Tíminn - 13.02.1974, Blaðsíða 8

8
ÍTÍMINN
Miðvikudagur 13. febrúar 1974.
1111 mÍIwIB111 f 11 wwl
Haldið verði áfram raf-
væðingu dreifbýlisins
Steingrimur Hermannsson
mælti i gær fyrir þingsályktunar-
tillögu þeirri, er hann flytur
ásamt 10 öðrum þingmönnum
Framsóknarflokksins um raf-
væðingu þeirra býla i landinu,
sem eftir verða, er þriggja ára
áætlun núverandi rikisstjórnar
um rafvæðingu dreifbýlisins lýk-
ur. Gerir tillagan ráð fyrir að 130
býli fái rafmagn frá samveitum
af þeim 158, sem enn eru raforku-
laus.
Tillagan er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela rikis-
stjórninni að láta vinna og leggja
Tekjur
félaga
auknar
Tveir sýslumenn, sem sæti eiga
á Alþingi þeir Friðjón Þórðarson
og Björn Fr. Björnsson, hafa lagt
fram á Aiþingi þingsályktunartil-
lögu um aukna tekjustofna sýslu-
félaga. Er tillagan um áskorun á
rikisstjórnina að gera nú þegar
ráðstafanir til að auka tekjur
sýslufélaga, svo að þeim veröi
gert kleift að sinna lögboðnu hlut-
verki og aðkaiiandi viðfangsefn-
um. t greinargerð með tillögunni
segja flutningsmenn:
„Samkvæmt lögum eru sýslu-
félögum falin margþætt verkefni.
192. gr. sveitarstjórnarlaga segir
m.a. að hlutverk þeirra sé að ann-
ast:
a) Eftirlit með fjárreiðum allra
hreppa innan sýslufélagsins,
endurskoðun og úrskurðun árs-
reikninga þeirra, svo og alira
fyrirtækja, sem rekin eru á
vegum hreppanna.
b) Umsjón með þvi, að hrepps-
nefndirnar starfi yfirleitt i
sveitarstjórnarmálum sam-
kvæmt gildandi lögum og
reglugerðum.
c) Setningu reglugerða um notk-
un afrétta, fjallskil, fjárheimt-
ur og smalanir heimalanda á
haustum til fjallskila og á vor-
um til rúnings, svo og að
prentaðar séu eigi sjaldnar en
10. hvert ár skráf yfir fjár-
mörk, og einnig hestamörk, þar
sem þess þykir þörf.
d) Umsjón og stjórn vegamála
samkvæmt vegalögum og
sýsluvegasamþykktum.
,e) Afskipti af forðagæslu skv.
búfjárræktarlögum, eftirlit
skv. lögum um hundahald og
varnir gegn sullaveiki og úr-
skurðun og greiðslu reikninga
skv. lögum um eyðingu refa og
minka.
f) Setningu byggingarsamþykkta
fyrir sýsluna skv. lögum.
g) Álitsgerðir um mál, er varða
einstaka hreppa eða sýsluna,
enda skal engu sliku máli til
lykta ráðið, fyrr en álitsgeröar
sýslunefndar hefur verið leitað.
h) Tilnefningu þriggja hrepp-
stjóraefna, þegar skipa skal
hreppstjóra.
i) Stjórn allra sveitarstjórnar-
mála, er varða sýsluna i heild,
svo og tillögur um hvað eina,
sem verða má sýslunni til
gagns eða til að afstýra
bjargarskorti eða hallæri.
j) önnur þau störf, er lög og
reglugerðir mæla fyrir um.
Með hliðsjón af þessu má ljóst
vera, að hlutverk sýslufélaga er
æriö fjölþætt og mikilvægt.
Verkefnin eru nánast óteljandi og
ótæmandi. Sýslusjóðir hafa á
tram á Alþingi haustið 1974,
tveggja ára áætlun um áfram-
haldandi rafvæðingu dreifbýlisins
Skal gert ráð fyrir þvi, að fram-
kvæmdir samkvæmt þeirri áætl-
un hefjist vorið 1975.
Við gerð þessarar áætlúnar
skal m.a. leggja áherzlu á eftir-
greind atriði:
1. Meðalfjarlægð á milli býla skal
aukin i a.m.k. 6 km. og sam-
svarandi kostnað.
2. Fjarlægari býli innan sveitar-
félags skulu látin njóta meðal-
fjarlægöar.
3. Býli, sem i gildandi áætlun
sýslu
verði
undanförnum árum látið stórfé af
hendi r.akna, m.a. til mennta-
mála, heilbrigðismála og at-
vinnumála. Þeir hafa viða verið
aöilar að skólum af ýmsi tagi,
bókasöfnum, byggðasöfnum og
héraðsskjalasöfnum, elliheimil-
um, sjúkrahúsum, læknisbústöð-
um og hafnarframkvæmdum. Svo
mætti lengi telja. Þá hafa mörg
sýslufélög reynt af fremsta megni
að styðja við og styrkja margs
konar menningar- og liknarstarf-
semi i héraði, svo sem störf
iþrótta- og ungmennafélaga og
kvennasamtaka, björgunar- og
sjúkrahjálp. Framlög hafa verið
veitt til náttúruverndarmála,
skógræktarog gróðurverndar. Þá
hafa greiðslur verið inntar af
henditil jarðhitaleitar og til þess
að hraða framkvæmdum i raf-
orkumálum, svo að dæmi séu
nefnd.
Tvö eða fleiri sýslufélög hafa
iðulega unnið saman að ýmsum
málum. Nefna má t.d. samstarf i
byggingarmálum, skólamálum
og orkumálum, sem vel hefur
gefist og fer vaxandi.
1101. gr. sveitarstjórnarlaga er
fjallað um tekjustofna sýslu-
félaga. Segir þar, að sýslunefnd
skuli á aðalfundi semja áætlun
um tekjur og gjöld sýslusjóðs fyr-
ir yfirstandandi ár. Siðan segir:
„Þvi, sem á vantar, að tekjur
sýslusjóðs hrökkvi fyrir útgjöld-
um hans, skal jafnaö niður á
hreppana” eftir vissum reglum.
Miðað við þetta orðalag virðist
gert ráö fyrir, að sýslusjóðir njóti
annarra, verulegra tekjustofna.
Svo hefur þó ekki verið. Sýslu-
sjóðsgjaldið, þ.e.hið niðurjafnaða
gjald á hreppana, er hið eina fjár-
magn að heita má, sem sýslufélög
hafa yfir að ráða. Þar sem um
slika niðurjöfnun gjalda er að
ræða á fámenna og fátæka
hreppa, má geta nærri, að álög-
um verður aö stilla i hóf, svo sem
unnt er. Niðurstaðan verður þvi
sú, að sýslusjóðir hafa yfirleitt
mjög litið fé til ráðstöfunar fram
yfir brýnustu útgjöld. Það er að
sjálfsögðu með öllu fráleitt, þvi
að mörgum þörfum málum mætti
án efa þoka áleiðis með auknum
fjárráöum sýslusjóða, sbr. fram-
anritað.
Að dómi flutningsmanna kæmi
vel til álita, að sýslufélög fengju
greiddan einhvern hluta af sölu-
skatti til sinna þarfa. Einnig
mætti benda á Byggðasjóð, en
hlutverk hans er að stuðla að
jafnvægi I byggð landsins, svo
sem alkunnugt er.
Fulljóst má vera af framan-
sögðu, að hina mestu nauðsyn ber
til að efla sýslusjóðina og auka
tekjustofna þeirra. Það er
tvimælalaust i flokki hinna allra
mikilvægustu byggðamála.”
hafa verið skilin eftir vegna
fjarlægðar, þrátt fyrir það að
meðalfjarlægð innan sveitar-
félagsins hefði orðið innan við 3
km. skulu tengd samveitunni i
fyrsta áfanga hinnar nýju áætl-
unar, sé þess óskað.
Jafnframt skal leggja fram til-
lögur um viðunandi lausn á raf-
orkumálum þeirra býla, sem ekki
hafa verið tengd samveitu að
áætlanatimabilinu loknu, og um
jöfnuð á raforkuverði.”
1 framsöguræðu Steingrims
kom þetta m.a. fram:
Samkvæmt tillögum að þriggja
ára áætlun um lúkningu
sveitarafvæðingar, sem lagðar
voru fram á Alþingi i nóvember
1971, voru þá 930 býli án raforku
frá samveitu. Var gert ráð fyrir
þvi, að við lok áætlunartimabils-
ins haustið 1974 hafi 765 af þessum
býlum verið tengd. Heildar-
kostnaður við þessar fram-
kvæmdir var samkvæmt tillögum
þessum áætlaður samtals kr.
291.244.000.00. Kostnaðurinn er nú
áætlaður um 400 millj. kr.
1 þessum sömu tillögum eru
upplýsingar um 158 býli, sem ekki
var gert ráð fyrir að yrðu tengd
samveitum á framkvæmdatima-
bilinu.
1 þessari tillögu er gert ráð fyr-
ir þvi, að meðalfjarlægð verði
hækkuð i 6 km og kostnaður verði
samsvarandi. Miðað við 600.000
kr. kostnað við 3 km linu má ætla
að þessi kostnaður hefði orðið um
1.1 millj. kr. á verðlagi ársins
1971. Samkv. nýlegum upplýsing-
um hefur kostnaður viö sveita-
rafvæðingu hækkað um nálægt
þvi 60% frá haustinu 1971. Miðað
við það yrði kostnaður við 6 km
linu um 1,8 milljónir kr.
Rekstrarkostnaður disilstöðva
mun margfaldast á næstu árum
meö hækkuðu oliuverði og ekki
siður oliuhitun húsa. Það er þvi
þjóðhagslega ákaflega mikils
virði að losna við rekstur sem
flestra disilstöðva og koma á raf-
magnshitun, þar sem jarðhitinn
er ekki til staðar. Auk þess er vert
að hafa i huga, að verðmæti
bújarða hefur stórhækkað. Þær
bera þvi meiri rafvæðingarkostn-
að en áður var talið.
1 2. lið tillögunnar er lögð
áhersla á, að fjarlægari býli
innan sveitarfélags verði látin
njóta meðalfjarlægðar. Slikt hef-
ur ekki verið gert i öllum tilfellum
til þessa Mörg dæmi eru um hiö
gagnstæða. Býli með fjarlægö og
kostnað yfir viðurkennt meðaltal
hafa iðulega verið skilin eftir við
rafvæðingu sveitarfélagsins,
þrátt fyrir þá staðreynd, að
meðalfjarlægð hefði orðið innan
við hámark að þeim meðtöldum.
Oft hefur verið um aö ræða ein-
hver bestu býli viökomandi sveit-
ar.
Að ofangreindum ástæöum er
nú svo ástatt með allmörg býli, að
þau hafa ekki verið tengd sam-
veitu við rafvæðingu viðkomandi
sveitarfélags. Enn alvarlegra er
að sum þessara býla eiga nú á
hættu að veröa ekki tengd, ef litiö
er á fjarlægð til þeirra sérstak-
lega. Nauðsynlegt er að leiðrétta
siik mistök með þvi að láta þessi
býli njóta meðalfjarlægðarinnar
innan sveitarfélagsins i heild.
Liklega verða um 20—25 býli
utan samveitna. Sum þessara
býla eru mjög fjarlæg og það litil,
að vafasamt er, að þau beri þann
mikla kostnað, sem yrði samfara
tengingu þeirra við samveitu.
Meðalkostnaður fyrir þessi býli
yrði liklega um 2.370.000 kr. nú.
Hins vegar er sjálfsagt að kanna,
hvort ekki megi tengja þessi býli
samveitu siðar eða að hið opin-
bera jafni á einhvern máta orku-
kostnað hjá slikum býlum, t.d.
með rekstri disilstöðva og með
raforkuverði, sem yrði sambæri-
legt við það, sem er hjá samveit-
um.
Fullorðinsfræðsla
Magnús Torfi Ólafsson
svaraði i gær fyrirspurn frá
Stefáni Gunnlaugssyni um
undirbúning fullorðipsfræðslu.
Nefnd hefur unnið að undir-
búningi frumvarps um full-
orðinsfræðslu. Hún er nú að
leggja siðustu hönd á tillögur
til frumvarps um þetta efni,
og hefur ágreiningur innan
nefndarinnar verið jafnaður.
Kvaðst MTÓ gera sér vonir
um, að frumvarp um þetta
efni gæti komið til álita þessa
þings.
Varamenn
Þrir varaþingmenn hafa
tekið sæti á Alþingi, Sigurður
Magnússon i stað Magnúsar
Kjartanssonar, Asberg
Sigurðsson i stað Matthiasar
Bjarnasonar og Halldór S.
Magnússon i stað Karvels
Pálmasonar.
Iðnfræðsla og
tæknimenntun
Magnús Torfi Ólafsson,
menntamálaráðherra svaraði
i gær fyrirspurn frá Þórarni
Þórarinssyni um nýskipan
iðnfræðslu og tæknimenntun-
ar. Greindi MTó frá störfum
þriggja nefnda, sem vinna að
undirbúningi tillagna um
nýskipan og kerfisbreytingar
þessara mála. Af máli ráð-
herrans mátti greina, að
nefndirnar muni leggja til all-
róttækar breytingar á þessum
þætti fræðslumála hér á landi.
Er meðal annars til athugun-
ar, hvort ekki sé heppilegt að
sameina Tækniskóla Islands
og verkfræði- og raunvisinda-
deild Háskóla Islands, og
endurskipuleggja og aðlaga
tækninám á framhaldsskóla-
stigi slfkri breytingu.
Færeyskar fiskiskipa-
einingar til athugunar
Það kom fram, er Lúðvík
Jósefsson svaraði fyrirspurn
frá Stefáni Jónssyni i gær, að
til athugunar er nú hjá
iðnaðar- og sjávarútvegsráðu-
neytunum að stuöla að þvi, aö
smiðaðir verði hjá innlendri
skipasmiðastöð 2-3 fiskibátar
eftir færeyskri teikningu, en
skip skv. þeirri teikningu hafa
reynzt mjög vel i Færeyjum
einkum við linuveiðar og úti-
legurekstur, og er talið, að um
talsverðar framfarir sé þar að
ræða I gerð fiskiskipa. Talið er
þó heppilegt að breyta þessum
teikningum nokkuð með tilliti
til islenzkra aðstæðna, en úti-
legurekstur fiskibáta hefur
farið mjög minnkandi hér-
lendis.
Söluskattur af bókum 38
milljónir '72
Það kom fram, er mennta-
málaráðherra svaraði fyrir-
spurn frá Halldóri Blöndal um
úthlutun viðbótarritlauna til
rithöfunda, að söluskattur af
frumsömdum islenzkum bók-
um nam 21.7 milljórium króna
árið 1972, en samtals 38,3
milljónum króna, ef með eru
taldar þýddar bækur. Halldór
Blöndal sagði, að margir
hefðu ómaklega orðiö útundan
viö úthlutun viðbótarritlauna
og nefndi hann allmörg nöfn i
þvi sambandi.
Varamaður í bankaráð
Svavar Gestsson, ritstjóri
Þjóðviljans, var á fundi i Sam-
einuðu Alþingi kjörinn vara-
maður i bankaráð Búnaðar-
bankans. Helgi F. Seljan, sem
var varamaður i bankaráð-
inu, varð aðalmaður, er Guð-
mundur Hjartarson sagði af
sér störfum i bankaráöinu.
Fyrirspurnir
Eftirfarandi fyrirspurnir
hafa verið lagðar fram:
Tii fjármálaráðherra um
fjölgun starfsmanna I
stjórnarráðinu. Frá Gylfa Þ.
Gislasyni.
Hve margir voru a) Fast-
ráðnir, b) lausráðnir starfs-
menn i hverju einstöku ráðu-
neyti a) 1. júli 1971 og b) 1.
janúar 1974?
Til viðskiptaráðherra um
fuilvinnslu iðnaðarvara. Frá
Pétri Péturssyni.
Hvaða ráðum hyggst ráð-
herra eða rikisstjórn beita til
að koma i veg fyrir, að hálf-
unnið hráefni sé flutt úr landi
til fullvinnslu iðnaðarvara i
öðru landi, þar sem laun eru
lægri en hér og ýmsar aðstæð-
ur hagstæðari? Hér er átt við
iðnaðarvörur, sem annars
væri hægt að fullvinna hér á
landi.
Til dómsmálaráðherra um
skipulagningu björgunar-
mála. Frá Halldóri S.
Magnússyni.
Hvað liður störfum nefndar,
sem skipuð var 1. desember
1972 til þess að skipuleggja
björgunarmál i landinu sam-
kvæmt þingsályktun frá 18.
mai 1972?
Til landbúnaðarráöherra
um rikisjarðir. Frá Pálma
Jónssyni.
1. Hvað voru rikisjarðir
margar við siðustu áramót?
2. Hve margar þeirra voru þá
I lögformlegri ábúö?
3. Hvaða aðilar hafa haft afnot
af öðrum jarðeignum rikis-
ins árið 1973 og með hvaða
kjörum?
12 HEIÐURSLISTA-
MENN FÁ 250
ÞÚSUNDKR.HVER
listamenn skyldu hljóta heiðurs-
laun á þessu ári, og upphæðin til
hvers þeirra hækkaði úr 175
þúsund krónum i 250 þúsund
krónur.
Menntamálanetndir beggja
þingdeilda lögðu fram á Alþingi i
gær tillögu til þingsályktunar um
heiðurslaun listamanna. 1 fjár-
lögum fyrir áriö 1974 er ákveðið
að veita 3 milljónir króna til
heiöurslauna listamanna, sam-
kvæmt ákvörðun Alþingis. A
siðasta ári var heiðurslaunum, að
ákvörðun Alþingis, skipt milli 12
listamanna, 175 þúsund krónur til
hvers. Menntamálanefndirnar
lögðu til, að þeir hinir sömu 12
Þessi tillaga var tekin fyrir til
umræðu og afgreiðslu á fundi
Sameinaðs þings i gær. Mælti
Hannibal Valdimarsson fyrir til-
lögunni. Var tillagan samþykkt
þar með samhljóða atkvæðum.
Listamennirnir, sem heiðurs-
laun hljóta, eru þessir
1. Ásmundur Sveinsson
2. Brynjólfur Jóhannesson
3. Finnur Jónsson
4. Guðmundur Böðvarsson
5. Guðmundur G. Hagalín
6. Gunnar Gunnarsson
7. Halldór Laxness
8. Kristmann Guðmundsson
9. Páll Isólfsson
10. Rikharður Jónsson
11. Tómas Guðmundsson
12. Þórbergur Þórðarson.