er sömu mennirnir og áttu
svefnlausar nætur í vor og sumar
vegna þess að „markaðsráðandi
fyrirtæki“ hefði eignast Stöð tvö.
Magnús Ragnarsson, sjónvarps-
stjóri Skjás eins, mætti þá ábúðar-
fullur og þungbrýnn á fund allsherj-
arnefndar Alþingis til að lýsa yfir
stuðningi við fjölmiðlafrumvarpið
sem bannaði slíkt fyrirkomulag. Nú
er markaðsráðandi fyrirtæki, Sím-
inn, búið að kaupa Skjá einn og sjón-
varpsstjórinn er í sjöunda himni!
Þeir menn sem standa á bak við
nýja Ríkissjónvarpið og samherjar
þeirra og vinir, sem fá það hlutverk
að verja gjörninginn á opinberum
vettvangi, eru líka sömu mennirnir
og mest hafa hneykslast á því að op-
inbert fyrirtæki, Orkuveita Reykja-
víkur, skuli fjárfesta í fjarskipta-
fyrirtækjum eins og Línu.neti sem
eru í samkeppni við einkafyrirtæki.
Hefur verið talað um sóun almanna-
fjár í því sambandi. Og vissulega
með réttu: Tap Orkuveitunnar á
þessum ævintýrum er sagt nema
um þremur Þjóðminjasöfnum.
Nú þegar Síminn fylgir í fótspor
Orkuveitunnar, þegar Brynjólfur
Bjarnason fetar í fótspor Alfreðs
Þorsteinssonar, eru þessir menn
glaðir og reifir. Enda snúast þessi
mál ekki um sannfæringu og sam-
kvæmni. Þau snúast um það hverj-
ir mega eiga fjölmiðla og önnur
fyrirtæki. Þau snúast um það
hverjir mega spila með almannafé
og ríkisstofnanir.
Þegar Skjár einn, sem hefur
verið fjárhagslega veikburða fyrir-
tæki með litla markaðshlutdeild,
varði tugmilljónum króna til að
kaupa sýningarrétt á ensku knatt-
spyrnunni fyrr á þessu ári – og
bauð þá betur en Sjónvarpið og
Stöð tvö – veltu margir því fyrir sér
hvaðan þeir peningar kæmu og
hvernig í ósköpunum forráðamenn
stöðvarinnar ætluðu að láta enda ná
saman. Nú er komið á daginn að
þeir nutu með leynd stuðnings þol-
inmóðra lánadrottna sem hljóta að
hafa treyst því frá upphafi að aðili
með fullar hendur fjár kæmi á end-
anum að borðinu þannig að við-
skiptin væru áhættulaus.
Áform eru uppi um að Síminn,
sem er að 99% í eigu ríkisins, verði
seldur – einkavæddur – innan fárra
vikna. Að vísu er einhver drauga-
gangur í því máli eins og oft áður
þegar ríkisfyrirtæki eru seld en
ætla verður að salan gangi eftir.
Sennilega má treysta því að tekist
hafi að búa svo um hnútana að þeir
sem eignast fyrirtækið séu í góðum
tengslum við núverandi stjórnend-
ur þess sem jafnframt verði meðal
eigenda. Með öðrum orðum eða
„blátt áfram“: Síminn á ekki að
ganga úr greipum þeirra aðila sem
honum ráða í dag. Fari málið í
þennan farveg verður til öflugasta
fjarskipta- og fjölmiðlafyrirtæki
landsins. Hvað samkeppnisyfirvöld
segja við þeirri samlögun á eftir að
koma í ljós.
Það eru reyndar bjartar hliðar á
þessu máli. Eins og Sigurður G.
Guðjónsson, forstjóri Norðurljósa,
benti á í viðtali við Morgunblaðið í
gær er líklegt að hugmyndin um
fjölmiðlalög sé nú dauð. Stjórn-
málamennirnir sem beittu sér í því
máli þurfa ekki lengur að hafa
áhyggjur þegar „þeirra menn“ eru
búnir að eignast sjónvarp með
traustan fjárhagsgrundvöll. Og
samkeppni milli öflugra aðila á fjöl-
miðlamarkaði er vissulega miklu
áhugaverðari en samkeppni þar
sem einn risi gnæfir yfir sviðið.
Kæmi ekki á óvart að kaup Símans
á Skjá einum væru liður í stærri
áformum eða áætlun sem miðaði að
því að eitt og sama fyrirtækið eign-
aðist einnig með tímanum Morgun-
blaðið og Viðskiptablaðið og haslaði
sér völl á tímaritamarkaði.
En kjarni málsins er sá að auð-
vitað áttu forráðamenn Símans að
bíða eftir því að fyrirtækið yrði selt
og þá fara að huga að útrás á fjöl-
miðlamarkaði. Sigurður Kári Krist-
jánsson, þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins, mælir skynsamlega hér í
blaðinu í gær: „Síminn, sem opin-
bert fyrirtæki, hefði ekki átt að
fjárfesta í Skjá einum. Það hefði
verið miklu heppilegra ef nýir eig-
endur á Símanum eftir einkavæð-
ingu hans hefðu tekið ákvörðun um
fjárfestingu sem þessa.“
Er ekki sjálfsagt að gera þá
kröfu til manna sem hafa áhuga á
sjónvarpsrekstri að þeir komi
sjálfir með það fé sem til þarf í
stað þess að seilast í sjóði ríkis-
fyrirtækja? Sú leið sem nú hefur
verið farin verður tæpast kölluð
annað en pólitísk og viðskiptaleg
misnotkun. ■
Þ að má velta upp þeirri spurningu hvort ræða Björgólfs Guð-mundssonar, bankaráðsformanns Landsbankans, á þingi Sam-bands ungra sjálfstæðismanna í fyrrakvöld og svar Styrmis
Gunnarssonar, ritstjóra Morgunblaðsins, við ræðu Björgólfs í Reykja-
víkurbréfi sunnudagsútgáfu Morgunblaðsins dragi ekki fyrst og
fremst fram djúpstæð átök innan Sjálfstæðisflokksins – jafnvel vísi að
klofningi – fremur en að þessi skoðanaskipti lýsi ólíkum áherslum
stjórnmálamanna og frammámanna í viðskiptum. Í ræðu sinni talaði
Björgólfur sem sjálfstæðismaður. Þegar hann sagði „við“ átti hann við
sjálfstæðismenn en ekki félaga sína í viðskiptum. Björgólfur undraði
sig á að innan raða sjálfstæðismanna væru menn sem krefðust þess að
íslenskum fyrirtækjum yrði búin þrengri starfsskilyrði með lögum en
annars staðar þekkist. Hann undraði sig á að meðal sjálfstæðismanna
væru þeir til sem reyndu að magna upp ótta almennings við stór fyrir-
tæki og vekja almenna andúð á viðskiptalífinu. Og Björgólfur kvartaði
undan leiðaraskrifum Morgunblaðsins sem virtust helst hafa það
markmið að egna stjórnmálamenn til að þröngva íslensku samfélagi
nokkra áratugi aftur í tímann og endurvekja einangrun lokaðs klíku-
samfélagsins. Björgólfur talaði sem sjálfstæðismaður sem trúði enn á
helstu stefnumál flokksins um frjálsan markað, frelsi einstaklinganna
og valddreifingu í stað valdboða og miðstýringar. Hann talaði sem
flokksmaður sem skildi ekki hvers vegna forysta flokksins og ritstjóri
Morgunblaðsins vildu sveigja af þeirri braut sem skilað hefur miklum
árangri, opnað samfélagið og stóreflt.
Án efa hefur Björgólfur talað þarna fyrir munn margra sjálfstæðis-
manna. Síðustu misseri hafa verið mörgum sjálfstæðismanninum erf-
ið. Forysta flokksins og ritstjóri Morgunblaðsins hafa staðið fyrir
áróðri fyrir afturhvarfi til valdstjórnarstjórnmála þar sem öll svið
samfélagsins eru sett undir hælinn á stjórnvöldum. Það er ekki aðeins
viðskiptalífið og flest stærstu og öflugustu fyrirtæki landsins sem hafa
verið skotspænir forystu flokks og blaðs heldur allar helstu stofnanir
landsins; Hæstiréttur, forsetinn, Háskólinn, umboðsmaður Alþingis,
jafnréttislög. Í kjölfar mikils framfaraskeiðs, þegar íslenskt samfélag
virtist hafa tækifæri til að eflast og stórlega batna, fylltist forysta
flokks og blaðs skyndilega einhverri óskýrðri ólund og hafði allt á
hornum sér. Þegar Íslendingar fóru að sjá árangur erfiðis síns sá for-
ysta flokks og blaðs aðeins svartnætti og hrópaði á bráðaaðgerðir til að
forða samfélaginu frá glötun. Þetta hafa fleiri sjálfstæðismenn en
Björgólfur átt erfitt með að skilja – ekki síst þar sem hin nýja stefna
beindist einna helst gegn því sem áður voru helstu baráttumál flokks
og blaðs.
Það er því alrangt af Styrmi Morgunblaðsritstjóra að túlka sjónar-
mið Björgólfs sem hagsmuni stórfyrirtækja. Sjónarmið Björgólfs
njóta án nokkurs vafa meiri stuðnings innan sjálfstæðisflokksins en
skoðanir Styrmis – og það sama á reyndar við landsmenn alla, eins og
fjölmargar skoðanakannanir hafa sýnt. Þegar Styrmir býður Björgólfi
í lok Reykjavíkurbréfsins að láta af skoðunum sínum og taka upp skoð-
anir ritstjórans og hljóta að launum forystuhlutverk í viðskiptalífinu;
verður okkur hins vegar ljós vandi Morgunblaðsritstjórans. Björgólf-
ur hefur hingað til náð að túlka ágætlega sjónarmið viðskiptalífsins og
ekki þurft að sækja það umboð til Morgunblaðsins. Í ræðu sinni á þingi
SUS túlkaði hann einnig vel sjónarmið meirihluta almennra sjálfstæð-
ismanna – og aftur án aðstoðar eða blessunar Styrmis. Það er einkenni
forystumanna að vera læsir á samtíma sinn og tækifærin sem hann ber
með sér. Þeir sem lesa ekkert úr samtímanum annað en vá og ógn geta
aldrei orðið forystumenn. Slíkir menn kallast úrtölumenn. ■
5. september 2004 SUNNUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Skoðanaskipti Björgólfs Guðmundssonar og Styrmis
Gunnarssonar varpa ljósi á átök innan Sjálfstæðis-
flokksins.
Sjálfstæðismenn
takast á
FRÁ DEGI TIL DAGS
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SUNNUDAGSBRÉF
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
SJÓNVARPSSTÖÐIN SKJÁR EINN. Átti í fjárhagslegum erfiðleikum en er nú með fullar
hendur fjár eftir að ríkisfyrirtækið Síminn keypti ráðandi hlut í fyrirtækinu.
Er ekki sjálfsagt að
gera þá kröfu til
manna sem hafa áhuga á
sjónvarpsrekstri að þeir
komi sjálfir með það fé sem
til þarf í stað þess að seilast
í sjóði ríkisfyrirtækja?
,,
Skjár 1 verður
ríkissjónvarp – í bili