Fréttablaðið - 27.10.2004, Qupperneq 18

Skoðanir þola yfirleitt illa löng
ferðalög. Ef menn ferðast um
heiminn með því hugarfari að
hnýsast sem mest í skoðanir
heimamanna á hverjum stað
verður þeim fljótt ljóst að skoð-
anir eru sérlega staðbundin fyr-
irbæri. Hafi menn gert þetta um
hríð sjá þeir líka að jafnvel í hin-
um íhaldssamari samfélögum
eru skoðanir óstöðugar og
bundnar við tíma. Það sem er
viðtekinn sannleikur á einum
stað og á einum tíma þykir
mesti misskilningur eða jafnvel
undarlegheit þegar fjær dregur
í rúmi eða tíma. Það er helst inn-
an Evrópu að almennar skoðanir
um lífið, tilveruna og æskilega
skikkan mannfélagsins nái yfir
landamæri en jafnvel í okkar
litlu álfu finna menn auðveld-
lega verulegan mun á skoðunum
fólks á milli landa. Ekkert evr-
ópskt samfélag er heldur svo
íhaldssamt að skoðanir manna
þar hafi ekki umturnast á til-
tölulega stuttum tíma. Hafi
menn þetta í huga verður dálítið
einkennilegt hvað víða þykir
fínt að menn komi sér upp einni
skoðun til lífstíðar og eyði æv-
inni í að verja hana hvað sem á
dynur og hvers sem menn
kunna annars að verða vísari á
lífsleiðinni. Svo dæmi sé tekið
er erfiðasta mál Kerrys í kosn-
ingabaráttunni vestra að hann
hefur ítrekað orðið uppvís að
því að hafa skipt um skoðun.
Hann fór sem ungur hermaður
til Víetnam og eftir að horfa á
tilgangslaust blóðbað sem kost-
aði milljónir Víetnama lífið
skipti hann um skoðun á stríð-
inu. Kosningabaráttan væri hon-
um auðveldari ef stríð á fölsk-
um forsendum og fjöldamorð á
saklausu fólki hefði ekki fengið
hann til að efast um utanríkis-
stefnu lands síns fyrir þrjátíu
árum síðan.
Í sumum samfélögum þykir
það raunar skýrt merki um
heimsku að efast lítið um skoð-
anir sínar og halda í þær eins og
ættargripi. Þar er viðurkennt að
skoðanir eru ekki veruleikinn
sjálfur heldur aðeins ein tiltekin
hlið hans og oftast sú hlið sem
hentugast er fyrir viðkomandi
að einblína á. Í einu slíku samfé-
lagi austur í heimi sagði mér eitt
sinn maður að það væru fjórir
hópar af fólki sem þyrftu á
þeirri sannfæringu að halda að
skoðanir þeirra væru raunveru-
legar og réttar myndir af veru-
leikanum, nefnilega þeir ungu,
þeir heimsku, þeir hræddu og
þeir gráðugu. Þeir ungu ráða
ekki við flókinn veruleika, sagði
maðurinn, og verða að trúa því
að þeirra eigin mynd af honum
sé rétt. Þeir heimsku, sagði
hann, skilja ekki veruleikann en
geta skilið einfalda skoðun á
honum. Þeir hræddu, sagði
hann, finna fótfestu og öryggi í
skoðunum. Svo eru það þeir
gráðugu, bætti hann við, þeir
þurfa skoðanir til að réttlæta
áfergju sína með einhverju sem
hljómar háleitara en græðgi.
Á Íslandi hafa menn jafnan
borið svo djúpa virðingu fyrir
sínum eigin skoðunum að lokað-
ur hugmyndaheimur og einbeitt
þrjóska hefur verið álitin aðall
hins sanna manns. Lifandi og
einlæg leit að hinu sanna hefur
hins vegar verið flokkuð undir
vingulshátt og jafnvel tvöfeldni.
Sá sem skiptir um skoðun er því
yfirleitt tortryggður rétt eins og
annarlegir hagsmunir frekar en
aukinn þroski, viska eða lær-
dómur liggi að baki nýrri skoð-
un. Þetta er hins vegar að breyt-
ast. Íslenskur veruleiki breytist
það hratt að skoðanir á honum
úreldast ört. Virðing fyrir stað-
festu í skoðunum hefur að sama
skapi farið minnkandi. Þótt ein-
faldari menn úr hópi stjórn-
málamanna skemmti sér enn við
þá gömlu íslensku aðferð að núa
mönnum því um nasir að þeir
hafi einhvern tíma fyrir löngu
haft aðra skoðun á sama máli,
hljómar slík umræða kjánaleg
fyrir flest fólk. Um leið fara for-
dómar minnkandi, bæði gagn-
vart fólki sem lítur öðru vísi út
en flestir íslendingar, og þeim
sem kjósa sér annan lífsstíl en
þann sem menn álitu áður vera
þann rétta að mati guðs almátt-
ugs. Það er allt í senn orsök, af-
leiðing og einkenni framfara að
menn skipta um skoðun. Virðing
fyrir þrjóskulegri skoðanafestu
er merki um stöðnun, lokun og
fordóma. Útbreitt dekur við ein-
föld og altæk hugmyndakerfi er
merki um veikleika og jafnvel
sjúkleika í samfélagi. Eitt
gleggsta merki um heilbrigði og
örar framfarir í íslenskum sam-
tíma er að fleiri en áður eru til-
búnir að endurmeta gamlar
skoðanir. ■
H lutabréf hafa farið lækkandi undanfarna daga eftir nærstöðugar hækkanir undanfarin tvö ár. Hreyfingar á hluta-bréfamarkaði eiga sér jafnan fleiri en eina skýringu.
Einn helsti drifkraftur hækkana undanfarna mánuði hafa verið
hræringar í eignarhaldi félaga, auk þess sem skráðum félögum
hefur fækkað. Það hefur leitt til þess að kostum fjárfesta hefur
fækkað sem aftur leiðir til hækkandi verðs þeirra félaga sem
skráð eru á markaði. Samhliða hafa miklir peningar verið í umferð
og leitað ávöxtunar.
Við þessar aðstæður myndast tækifæri fyrir ný félög að skrá
sig á markað, auk þess sem félög sem skráð eru á markaði sjá
tækifæri í að auka hlutafé sitt með útboði hlutafjár. KB banki hef-
ur þegar aukið hlutafé um ríflega 90 milljarða og má gera ráð fyrir
að bróðurpartur þeirra fjármuna sé sóttur á innlendan markað.
Fleiri félög hafa séð sér leik á borði og boða nú að nýtt hlutafé
verði sótt á markaðinn. Má þar nefna SÍF, Íslandsbanka og Bakka-
vör. Auk þessa eru væntingar um að ný félög verði skráð á mark-
að á næsta ári. Má þar nefna nýjan flugrisa, Avion, byggðan á flug-
félaginu Atlanta og stærstu dagvörukeðju landsins, Haga.
Leiða má líkur að því að þessar væntingar hafi öðru fremur leitt
til þess að markaðurinn lækkar nú. Fjárfestar innleysa hagnað og
setja fé á hliðarlínuna til þess að kaupa í komandi hlutafjárútboðum.
Fyrir rúmu ári lá fyrir að miklir peningar yrðu í umferð vegna
komandi uppsveiflu. Á það var bent að upp væri runninn hentug-
ur tími fyrir ríkið að selja Símann. Síðasta tilraun til sölu Símans
mistókst vegna þess að mikil bjartsýni á markaði snerist í and-
hverfu sína um það leyti sem ríkið lét til skarar skríða og hugðist
selja.
Frá áramótum hefur ríkið boðað útboð vegna ráðgjafar við sölu
Símans. Von er á að niðurstaða fáist brátt í þann hluta söluferlis-
ins. Þá er eftir töluverð vinna við að undirbúa söluna. Hættan er
auðvitað sú að stjórnvöld vilji sem fyrr eyða orku í að velja kaup-
endur í stað þess að velja það að selja þeim sem tilbúnir eru til að
borga hæsta verðið.
Ef almennum ráðleggingum hefði verið fylgt, væri sölu Símans
væntanlega nýlokið eða að ljúka. Slík sala hefði temprað hækkan-
ir á eignamörkuðum að undanförnu og dregið úr undirliggjandi
þenslu í hagkerfinu.
Í stað þess þarfaverks að koma Símanum úr eigu ríkisins eyddi
ríkisstjórnin kröftum sínum í fjölmiðlafrumvarp og ástæðulitlar
áhyggjur af viðskiptalífinu og þróun þess. Lækkun markaðarins
nú sýnir einmitt að viðskiptalífið lagar sig sjálft að breyttu um-
hverfi og býr sig undir innkomu nýrra aðila á markað. Viðskipta-
lífið nýtir einnig þau tækifæri sem verða til við skarpa hækkun á
markaði. Hægagangur ríkisins við sölu Símans getur hæglega orð-
ið til þess að sagan endurtaki sig. Markaðurinn verði einfaldlega
áhugalaus um kaup á því verði sem ríkið telur sig eiga að fá fyrir
fyrirtækið. ■
27. október 2004 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
HAFLIÐI HELGASON
Markaðurinn sækir sér hlutafé á markað og spurning
hversu mikið verður eftir fyrir einkavæðinguna.
Of seinir í Símann?
FRÁ DEGI TIL DAGS
Ef almennum ráðleggingum hefði verið fylgt, væri sölu
Símans væntanlega nýlokið eða að ljúka. Slík sala hefði
temprað hækkanir á eignamörkuðum að undanförnu og dregið úr
undirliggjandi þenslu í hagkerfinu.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Vond skoðanafesta
Fiskurinn fremri börnunum
Lítið virðist hafa komið út úr fundi for-
sætisráðherra með forystumönnum
kennara og sveitarfélaga á mánudag,
annað en það að leiða menn í bönd-
um að samninga-
borðinu. Hávær
umræða hefur
verið um að rík-
isvaldið eigi að
stöðva verkfallið
með lagasetningu
en ráðamenn
virðast afar var-
færnir í þeim efn-
um, svo ekki sé
meira sagt.
Fyrir fáum
árum setti
sama ríkisvaldið lög á verkfall sjó-
manna svo loðnuvertíðin á þeim tíma
færi ekki í hundana. Þá horfðu menn
fram á það að mikil verðmæti myndu
tapast ef landfestar yrðu ekki leystar.
Öllu minna er rætt um þau verðmæti
sem eru að tapast þessar vikurnar, sem
eru fólgin í menntun íslenskra ung-
menna ...
Stóð ekki á svörunum
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra
sté ábúðarmikill fram á tröppur Stjórn-
arráðsins á mánudag og hlýddi á mót-
mæli nokkurra skólakrakka sem þar
voru mættir með spjöld á lofti og
heimtuðu kennslu. Halldór spurði
hvernig krökkunum liði og hvernig
verkfallið léki þá. Og það stóð ekki á
svörum eins pollans úr hópnum: „Við
verðum heimskari,“ sagði sá stutti og
ku hæstvirtur forsætisráðherra hafa
staðið kjaftstopp eftir á tröppunum ...
Hvor rétturinn er hærri
Ein af athyglisverðustu spurningum
sem settar hafa verið fram í kennara-
verkfallinu er úr munni formanns Sam-
foks, Bergþóru Valsdóttur, sem vill fá
að vita hvor rétturinn er æðri og sterk-
ari; réttur kennara til verkfalls eða rétt-
ur barna til náms (sem vel að merkja
er lögvarin skylda). Fátt hefur orðið um
svör og ef til vill er það lýsandi fyrir
þessa síðustu og verstu daga og sá
sem helst ætti að geta svarað þessari
spurningu, Umboðsmaður barna, er í
leyfi frá störfum ...
ser@frettabladid.is
Í DAG
SKOÐANIR
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Á Íslandi hafa menn
borið svo djúpa virð-
ingu fyrir sínum eigin skoðunum
að lokaður hugmyndaheimur og
einbeitt þrjóska hefur verið álit-
in aðall hins sanna manns.
,,
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS