Tíminn - 15.02.1974, Blaðsíða 8

Grænlenzka vinnu
veitendafélagið
sundrast
— vegna ágreinings um stjórnmál
TALSVERÐ ólga hefur veriö i
Grænlandi aö undanförnu, og er
orsökin sú, aö þjóðernistilfinning
cykst hrööum skrefum meöal
Grænlendinga, einkum ungu
kynslóöarinnar. Ein afieiöingin
er sú, að Vinnuveitendafélag
Grænlands, DGA, er nú að klofna.
Grænlenzkir iðnmeistarar eru i
þann veginn aö segja sig úr þeim
samtökum.
Detta má rekja til þjóðþings-
kosninganna i desembermánuði
siðast iiðnum. Sumir félaganna i
Vinnuveitendafélagi Grænlands,
halda þvi fram, að stjórn þess,
sem skipuð er dönskum mönnum,
hafi án samráðs Grænlendinga i
félaginu látið kosningarnar til sin
taka. Forystumenn grænlenzku
iðnmeistaranna, Peter Kristen-
sen og Larsérak Poulsen, segjast
ekki geta sætt sig við, að félags-
stjórnin hafi þannig afskipti af
stjórnmálum án samþykkis
félagsmanna.
Stjórn Vinnuveitendafélagsins
studdi þá Knud Hartling og
Nikolaj Ilosing i kosningunum, en
þeir Peter Kristensen og
Larserak Poulsen kröfðust þess,
að birt yrði yfirlýsing frá þeim,
um stuðning við hina fram-
bjóðendurna, Lars Emil Johan-
sen og Móse's Olsen. Þessari kröfu
var hafnað.
— Grænlendingum er alls staðar
skákað til hliðar, segja þeir
Kristensen og Poulsen, og þess
vegna er einsýnt, að leiðir hlýtur
að skilja þó að bæjarstjórinn i
Godthaab sé okkur andvigur og
segist ekki geta „stutt byltingar-
kenndar fyrirætlanir” okkar.
Formaður landráðsins er aftur á
móti á okkar máli.
Fremstir i flokki þeirra, sem
gera nú kröfur um aukin völd og
áhrif manna af grænlenzku
ætterni, eru Jonathan Motzfeld,
Móses Olsen og Lars Emil Johan-
sen.
Peter Kristcnsen
Nikolaj Rosing
Larserak Poulsen
Föstudagur 15. febrúar 1974.
Vínlandskortið
reyndist falsað
Konunglega brezka landfræði -
félagið hefur orðið að lúta i lægra
haldi. Sannanirnar voru of sterk-
ar, og flestir viðurkenna nú að
samtökin hafi látið ginnast.
Spurningin er bara: iíver lék á
þau?
Orsök niðurlægingar sam-
takanna er hið fræga Vinlands-
kort, sem fannst fyrir niu árum.
Þá var það kallað „kortafundur
aldarinnar.” Kortið sýnir Norð-
ur-Atlantshafið ásamt íslandi,
Grænlandi og hluta þess lands,
sem álitið er að sé Vinland. Kortið
var fyrir niu árum talið sönnun
þess, að Vinland, þ.e.a.s.
Amerika, hafi verið þekkt fyrir
daga Kólumbusar. Sá, sem
teiknaði kortið, átti að hafa verið
svissneskur munkur, sem notaði
frásagnir norrænna vikinga, er
höfðu heimsótt Vinland nokkrum
öldum fyrr.
Þegar kortið fannst, keypti
ókunnugur listfrömuður það og
gaf Yale-háskólanum i Banda-
rikjunum. Nú er sá galli á gjöf
Njarðar, að kortið er ekki eldra
en frá 1920.
Á fundi hjá Konunglega brezka
landfræðifélaginu i London hófust
ákafar umræður um kortið, og
velflestir urðu að viðurkenna að
þeir hefðu haft á röngu aö standa.
Sá eini, sem vildi ekki láta sér
segjast, var George Painter hjá
British Museum, en hann var einn
þeirra, sem rannsökuðu kortið,
þegar það fannst. Painter sagði:
,,Hvað segðuð þið, ef allt i einu
sannaðist að Charles Chaplin
hefði skrifað dagbók
Leonardos da Vincis?”.
Hins vegar virðast sannanir
visindamannanna vera næstum
óyggjandi. í blekinu sem kortið er
teiknað með, er efni, sem fyrst
var byrjað að nota i blek eftir
1920.
En þótt hinir lærðu séu yfirleitt
sannfærðir um, að þeir hafi verið
hafðir að ginningarfiflum, þá veit
enginn enn, hver stendur á bak
við fölsunina. Sá fyrsti, sem dró
kortið fram i dagsljósið, er látinn.
Það var ttali, sem bjó á Spáni.
Sömuleiðis eru báðir látnir,
brezki bóksalinn, sem seldi kort-
ið, og visindamaðurinn sem
staðfesti.að það væri ófalsað. Sá
eini, sem eitthvað getur sagt með
vissu um kortið, er Laurence
Wirte i Bandarikjunum. Hann er
sá maður, sem keypti kortið fyrst
árið 1957. Hann skrifaði bréf, sem
fjallar um sögu kortsins, en það
bréf má ekki opna fyrr en eftir
9000 ár!
-gbk.
OLIUDEILAN
ÚTKLJÁÐ
Bandariskir yfirmenn a
borpöllum á norska oliu-
svæðinu i Norðursjó hafa nú
neyðzt til þess að láta undan
siga, en þeir höfðu haft i
hótunum við þá starfsmenn
oliuleitarfélaganna, sem voru
skráðir félagar verkalýðs-
félaga.
Norsku sjómannasamtökin
undu ekki þessu atferli
Bandarikjamannanna, og á
fundi með fulltrúum
sjómannasamtakanna og hin-
um norsku eigendum
borpallanna fyrir skömmu,
náðist samkomulag um, að
komið yrði i veg fyrir slfk
bolabrögð i framtiðinni.
Ritskoðun hert í S-Afríku
Tillaga suður-afrikanskra yfir-
valda um strangari ritskoðun
bókmennta og lista hefur vakið
geysilcga athygli i Cape Town. Og
i fyrsta sinn i sögu landsins liefur
bók eftir suður-afrikanskan
liöfund verið bönnuð. Þetta
gcrðist nýlega, en höfundurinn,
André Brink, er meðlimur i hópi
afrikanskra-rithöfunda, og út-
gefenda sem þekktur er undir
nafninu „Sestigers”. IIin nýja rit-
skoðunarhugmynd er I samræmi
við þá stefnu, sem forsætisráð-
herrann, Johannes Vorster,
hoðaði i fyrra með lagasetningu
um strangara eftirlit með blöðun-
um. Fréttaskýrendur i Cape
Town lita á þetta sem eina af
mörgum leiðum yfirvalda til að
herða á eftirlitinu i landinu, en
efast um leið um, að hug-
myndirnar varðandi blöðin
komist i framkvæmd á þessu ári
vegna væntanlegra kosninga.
Svo aftur sé vikið að hinum
nýju tillögum suður-afrikanskra
yfirvalda um ritskoðun, þá hafa
þær það m.a. i för með sér, að
réttur rithöfunda til áfrýjunar
úrskurði ritskoðunarnefndar
fyrir dómstól er afnuminn.
Rikisstjórnin hefur einnig lagt
til, að eftirlit með kvikmynd-
um verði verulega hert með þvi
að klippa burt allt ádeiluefni á
filmum, ásamt þvi að koma upp
nýju og einfaldara kerfi til
aldursákvörðunar kvikmynda”
húsagesta. Samkvæmt þessum
nýju ritskoðunartillögum
stjórnarinnar verður hlutverk
hæstaréttar landsins minnkað i
lagalegt eftirlit með hugsanleg-
um mistökum þeirra yfirvalda, er
ritskoðunina annast. Rit-
skoðunardeildin á annars að vera
undir stjórn tveggja yfirmanna,
með þrjá aðstoðarmenn, sem
skipaðir yrðu af innanrikisráð-
herranum, Connie Mulder. Þeir
eiga siðan að stjórna nokkrum
ritskoðunarnefndum, en yfir-
menn nefndanna verða skipaðir
af rikisstjórninni. Þetta eru
helztu atriði tillaganna.
Eins og áður sagði hafa tillögur
þessar vakið mjög mikla and-
stöðu meðal almennings, list-
amanna og frjálslyndra manna
CHILE NYTUR NU FULLS FJÁR
HAGSSTUÐNING FRÁ USA
Ted Kennedy þungorður og krefst stefnubreytingar
Herforingjastjórnin I Chile,
undir forsæti Augusto Pinochet
hershöfðingja, hefur orðið að þola
harða gagnrýni, siðan hún tók
völdin siðastliðið haust, og það
ekki að ófyrirsynju, þvi að með
hreinsunum sinum eftir valda-
tökuna gekk hún svo langt, að
sumir vilja likja við nasista, er
þeir voru upp á sitt bezta.
Alþjóðafangahjálpin hefur með-
al annars ásakað herforingja-
stjórnina um „viðtæk hermdar-
verk”. En herforingjaklikan naut
skuggans af oliukreppunni, ef svo
mætti segja. Þegar svo aftur hef-
ur vænkazt i oliumálum, má
heyra ásakandi raddir viðar að.
Edward Kennedy öldunga -
deildarþingmaður, sem er for-
maður þeirrar undirnefndar
deildafinnar, er um málefni
flóttamanna fjallar, hefur gagn-
rýnt Chile-stjórnina og stjórnar-
farið harðlega að undanförnu og
krafizt greinilegrar stefnu-
breytingar Bandarikjastjórnar
gagnvart Chile. „Nú, fjórum
mánuðum eftir að stjórn Allendes
var steypt af stóli með ofbeldi,
heldur herforingjastjórnin enn
greinilega áfram að skerða
mannréttindin,” hefur Kennédy
sagt á þingi. Það sem talið er, að
einkum hafi komið Kennedy til að
gagnrýna Chile-stjórnina svo
harðlega, er greinilegur velvilji
stjórnar Nixons i garð hinnar
nýju og sjálfstofnuðu stjórnar i
Santiago, sem nú mun njóta fulls
fjárhagsstuðnings frá Washing-
ton, eftir að Bandarikjaþing
samþykkti ný aukafjárlög, þar
sem Chile nýtur verulegrar
upphæðar.
Sem svar við ásökunum Ted
Kennedys hefur bandariska utan-
rikisráðuneytið sagt, „að mjög
erfitt sé að útvega raunveruleg
sönnunargögn, er varpað gætu
ljósi á fullyrðingarnar um viðtæk
morð i Chile.” Ennfremur hefur
sama ráðuneyti sagt, að her-
foringjastjórnin i Chile „hafi
hvað eftir annað neitað þvi, að
hún aðhefðist nokkuð ómannúð-
legt...” Og ennfremur hefur
bandariska utanrikisráðuneytið
bent á til stuðnings þeirri
„skoðun” sinni, að ástandið sé og
hafi verið eðlilegt i Chile, „að
enginn hafi sótt um hæli i banda-
riska sendiráðinu i Santiago.”
Ætli það komi mörgum á óvart?
Sem einn aðalmaður sins
flokks, demókratafiokksins,
tekur Ted Kennedy eflaust eitt-
hvert mið af næstu kosningum,
þvi að almenningur hefur viðast
hvar, einnig i Bandarikjunum,
ekki látið blindast af
herforingjaglýju. S.P.
yfirleitt, en Helen Suzman
talsmaður suður-afrikansk:
stjórnarandstöðuflokksins,
Framfaraflokksins, hefur lýst til
lögunum sem hræðilegum. Eink
um óttast hún, að með þeim verð
rétturinn til áfrýjunai
ákvörðunar ritskoðenda ti
dómstóla afnuminn. — Þetta ei
ný, gróf skerðing, bæði á réttind
um borgaranna og sjálfs réttar
kerfisins, segir Helen.
Einn úr hópi fyrrnefndra rit
höfunda hefur sagt um nýju til
lögurnar, að þær séu siðastí
ögrun rikisstjórnarinnar
baráttunni við afrikanska rit
höfunda, sem hins vegar séi
reiðubúnir að hefja baráttuna í
nýjan leik.
Við verðum að hafa ritskoðun
en einnig frelsi, segir Connií
Mulder innanrikisráðherra, sem
stendur að baki tillagnanna. Þaf
er auðvelt að kasta fram
innihaldslausum orðum sem
þessum, en hann hefur einnig
hampað þvi, að i framtiðinn
muni bann við bók eða kvikmynd
i S-Afriku taka mið af athugunum
eða ihugunum yfirvalda, sem sé
alveg ný stefna i suður
afrikanskri ritskoðunarpólitik
S.P