Fréttablaðið - 20.10.2004, Blaðsíða 20

KB banki kostar nú tæpa fimm
milljarða dollara eða hátt í helm-
ing af árlegri þjóðarframleiðslu
íslendinga. Atlanta er að verða
eitt stærsta fyrirtæki sinnar teg-
undar í heiminum. Lesendur við-
skiptasíðna í breskum blöðum
komast varla hjá því að þekkja
til Baugs. Björgúlfur Thor er
umsvifamaður á heimsvísu. Ís-
lenskir listamenn líta á heiminn
sem sinn starfsvettvang. Það eru
líklega ekki mörg samfélög á
jörðinni sem hafa hagnast eins
mikið á hnattvæðingu síðustu
áratuga og það íslenska. Engu að
síður virðist þetta mikilvægasta
fyrirbæri samtímans vera minna
rætt á Íslandi en víðast annars
staðar. Á því eru einhverjar
skýringar en þær eru ekki efnis-
legar því enginn getur haldið því
fram að margt hafi skipt ís-
lensku þjóðina eins miklu máli
og hnattvæðing síðustu ára. Um-
sköpun á nær öllum sviðum ís-
lensks þjóðlífs, allt frá atvinnu-
lífi til menningar, má rekja með
beinum hætti til hennar. Breyt-
ingarnar eru svo umfangsmiklar
og djúpstæðar að síðustu einn til
tveir áratugir eru einhver mesti
byltingartími Íslandssögunnar.
Þessar breytingar eru hins vegar
ekki á nokkurn hátt séríslenskar.
Þvert á móti. Eðli þeirra skilst
alls ekki ef menn horfa á þær út
frá séríslenskum aðstæðum. Allt
frá Írlandi, Spáni, Grikklandi og
Hollandi til risaríkja eins og
Kína og Indlands og smáríkja
eins og arabísku furstadæmana
við Persaflóa sjá menn byltingar
í atvinnulífi og stórfelldar breyt-
ingar í þjóðmálum, sem einnig
má finna í hundrað öðrum ríkj-
um. Fyrir áratug eða meira fóru
menn víða um heim að taka eftir
því að stórfelldar breytingar í at-
vinnulífi og þjóðlífi voru að eiga
sér stað með líkum hætti allt í
kringum jörðina. Á síðustu árum
hefur fátt verið rannsakað af
meiri ákafa innan nokkurs fjölda
fræðigreina en þetta fyrirbæri.
Hugtakið hnattvæðing og nánast
öll þau mörgu ferli sem menn
reyna að fanga og skýra með því
hugtaki eru efni í stórfelldar
deilur innan fræðaheimsins en
fáir efast hins vegar um að at-
vinnulíf, stjórnmál og menning
þjóða allt í kringum jörðina er að
breytast með skyldum og tengd-
um hætti. Hugtakið hnattvæðing
hefur því orðið að leiðsögustefi
samtímans um alla jörðina. Til
þess er gripið í sífellu í umræð-
um um ólíkustu málefni enda
ríkir sú tilfinning víðast í heim-
inum að alla mikilvægustu afl-
vaka breytinga í samtímanum sé
að finna í hnattrænum ferlum
sem hugtakinu er ætlað að vísa
til. Enda ræðir enginn maður í
nokkurri alvöru um atvinnulífið í
Þýskalandi, menningarmál í
Frakklandi, velferðarmál í
Hollandi, eftirlaunamál á Ítalíu,
efnahagsmál í Japan eða þjóðmál
í Kína án beinna tilvísana til
hnattvæðingar. Það er því með
nokkrum ólíkindum að umræða
um þær djúpstæðu og víðtæku
breytingar sem orðið hafa á ís-
lensku atvinnulífi og íslensku
samfélagi skuli helst fara fram í
sem næst algeru samhengisleysi
og oftast snúast um innlendar
persónur, staðbundnar stofnanir
og einstaka uppákomur. Sú gagn-
gera bylting sem orðið hefur í
fjármálaheiminum er eitt af
mörgum dæmum um þetta. Ekki
þarf að minna á umfang hennar
og víðtæk áhrif á íslenska hag-
kerfið en almennar umræður um
byltingarkennd áhrif hnattvæð-
ingar á íslenskan fjármálamark-
að hafa hins vegar oftar en ekki
snúist um yfirlýstar eða meintar
skoðanir Davíðs Oddssonar á
einstökum fyrirtækjum eða ein-
staklingum eða þá um minnihátt-
ar pólitík og séríslenskar uppá-
komur í kringum breytingar á
umhverfi fjármálaviðskipta.
Þarna er ekki við Davíð Oddsson
að sakast heldur við þá almennu
hefð í íslenskri umræðu að mál
skuli brotin niður í svo smáa og
undarlega anga að þau verði á
endanum óskiljanleg og úr öllu
samhengi við stærri veruleika.
Þessi hefð er ósköp heimilisleg
en hún á það til að byrgja mönn-
um sýn á eigin veruleika og eigin
sögu. Um leið beinir hún sjónum
manna frá eðli þeirra viðfangs-
efna sem þátttakendur í stjórn-
málum ættu að vera að glíma við.
Það segir nokkra sögu um fyrir-
ferð Davíðs Oddssonar, en eigin-
lega þó meiri sögu um íslenska
umræðuhefð, að menn vilji helst
ræða hin djúpstæðustu áhrif
hnattrænna byltinga á íslenskt
samfélag út frá hans annars
áhugaverðu persónu. Af því má
hafa gaman en ekki skilning. ■
F orystumenn stjórnarandstöðuflokkanna á Alþingi; ÖssurSkarphéðinsson, Steingrímur J. Sigfússon og Guðjón A. Krist-jánsson, hafa borið fram þingsályktunartillögu sem felur í sér
að nafn Íslands verði ekki lengur á lista Bandaríkjamanna og Breta
yfir hinar svokölluðu „staðföstu“ eða „viljugu“ þjóðir er studdu inn-
rás þeirra í Írak í mars í fyrra. Jafnframt gerir tillagan ráð fyrir að
skipuð verði nefnd þingmanna til að leiða í ljós aðdraganda og
ástæður þess að ríkisstjórnin ákvað að lýsa yfir stuðningi við innrás-
ina án samráðs við utanríkismálanefnd Alþingis.
Líklega hefði verið skynsamlegra af þingmönnunum að leggja
megináherslu á seinni lið tillögunnar og flytja hann sem sjálfstætt
þingmál. Óhugsandi er að stjórnarliðar á Alþingi geti samþykkt að
afturkalla stuðninginn við innrásina enda má segja að það jafngilti
vantrausti á leiðtoga ríkisstjórnarinnar, forsætisráðherra og utan-
ríkisráðherra. Aftur á móti má færa fyrir því málefnaleg rök, óháð
afstöðu til Íraksmálsins að öðru leyti, að gera beri opinber öll skjöl
og gögn um aðdraganda stuðningsyfirlýsingar ríkisstjórnarinnar.
Samþykkt um það fæli ekki í sér fyrir fram afstöðu eða vantraust.
Sé vilji fyrir hendi og sannfæring um að ekkert sé á ferðinni sem
ekki þoli dagsljósið ætti að geta náðst um þetta atriði þverpólitísk
samstaða.
Málsmeðferð ríkisstjórnarinnar varðandi stuðninginn við inn-
rásina í Írak í fyrravor var öll hin einkennilegasta. Sama dag og inn-
rásin hófst fengu Íslendingar fregnir af því að blaðafulltrúi Banda-
ríkjaforseta hefði lýst því yfir á fundi með fréttamönnum í Hvíta
húsinu að Ísland væri eitt þeirra ríkja sem lýst hefðu sérstökum
stuðningi við innrásina. Þegar farið var að leita skýringa á þessu hér
heima staðfestu þáverandi forsætisráðherra og utanríkisráðherra,
Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson, að þeir hefðu veitt samþykki
sitt fyrir því að Ísland ætti aðild að hernaðaraðgerðunum með þess-
um hætti. Hvorki þá né síðar hefur verið upplýst um aðdraganda
málsins, um það hvaða upplýsingar eða tilmæli lágu ákvörðuninni til
grundvallar og með hvaða hætti hún var tekin. Ekki liggur fyrir að
ákvörðunin hafi verið tekin með formlegum hætti á ríkisstjórnar-
fundi eða að haldnir hafi verið fundir í þingflokkum stjórnarflokk-
anna til að kynna málið eða fá samþykki fyrir því. Engar skýringar
hafa heldur fengist á því af hverju sniðgengið var ákvæði 24. grein-
ar þingskaparlaga um að ríkisstjórn beri ávallt undir utanríkismála-
nefnd Alþingis „meiri háttar utanríkismál“ eins og þetta hlýtur að
teljast.
Halldór Ásgrímsson, þáverandi utanríkisráðherra, sagði á Al-
þingi 7. október í fyrra að ríkisstjórnin hefði lýst yfir stuðningi við
innrásina í Írak „að vandlega íhuguðu máli“. Ráðherrann skuldar Al-
þingi nánari greinargerð um þessar íhuganir. Taka ber undir með
stjórnarandstöðunni á Alþingi að leggja ber fram „öll gögn stjórn-
valda um Íraksmálið, þar með taldar fundargerðir, minnisblöð og
greinargerðir, sem varpað geta ljósi á þetta ferli“, eins og það er
orðað í þingsályktunartillögunni. Í því sambandi er rétt að hafa í
huga að sambærileg gögn bandarískra og breskra stjórnvalda hafa
verið gerð opinber. Ekkert réttlætir að leyndarhjúpur sé vafinn um
þetta mál. ■
20. október 2004 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Rétt er að upplýsa um aðdraganda og ástæður
stuðnings Íslands við innrásina í Írak.
Skjöl og gögn
í dagsljósið
FRÁ DEGI TIL DAGS
Taka ber undir með stjórnarandstöðunni á Alþingi
að leggja ber fram „öll gögn stjórnvalda um Íraks-
málið, þar með taldar fundargerðir, minnisblöð og grein-
argerðir, sem varpað geta ljósi á þetta ferli“, eins og það
er orðað í þingsályktunartillögunni.
,,
+FYRIR ÁSKRIFENDUR
Glaðningur fyrir
áskrifendur DV
Ti
lb
oð
g
ild
ir
út
o
kt
ób
er
2
00
4
eð
a
m
eð
an
b
irg
ði
r e
nd
as
t 25%
AFSLÁT
TUR
Fullt ver
ð er 8.90
0,- m.vsk
Sértilbo
ð aðein
s fyrir á
skrifend
ur DV
gegn fra
mvísun
miðans
CBRA Z 3
03
Þráðlaus
sími
DV ve
rð
6.675
,-
t æ kn
i
Síðumúl
a 37 // 10
8 Reykjav
ík // 5106
000
Tryggir áskrifendur
gerast sjálfkrafa
meðlimir í DV+
og fá ný tilboð
mánaðarlega.
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Heimsbylting fellur í
skuggann af Davíð
Mikið, mikið reiður
Geir H. Haarde hefur ekki í annan tíma
sést eins reiður og hann var á Alþingi á
mánudag. Geir hefur ekki áður sést
berja í pontuna af slíkum þunga og á
mánudaginn. Áhorfendur setti hljóða í
vel flestum stofum landsins. Málefna-
fátækt sagði ráðherrann,
málefnafátækt Samfylk-
ingarinnar. En hver var
fátæktin? Þingmaðurinn
Katrín Júlíusdóttur hafði
orð á að ráðherrann
fylgdi ekki plönum um
jafnrétti þegar aðeins
karlar voru skip-
aðir í nýjustu
nefndina. Meira
var það ekki, í
það minnsta ekki í mínu sjónvarpi.
Meira þurfti ekki til, ráðherrann hafði
uppi stór orð með miklum þunga og
barði í pontuna.
Að toppa Björn
Fræg eru orð Björns Bjarnasonar að
jafnréttislög séu börn síns tíma.
Kannski er Geir H. Haarde sammála
honum og brást þess vegna við með
svo miklum þunga. En það voru ekki
jafnréttislög sem Katrín Júlíusdóttir
sagði Geir brjóta, heldur eigin fyrirætl-
anir.
Benda á eitthvað annað
Það eru ekki bara ráðherrar ríkistjórnar-
innar sem gefa ekki mikið fyrir jafna
stöðu kynjanna. Nýlegar kosningar í
Starfsgreinasambandinu bera þess
merki að betra sé að vera karl en kona
þegar sóst er eftir frama. Kristján Gunn-
arsson sigraði Signýju Jóhannesdóttir í
formannskjöri og Björn Snæbjörnsson
sigraði Signýju í kjöri um varaformann.
Kristján var áður varaformaður og hefur
látið nokkuð til sín taka í baráttu verka-
fólks, Björn er þekktastur
fyrir mikla þögn og
Signý er þekkt af
málafylgju og krafti og
kjarki. En konan náði
ekki kjöri, ekki hjá
verkafólki frekar en svo
víða annars stað-
ar.
sme@frettabladid.is
Í DAG
ÍSLAND OG
HNATTVÆÐING
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Þarna er ekki við
Davíð Oddsson að
sakast heldur við þá hefð í
íslenskri umræðu að mál
skuli brotin niður í svo smáa
og helst undarlega anga að
þau verði óskiljanleg og úr
öllu samhengi við stærri
veruleika.
,,
Skoðanir og umræður