Fréttablaðið - 27.10.2004, Blaðsíða 56

Jóhanna Kristjónsdóttir seg-
ir ranghugmyndir Vestur-
landabúa um konur í
Arabalöndum meðal annars
spretta af því að við ætlumst
til að þær séu eins og við.
Það sem mér finnst vera mjög áber-
andi eru ótrúlega fáránlegar hug-
myndir um klæðaburð kvenna,“
segir Jóhanna Kristjónsdóttir, en
bók hennar, Arabíukonur, er komin
út hjá Máli og menningu. „Þegar við
sjáum konu sem er með blæju fyrir
andlitinu og höfuðklút og klædd í
svartan kufl, þá drögum við snar-
lega þá ályktun að þessi kona sé
kúguð – af karlinum, eðlilega – að
hún sé ómenntuð og ofsatrúarkona.
Þetta er sú skekkja sem blasir við.
Síðan eru margar aðrar rangfærsl-
ur í sambandi við konur í þessum
löndum, í sambandi við menntun
þeirra, í sambandi við makaval og í
sambandi við þeirra stöðu almennt
innan fjölskyldunnar. Við ályktum
mjög oft að þessar konur séu van-
sælar vegna þess að þær búa ekki
við nákvæmlega það sama og við.
Okkur finnst einhvern veginn að
þær eigi að breyta sér og verða eins
og við, bæði í klæðaburði og al-
mennri afstöðu.“
Jóhanna bendir á að okkur hætti
til þess að tala niðrandi um
arabakonur, hætti til að tala um þær
sem „þessar ömurlegu múslima-
kerlingar“.
„Með því að tala við konurnar, fá
að skyggnast inn í þeirra hugar-
heim er hægt að reyna að átta sig á
því sem blasir ekkert endilega við,“
segir hún. „Þessar konur eru heldur
ekkert allar eins. Okkur finnst að
allar konur í þessum heimi séu eins
– en þær eru, rétt eins og við hér,
hver með sínu móti. Þetta er það
sem mér finnst vefjast óendanlega
fyrir okkur á Vesturlöndum.
Klæðnaður kvennanna, sem er
auðvitað ekki gegnumgangandi um
allan þennan heim sem ég er að
skrifa um, fer svo í taugarnar á okk-
ur. Okkur finnst hann svo ljótur.
Indverskar konur geta t.d. dinglað í
sínum sari-búningi og okkur finnst
það í lagi og okkur finnst aðrir
menningarheimar vera sjarmer-
andi – en við höfum ekkert umburð-
arlyndi gagnvart þessum heimi
vegna þess að við þekkjum hann
ekki. Okkur finnst hann ógnandi.
Við reynum ekkert að skoða hver
eru meginatriðin í lífsviðhorfi þessa
fólks og hvers vegna þau eru svona
en ekki einhvern veginn öðruvísi.
Klæðaburður er mismunandi frá
einu landi til annars. Hins vegar
hefur það færst í vöxt síðustu 14-15
árin að konur noti slæðuna. Ástæð-
an er m.a. sú að þær vilja segja með
slæðunni hverjar þær eru og að þær
skammist sín ekkert fyrir það. Þeg-
ar ég var að byrja að ferðast þarna,
fyrir rúmum tuttugu árum, var
miklu algengara að sjá konur í vest-
rænum klæðum en nú er. Þetta taka
margir sem merki um vaxandi öfga-
trúartilhneigingar og meiri kúgun –
en þetta er bara vaxandi þjóðernis-
kennd sem á ekkert skylt við öfga-
trú – meðal annars vegna vaxandi
afskipta Vesturlanda af þessum
heimshluta.“
Jóhanna segir okkur einnig hafa
verulegar ranghugmyndir varðandi
menntun kvenna í Arabalöndunum.
„Í einu landi situr menntun kvenna
mjög á hakanum. Það er í Jemen.
Það er ekki vegna markvissrar kúg-
unar, heldur vegna þess að Jemen er
fátækasta landið og fólk er að eign-
ast 10-14 börn. Venjulega er reynt að
senda tvö elstu börnin í skóla og þá
yfirleitt strákana. Við höfum rang-
hugmyndir um fleira, til dæmis það
sem við köllum heimanmund en ég
kalla kvonarmund. Við segjum alltaf
að það sé verið að selja þessar konur
í ánauð og hjónaband sem þær vilja
ekki, en kjarni málsins er sá að þessi
kvonarmundur verður séreign konu
við giftingu og þar af leiðandi líta
margar konur svo á að þær öðlist
fjárhagslegt sjálfstæði við giftingu,
venga þess að það má enginn snerta
þetta nema þær.
Ég er ekkert að hvítþvo araba-
heiminn – þar er ýmislegt að, en það
er líka margt að hjá okkur. Mér
finnst oft svo mikil hræsni þegar
fólk, og ekki síst karlmenn, halda
því fram að arabar ofsæki konur.
Þetta fær ekki staðist.“
sussa@frettabladid.is
6. - 7. nóvember kl: 10-17 - ætlað kennurum
9. -10. nóvember kl: 18-21 og
13. - 14. nóvember kl: 10-16 - ætlað leikurum
Leiðbeinandi á námskeiðunum er Morten Krogh, leikhúsmaður frá Noregi.
Morten hefur leikstýrt víða um heim, kennt leiklist og hannað sviðshreyf-
ingar. Hann leggur áherslu á notkun líkamans á leiksviðinu.
Höfuðandstæðingur Mortens er Ibsen og fyrirmynd hans er Múhammeð Alí.
Skráning er til 1. nóvember, í síma 585 1200
eða með tölvupósti á fraedsla@leikhusid.is
Nánari upplýsingar á http://fd.leikhusid.is
Líkamlegt leikhús
Fræðsludeild Þjóðleikhússins býður upp á
tvö námskeið í líkamlegu leikhúsi
32 27. október 2004 MIÐVIKUDAGUR
EKKI MISSA AF…
Ljósmyndasýningu Unnar
Guðjónsdóttur, Myndir frá Kína,
í Feng Shui húsinu, Laugavegi
42b (inngangur frá Frakkastíg).
Sýningunni lýkur á laugardaginn.
Nýjum íslenskum leikritum.
Böndin á milli okkar í Þjóðleik-
húsinu og
Faðir vor í
Iðnó hafa
hlotið lof
gagn-
rýnenda.
Sýningu
Valgarðs
Gunnars-
sonar, El-
ífðin á
háum hælum, í Duus-húsi, Lista-
safni Reykjanesbæjar.
Ljósmyndasýningin Gleym mér ei hefur verið opn-
uð í Myndsal Þjóðminjasafns Íslands. Sýningin
kemur frá Van Gogh-safninu í Amsterdam.
Í fréttatilkynningu segir: „Tilkoma ljósmyndunar
árið 1839 gerði flestum kleift í fyrsta sinn að eign-
ast mynd af fjölskyldu sinni og vinum. Ljósmynda-
tæknin sem við teljum sjálfsagða hafði byltingar-
kennd áhrif: sumir spáðu því jafnvel að dagar
málverksins sem listforms væru taldir.
Alls kyns búnaður var notaður til að auka við ljós-
myndir, þar á meðal að bæta við þær texta, blóm-
um, snúrum, vindlahringjum, ljós-
myndir fiðrildavængjum og
jafnvel mannshári. Ýmsir
hlutir voru notaðir til að
geyma. Portrett voru sett í
nælur, hálsmen, silfurskrín og
í skreytta ramma. Á Vestur-
löndum skapaðist sú hefð að
taka portrett af fólki með
ljósmynd af látnum ástvin-
um, til að sýna að fólk hafði ekki gleymt þeim.
Dæmi um allar þessar útfærslur eru á sýningunni. Í
flestum tilvikum er ljósmyndarinn óþekktur.
Ísland fór ekki varhluta af þessum myndgerðum og
mörg form minningarbættra mynda hafa tíðkast
hér og gera enn. Sýnishorn slíkra mynda úr Þjóð-
minjasafninu og einkaeigu
eru hluti af sýning-
unni hérlendis.“
Kl. 20.30
Spennusagnakvöld á Súfistanum
Bókaforlagið Bjartur stendur fyrir spennu-
sagnakvöldi á kaffihúsinu Súfistanum,
Laugavegi 18, miðvikudagskvöldið 27. októ-
ber kl. 20.30. Tilefnið er útgáfa á tveimur
rómuðum spennusögum, Englum og djöflum
eftir Dan Brown og Danteklúbbnum eftir
Matthew Pearl. Lesið verður úr þessum bók-
um auk þess sem fjallað verður sérstaklega
um leynifélagið Illuminati sem leikur stórt
hlutverk í Englum og djöflum. Aðgangur er
ókeypis og öllum opinn.
menning@frettabladid.is
Ljósmyndun og endurminningar
Auga gestsins og
Sjálfsmynd Íslendinga
Oft er allmikið bil á milli þess hvernig
við sjáum okkur sjálf og hvernig aðrir
sjá okkur. Það er ekki þar með sagt að
sjálfsmynd geti ekki verið sönn og að
gestir hafi alltaf rétt fyrir sér. Sjálfs-
mynd er líka oft ómeðvituð og alls
ekki hönnuð eða sviðsett en það kem-
ur þó fyrir og oft segir hún annað en
henni var ætlað.
Í Nýlistasafninu er lítil sýning í for-
stofu sem opnaði á fimmtudagskvöld-
ið, einskonar spegilmynd gefin af góð-
um gesti sem hér hefur dvalist undan-
farnar vikur. Við þekkjum öll þessa til-
finningu, þessar fyrstu vikur í ókunn-
ugu umhverfi – viðmiðið umhverfið
sem við komum frá. Listamaðurinn
heitir Nika Radic og er frá Króatíu. Hún
hugsar mikið um samskipti, mál og
merkingu og sýnir myndbönd af fólki
að tala þar sem búið er að klippa
burtu allar setningar sem hafa beina
merkingu, eftir standa hikorð og sam-
tengingar. Á veggnum hanga setningar
hlaðnar merkingu og tengingum fyrir
okkur einskonar hugleiðing dagsins
um veru hennar hér og það sem fyrir
hennar augu ber. Hér eru örfá dæmi:
„Hér sjást vinnupallar sem ekki eru
gerðir úr fjöldaframleiddum einingum
heldur slegið upp með plönkum og
borðum.“ „Í dag sá ég í
fyrsta skipti lögreglu-
mann. Á baki hans
stóð orð sem líkist ekki
orðinu lögregla á
nokkru öðru tungu-
máli.“ Listamennirnir
hérna virðast vera að
lesa sömu bækurnar
og eru lesnar annars
staðar. Þessi sýning er
yfirlætislaus, trúverðug
sönn og þannig falleg.
Hún er líka eftirtekt-
arverð í ljósi saman-
burðar við blað sem kom út síðastlið-
inn föstudag. Það er árlega gefið út af
auglýsingastofunni FÍTON. Þetta árið
er leitin að íslenskum séreinkennum
rauði þráðurinn í blaðinu. En hér er
ekki vökult auga gests á ferðinni
heldur einskonar sjálfsímyndarsmíði
eða í mörgum tilfellum „eins og við
viljum vera séð“ ímyndarsmíði. Hér
eru íslenskir myndlistarmenn fengnir
til að gera auglýsingar um íslenska
vöru og hönnuðir fengnir til þess að
skoða þjóðararfinn. Þetta eru íslensk-
ir hönnuðir og myndlistarmenn sem
(nb) eru að skoða sömu bækurnar
og kollegar þeirra annars staðar.
Sjálfsmynd Íslendinga hefur á seinni
öldum og allt fram á þennan dag
mótast af stöðu nýlenduríkis, stöðu
þeirra sem ekki hafa valdið. Við erum
ánægð þegar eftir því er tekið hvað
við erum alþjóðleg og kúl en hundfúl
ef tekið er eftir heimóttarskapnum.
Á sínum tíma þótti mér það skelfi-
legt að í augum útlendinga var það
helst íslenskt sem ég skammaðist mín
fyrir. Ég þreyttist seint á því að benda á
það glæsilega, hvað við fylgdumst vel
með, værum vel með á nótunum.
Svona erlendis eins og Bjöggi orðaði
það. Það hefur verið fjör í umræðunni
um íslensku sérkennin í sláturtíðinni í
haust. Tilefnin líka ærin. Hver mynd-
listar, hönnunar- og handverkssýning-
in á fætur annarri með þessum undir-
tónum hefur rekið á fjörur okkar.
Transforme í Marel, afmælissýning fé-
lagsskaps teiknara í Hafnarhúsinu,
Lopameyjan í gallerí Kling og Bang á
Laugaveginum. Heimóttarskapurinn er
líka orðinn alþjóðlegur og kúl og
óþarfi að skammast sín fyrir hann
lengur. Yfirlætið og heimsvæðingin
eru orðin það illa og hallærislega. ■
Konurnar ekki allar eins
!
MYNDLIST
GODDUR
Nýlistasafnið: Nika Radi?
Tímarit auglýsingastofunnar FÍTON
Háskólaútgáfan hefur sent frá sérbókina Hið fagra er satt, afmæl-
isrit Kristjáns
Árnasonar rithöf-
undar, þýðanda
og bókmennta-
fræðings. Á sjö-
tugsafmæli hans
þótti Bók-
m e n n t a f r æ ð i -
stofnun Háskóla
Íslands, sem
hann veitti for-
stöðu um skeið,
hlýða að gefa út á bók helstu ritgerð-
ir hans um bókmenntir, þýðingarlist
og heimspeki sem hann hefur ritað í
tímarit á undanförnum áratugum, auk
kynningarorða hans með fáeinum
bókum. Afmælisritið ber nafnið Hið
fagra er satt eftir inngangsgrein bók-
arinnar. Bókinni er skipt í fimm efnis-
flokka: Heimspeki, skáldskaparlist, ís-
lenskan skáldskap, erlendan skáld-
skap og þýðingar.
Háskólaútgáf-an hefur sent
frá sér bókina
Plotting Against
a Lie – A read-
ing of Ibsen’s
An Enemy of the
People, eftir Ró-
bert H. Haralds-
son. Í bókinni
ræðir höfundur-
inn um heim-
spekilegar hug-
myndir í leikverkum Henriks Ibsen og
ber þær m.a. saman við hugmyndir
Friedrichs Nietzsche. Sérstök áhersla
er lögð á nákvæman lestur á leikritinu
Þjóðníðingur.
NÝJAR BÆKUR
JÓHANNA KRISTJÓNSDÓTTIR Við höfum ekkert umburðarlyndi gagnvart þessum
heimi vegna þess að við þekkjum hann ekki. Okkur finnst hann ógnandi.