Tíminn - 06.10.1974, Síða 28

28
TÍMINN
Sunnudagur 6. október 1974.
Electrolux
Rafveitu
stjórar:
Sveitarfélögin eða sameignarfyrirtæki
þeirra annist orkusölu
t FRÉTT frá Rafmagnsveitum
rikisins, er lesin var i Rikisút-
varpinu lyrir skömmu og birtist
nú i dagblöðum, er gerð athuga-
semd við mótmæli rafveitustjóra
sveitarfélaga við hækkun raf-
orkuverðs með því að sexfalda
gjaid til Rafmagnsveitna rfkisins.
Látið er að þvi liggja, að litið
mark sé takandi á 17 rafveitu-
stjórum sveitarfélaga, enda séu
sveitarfélögin i landinu 240 að
tölu. Rétta talan er að visu 224.
Þessi athugasemd Rafmagns-
veitna rikisins er villandi. Hér er
um að ræða samtök forstöðu-
manna rafveitna i eigu sveitar-
félaga. Þau sveitarfélög eru að-
eins 23 á landinu. Af þeim hafa 5
ekki sérstökum rafveitustjóra á
að skipa, en njóta þjónustu frá
nærliggjandi rafveitum.
Ef miðað er við ibúafjölda 1.
desember 1973, er ibúafjöldi á
svæðum þeirra 17 rafveitustjóra,
sem áður eru nefndir, 161.280, eða
76.5% af ibúatölu landsins i heild.
Þá er rétt að fram komi, að
sveitarfélögin á svæði Rafmagns-
veitna rikisins teljast alls ekki öll
til dreifbýlis, enda telja Raf-
magnsveiturnar sjálfar i eigin
ársskýrslum, að um helmingur
ibúanna sé i þéttbýli. Meðal
þeirra má nefna: Neskaupstað,
Dalvik, Ólafsfjörð, Ólafsvik,
Stykkishólm, Höfn og Bolungar-
vik.
Af framangreindu sést, að
Eldur í Nóa
Gsal—Reykjavik — 1 gær-
morgun, um klukkan 6.45 var
slökkviliðið kvatt út að Baróns-
stig 2, en eldur var laus i brjóst-
sykursgerðinni Nóa. begar komið
var á brunastað var mikill eldur
á annari hæð hússins, þar sem er
pökkunarsalur, og töluverður
reykur kominn upp i risið.
Reykkafarar voru sendir inn i
húsið og ennfremur reyndu
slökkviliðsmenn að komast að
eldinum inn um glugga. Greið-
lega gekk að ráða niðurlögum
hans, enda hafði eldurinn ekki
breiðst neitt út.
Mjög erfitt er að segja um
hversu mikið tjón varð i þessum
bruna, en þó er ljóst, að það er
töluvert. Mikið skemmdist i
Þessamynd tók Guftjón Einarsson,
ljósmyndari Timans i gærmorgun
inn i þonkuuarsalnum. Eins og
myndin ber með sér, var mjög
mikill reykur i salnum, og
slökkviliðsmaðurinn sem er
lengst til hægri með vasaljós,
stendur á þeim stað sem talið er
að eldurinn hafi kviknað.
sjálfum pökkunarsalnum og eitt-
hvað skemmdist af vörum á
lager, sem var inn af pökkunar-
salnum.
Dagskrá Þjóðhátíðar á Þingvöllum 28. júlí 1974 fæst
nú hjá bóksölum og kostar kr. 125,00 eintakið.
Ritið er merkilegt heimildargagn um þjóðarviðburð.
M. a. efnis í því er
íhimbirting hátíðarljóðs
Tómasar Guðmundssonar,
skálds.
Hyggilegt er því að tryggja sér eintök þessa ein-
stæða rits nú og varðveita þau til síðari tíma.
samanburður á tölunum 17 raf-
veitustjórar og 224 sveitarfélög,
gefur alls ekki rétta mynd af
þeim þunga, sem felst i mótmæl-
um gegn áðurnefndu gjaldi til
Rafmagnsveitna rikisins.
Enginn misskilningur rikir um
það, að 13% gjaldið er lagt á alla
raforkusmásölu i landinu. Mun-
urinn er aðeins sá, að hlutur raf-
veitna i eigu sveitarfélaga greið-
ist i vasa Rafmagnsveitna rikis-
ins, en hlutur hinna siðarnefndu
rennur i eigin vasa.
Þá véfengja Rafmagnsveitur
rikisins réttmæti þess að bera
saman meðalverð rafveitna. Þótt
fara verði með slikan samanburð,
eins og allan talnasamanburð,
með varúð, gefur hann þó ein-
falda visbendingu, enda algengt
að slikar samanburðartöflur um
meðalverð séu gerðar af hlutlaus-
um aðilum, t.d Orkustofnun hér á
landi. Samanburður á gjald-
skrárverði, sem gildir á tilteknu
augnabliki, er heldur ekki einhlit-
ur, allra sizt hér á landi, þar sem
gjaldskrár rafveitna breytast
mjög ört, en þó á mjög mismun-
andi timum (t.d. fjórar breyting-
ar 1973, þrjár breytingar 1974).
En einmitt þess konar samanburð
nota Rafmagnsveitur rikisins i
athugasemdum sinum. Þar er
tekið dæmi um gjaldskrárverð 1.
júli 1973, þar sem heimilistaxti
(ibúðarstærð 3 herbergi, 70 fer-
metrar og orkunotkun 3000 kWh á
ári) (Alls ekki raunhæf meðal-
stærð ibúða) er hjá:
Rafmagnsveitu Reykjavikur
3.19 kr/kWh.
Rafmagnsveitum Rikisins 4.54
kr/kWh.
Heimilistaxti Rafmagnsveitu
Reykjavikur er þannig talinn 43%
hærri.
í fyrsta lagi er talan 4.54 röng,
þar eð heimilisnotkun þeirra, er
njóta marktaxtans svonefnda, er
ekki tekin með i myndina. 1 öðru
lagi er slikur gjaldskrársaman-
burður óraunhæfur. Nær hinu
rétta er samanburður, sem fæst
með þvi að taka allt árið 1973.
Þannig fæst eftirfarandi saman-
burður á verði til heimilisnotkun-
ar (samkvæmt nýlegri töflu frá
Orkustofnun):
Rafmagnsveita Reykjavikur 3.00
kr/kWh
Rafmagnsveitur rikisins 3.80
kr/kWh
Mismunurinn er þá 27% en ekki
43%.
Rafmagnsveitur rikisins telja
samanburð á meðalverði óraun-
hæfan, vegna þess hve mismikla
raforku rafveitur selja til húshit-
unar. Nú hafa rafveitur Keflavik-
ur, Stokkseyrar, Njarðvikur og
Hafnarfjarðar, svo dæmi séu
nefnd, svipað meðalverð og Raf-
magnsveitur rikisins, Rafveita
Keflavikur þó allmiklu hærra,
eða 2.80 kr/kWh á móti 2.55
kr/kWh. Þær selja þó hlutfalls-
lega svipað orkumagn til húshit-
unar og Rafmagnsveitur rikisins,
og er þvi vandséð, hvers vegna
þær eigi að greiða sérstakt gjald
til styrktar Rafmagnsveitum rik-
isins.
Eflaust eru margar ástæður
fyrir sérstakri fjárþörf Raf-
magnsveitna rikisins nú. Að
minnsta kosti ein þeirra virðist þó
hálfgert sjálfskaparviti og algjör-
lega óþörf. Er það notkun á
svonefndum marktaxta. Jafnvel
heildsöluverð Rafmagnsveitna
rikisins til ýmissa rafveitna
sveitarfélaga er ekki lægra en
verð samkvæmt þessum taxta.
Skiljanlega hefur þótt óhjá-
kvæmilegt að gera nú bráða-
birgðaráðstafanir til að bjarga
fjárhag Rafmgnsveitna rikisins i
bili. En álagning gjalds á sveitar-
félögin i þessu skyni er mjög
óeðlileg aðferð. Réttara hefði
verið, eins og á stóð, að jafna
halla þennan með framlagi úr
rikissjóði og leggja siðan áherzlu
á að hraða gagngerri athugun á
rekstri Rafmagnsveitna rikisins.
Þótt skattlagning raforku sé
ekki óþekkt, t.d. á Norðurlöndum,
þá er gjald af þessu tagi, þ.e.
skattur, sem rennur samkvæmt
lögum til tiltekinnar rafveitu,
óþekkt. Hvergi á Norðurlöndum
eru skattar á raforku nærri þvi
eins háir og hér er orðið, þ.e. 32%.
1 lok greinargerðar Rafmagns-
veitna rikisins er sagt, að raf-
magnsstjórinn I Reykjavik hafi
haldið fram i útvarpsviðtali, að
rikisrafveitur séu ekki til á
Norðurlöndum. Þetta er rangt
með farið. 1 viðtalinu sagði raf-
magnsstjóri, að á Norðurlöndum
annaðist rikið ekki dreifingu raf-
orkunnar. Þótt sænsku rikisvirkj-
anirnar (Vattenfall) annist dreif-
ingu og sölu til mjög litils hluta
sænskra raforkunotenda, breytir
það myndinni i engu. Staðreynd
er, að i Danmörku, Finnlandi og
Noregi annast rikið alls enga
dreifingu eða smásölu raforku. t
Sviþjóð er hluti rikisins um það
bil 8%, miðað við fjölda notenda,
á íslandi um 19%.
Loks vekja Rafmagnsveitur
rikisins athygli á þvi, að algjör
rikisrekstur sé á rafveitum
margra Evrópurikja. Mun þar
fyrst og fremst átt við Austur-
Evrópu, svo og Bretland, Frakk-
land og ttaliu. Vandséð er, að
íslendingum yrði fyrirmynd
Austur-Evrópu til gæfu. Þjóðnýt-
ing raforkuiðnaðarins i hinum
þremur löndunum var mjög
umdeild, og allar likur eru á, að
raforka séibúum þeirra mun dýr-
ari en ella hefði verið. Sú var t.d.
skoðun forráðamanna raforku-
mála I Vestur-Þýzkalandi, þegar
mál þessi bar á góma þar i landi.
Taldist þeim svo til, árið 1970, að
það sparaði þýzkum skattborgur-
um árlega um 4 milljarða marka,
að rikisrekstur hefði ekki komizt
á þar i landi upp úr lokum siðari
heimsstyrjaldar.
LOKAORÐ:
Eðlilegt er, meðal annars I ljósi
hins nýja gjalds til Rafmagns-
veitna rikisins, að rafveitur I eigu
sveitarfélaga telji rétt að staldra
við og endurskoða hlutverk Raf-
magnsveitna rikisins og marka
framtiðarstefnu með þá lausn i
huga, að sveitarfélögin eða sér-
stök sameigarfyrirtæki sveitar-
félaganna taki raforkudreifingu
og sölu til notenda i sínar hendur.
Slik breyting myndi að sjálfsögðu
taka nokkurn tima. Rikið myndi
þá væntanlega áfram vera veru-
legur aðili að raforkuvinnslu og
aðalflutningi. Tvennt ætti að nást
með þessu: Annars vegar lægra
raforkuverð, hins vegar nánari
tengsl fólksins við rafveiturnar og
áhrif á stjórn þeirra.
Félag
rafveitustjóra sveitarfélaga.
Verð á fiski til
mjölvinnslu
A FUNDI yfirnefndar Verðlagsráðs sjávarútvegsins 2. október var
ákveðið eftirfarandi lágmarksverð á fiskbeinum fiskslógi og heilum
fiski til mjölvinnslu frá 1. september til 31. desember 1974:
A) Þegar selt er frá fiskvinnslustöðvum til fiskimjölsverk-
smiðja:
Fiskbein og heill fiskur, annar en sild, loðna,
karfi og steinbitur, hvert kg.......................... kr. 1.15
Karfabein og heill karfi, hvertkg ..................... kr. 2.95
Steinbitsbein og heill steinbitur, hvert kg............ kr. 0.75
Fiskslóg, hvert kg..................................... kr. 0.52
B) Þegar heill fiskur er seldur beint frá fiskiskipum til
fiskimjölsverksmiðja:
Fiskur, annar en sfld, loðna, karfi og
steinbitur, hvert kg................................... kr. 1.00
Karfi,hvertkg.......................................... kr. 2.57
Steinbitur hvert kg.................................... kr. 0.65
Verðið er miðað við, að seljendur skili framangreindu hráefni i
verksmiðjuþró.
Karfabeinum skal haldið aðskildum.