Fréttablaðið - 06.03.2005, Blaðsíða 52

Fréttablaðið - 06.03.2005, Blaðsíða 52
Þórarinn Elmar tekur á móti blaða- manni á heimili sínu í Árbænum. Þau hjónin voru meðal frum- byggja í hverfinu og njóta nálægð- arinnar við náttúruna í kringum Elliðaárnar sem renna þar spöl- korn frá – ganga nánast daglega og hafa gert í 30 ár. Hann segist ekki enn finna fyrir viðbrigðunum að hætta í viðskiptum eftir öll þessi ár, þeir tveir mánuðir sem liðnir eru síðan hann seldi fyrirtækið hafa farið í alls kyns stúss, upprifj- un á sögunni og fleira. „Það er helst konan sem hefur komist að hvað ég er leiðinlegur, ég hef verið svo mikið heima síðan ég hætti,“ segir hann og hlær. Miklar breytingar hafa orðið á viðskiptaumhverfinu á Íslandi frá því Þórarinn Elmar hóf eiginn rekstur. Það var árið 1956 sem hann, í félagi við Davíð S. Jónsson heildsala, keypti Max sem þá framleiddi fyrst og fremst undir- fatnað. Margir fengust við fatafram- leiðslu og telst honum til að 37 slík fyrirtæki hafi starfað í landinu, utan sjóklæðagerðanna sem voru nokkrar. Fljótlega eftir kaupin hófu þeir félagar framleiðslu sjófatnaðar og réðust af hörku í samkeppni við þá sem fyrir voru á markaðnum. „Það var mjög öflugur fataiðn- aður í landinu á þessum árum. Við nutum tollverndar því háir tollar voru á innfluttum fatnaði en lágir eða jafnvel engir tollar á þeim hrá- efnum sem við þurftum til fram- leiðslunnar.“ Hálfgerð öskubuska Það voru þó ljón í veginum. Allt var skammtað, ekki síst gjald- eyririnn sem var nauðsynlegur til kaupa á aðföngum. Þórarinn Elmar rifjar upp viðskipti sín við gjaldeyrisnefndina sem hafði alla þræði í hendi sér. „Ég hafði fundið vél í London sem límdi saman sauma með hátíðnisuðu. Þetta var bylting í frágangi sauma því áður höfðu þeir ekki haldið vatni. Við gengum á fund fulltrúa allra stjórnmálaflokkanna í gjaldeyris- nefndinni og byrjuðum á Sjálf- stæðisflokknum þá Alþýðuflokkn- um og svo Framsóknarflokknum. Allir sögðu nei. Það var ekki fyrr en við töluðum við Guðmund Hjartarson fulltrúa Sósíalista- flokksins í nefndinni sem við feng- um vilyrði til að kaupa vélina.“ Þetta er gott dæmi um það um- hverfi sem mönnum var gert að starfa í og vitaskuld fór það mis- jafnlega í menn. Þórarinn Elmar segir mótlætið ekki hafa dregið úr sér máttinn. „Við hertumst bara við þetta.“ Þessi afgreiðsla meirihluta gjaldeyrisnefndar er gott dæmi um afstöðu yfirvalda til fataiðnað- ar á þessum árum. „Fataiðnaður- inn var aldrei hátt skrifaður í þjóð- félaginu, þetta var svona hálfgerð öskubuska og hefur alltaf verið,“ segir Þórarinn Elmar. Byggði á eigin reynslu Max náði strax góðri fótfestu á markaðnum, ekki síst fyrir þá nýjung sem fyrirtækið bauð upp á í frágangi sauma. Fyrir vikið skýldu sjóklæðin frá Max betur en önnur. Keppinautarnir misstu sumir máttinn og eftir tíu ára starfsemi Max í eigu Þórarins Elmars og Davíðs bauðst þeim að kaupa Sjóklæðagerð Íslands hf. sem þá hafði starfað frá 1926. Þeir slógu til og árið 1966 voru fyrir- tækin sameinuð undir heitinu Sjóklæðagerðin hf. „Þetta var mjög öflugt fyrir- tæki og markaðsstaðan var góð. Ég man að Samband íslenskra sam- vinnufélaga reyndi meðal annars að keppa við okkur og stofnaði til þess fyrirtækið Vör í Borgarnesi. Þeir héldu út í nokkur ár áður en þeir hættu.“ Þegar Þórarinn Elmar vann að vöruþróun bjó hann að því að hafa alist upp í sjávarplássi og verið sjálfur til sjós. Hann er frá Eski- firði og bjó þar þangað til hann fór suður í skóla. „Ég lék mér í fjör- unni sem barn og var blautur í fæt- urna til fjórtán ára aldurs. Svo fór ég á síld nokkur sumur og vann þá í stakk úr hrágúmmíi sem var of- boðslega þungur og skildi eftir svarta rönd á hálsinum.“ Fyrirtæki hans framleiddu líka vinnuvettlinga fyrir sjómenn en Þórarinn Elmar vissi sem var að góðir vettlingar voru mikilvægir til sjós. „Þegar ég var á sjó vorum við alltaf kaldir og blautir á hönd- unum og allir í fleiðrum og sárum. Við framleiddum því vettling sem hélt höndunum hlýjum og þurr- um.“ Flutt til Lettlands Eftir tíu ára samrekstur Sjóklæða- gerðarinnar og Max ákváðu Þórar- inn Elmar og Davíð að skipta fyrir- tækjunum á milli sín. Þeim bar ekki saman um hvert skyldi stefna og töldu ráðlegast að skilja að skiptum. „Davíð fór út með Max en ég var áfram með Sjóklæða- gerðina,“ segir Þórarinn Elmar. Í Sjóklæðagerðinni var sjó- og regnfataframleiðsla auk vín- ylglófaframleiðslunnar en svo nefnist sjóvettlingurinn góði. Í Max var undirfatadeildin sem raunar var orðin hálfgerð sport- eða útivistardeild og svo kápudeild en fyrirtækið var orðið stórtækt í kápu- og frakkaframleiðslu og hafði vart undan að sauma. Þórarinn Elmar rifjar upp að Max hafi þegar hafist handa við sjófataframleiðslu í samkeppni við Sjóklæðagerðina og hann sjálfur hafi bætt nýrri vinnufatadeild við sitt fyrirtæki. Þannig voru fyrirtækin rekin næstu tuttugu ár eða þar til 1997 þegar Sjóklæðagerðin keypti Max á nýjan leik. Sú mikla breyting hefur orðið í framleiðslunni að hún fer að lang- mestum hluta fram í Lettlandi. Þar er hagkvæmara að sauma föt en á Íslandi. Þórarinn Elmar segir það hafa verið gríðarlega erfiða ákvörðun að segja upp fjölda starfsfólks og fara með fyrirtækið úr landi. „Þetta var mjög slæmt. Ég veit ekki hvernig ég slapp lifandi frá þessu.“ EFTA og flís Sjóklæðagerðin hefur bæði siglt úfinn sæ og lygnan og ávallt háð harða samkeppni, ýmist við aðra íslenska framleiðslu eða innfluttan fatnað. Þórarinn Elmar kunni vel við sig í slíku umhverfi og segist hafa þrifist vel í samkeppni. „Við vorum alltaf á tánum og það er því að þakka að við lifðum af. Við höfðum frumkvæðið á markaðnum og komum sífellt með nýjungar. Ég kunni afskaplega vel við mig í samkeppninni.“ Það kom líka fyrirtækinu til góða á erfiðum tímum að Sjóklæða- gerðin framleiddi vörur í mörgum flokkum. Þegar illa áraði í einni grein gat verið meira að gera í annarri. „Þannig flutum við áfram meðan aðrir sukku,“ segir Þórarinn Elmar. „Og svo skipti vandvirknin vitaskuld miklu máli. Við lögðum alla tíð áherslu á mikla vandvirkni.“ Sem dæmi um erfitt skeið í rekstrinum var þegar Ísland gekk í Fríverslunarsamtök Evrópu, EFTA, árið 1980 en þar með var grunnur lagður að tollfrjálsum innflutningi á öllum fatnaði. „Við áttum ekki aðra kosti en að hagræða í rekstrinum hjá okkur og hófumst handa strax 1970 þegar aðildin var í farvatninu. Við feng- um ráðgjöf að utan og tókum með- al annars upp alþjóðlegt fram- leiðslukerfi sem enn er notað. Það var ekki annað að gera en að mæta þessu. Þeir sem ekki gerðu það fóru á hausinn.“ Þórarinn Elmar hefur gengið í gegnum mörg skeið með fyrirtæki sín. Eitt þeirra ánægjulegasta stendur enn, nefnilega flís-skeiðið. Allir eiga flíspeysur og margir fleiri en eina og fleiri en tvær. „Það var bylting þegar flísefnið kom og það var virkilega gaman að vinna með það,“ segir hann. Vítin til að varast þau „Ég vildi gjarnan vera að minnsta kosti tíu árum yngri, það eru svo spennandi tímar fram undan,“ segir Þórarinn Elmar Jensen sem hefur ekki fengið nóg af fatafram- leiðslunni þrátt fyrir að hafa stað- ið í henni í hálfa öld. Honum fannst enda erfitt að selja fyrirtækið en taldi það engu að síður skynsam- legt. „Þetta var erfið ákvörðun en nauðsynleg. Þetta er fjölskyldu- fyrirtæki og sárgrætileg reynsla fortíðar sýnir okkur að mörg góð fyrirtæki hafa splundrast eftir að kallinn er dauður,“ segir hann og brosir en tekur fram að hann hafi ekki séð nein teikn á lofti um að þannig myndi fara fyrir Sjóklæða- gerðinni. „Krakkarnir mínir eru skynsamir og kemur vel saman en ég er að forða því að nokkuð svona geti komið upp. Börnin og konan mín voru þessu sammála.“ Fyrirtækið var eftirsótt, svo mjög raunar að Þórarinn Elmar hafði vart tíma til að reka það á síðasta ári. „Það var enginn friður fyrir fyrirspurnum um hvort fyr- irtækið væri til sölu. Ýmsir aðilar á Íslandi og útlöndum hringdu lát- laust og föluðust eftir því. Þetta kitlaði auðvitað og endaði sumsé með því að ég seldi.“ Þórarinn Elmar telur fyrirtæk- ið í höndum ágætra manna og ber ekki kvíðboga fyrir framtíð þess. Þegar fer að hægjast um hjá honum ætlar hann að sinna áhuga- málum sínum sem eru útivist, bók- menntir og tónlist. Og aldrei að vita nema hann skelli sér í píanó- tíma. „Ég spila eftir eyranu en langar að læra nótur og kannski ég geri það,“ segir hann og lítur í átt að píanóinu á heimilinu sem stend- ur og bíður eftir að húsbóndinn setjist niður með nótnaheftin og spili Brahms og Beethoven eða kannski Bítlana. ■ 24 6. mars 2005 SUNNUDAGUR Kraft-gallarnir, Björk og blöðrubólgan Vinsældir Kraft-gallanna, sem Sjóklæðagerðin framleiddi, voru gríðarlegar um tíma og óhætt að segja að enginn hafi getað spáð fyrir um það að þeir kæmust í tísku. Þórarinn Elmar rifjar upp hvernig það atvikaðist. „Þetta voru loðfóðraðir samfestingar og framleiddir fyrir menn sem unnu úti í kulda. Þetta þróaðist út í að krakkarnir vildu klæðast eins og pabbi og því fórum við að sauma þá í barna- stærðum. Gallarnir slógu algerlega í gegn og að lokum voru allir komnir í þá. Svo var Björk komin í þetta. Hún fór á ball í gallanum og fór bara úr efri hlutan- um og batt hann utan um sig. Þetta komst í blöðin og þá jókst salan enn þá meira. Þetta var mjög ánægjuleg framleiðsla en hafði sína neikvæðu hlið. Það kom fyrir að kaupmenn urðu reiðir ef við gátum ekki afgreitt þá, sérstaklega fyrir jól. Við höfðum bara ekki undan að sauma. Læknir nokkur þakkaði mér fyrir þessa framleiðslu. Hann sagði að blöðrubólgu- tilfellum hefði snarfækkað með tilkomu gallanna.“ Þórarinn Elmar í hnotskurn Fæddur: 27. september 1930. Maki: Svanhildur Gestsdóttir. Börn: Gestur, Markús, Elín Dóra, Þórarinn Einar og Svanhildur. Menntun: Verslunarpróf frá Verzlunarskóla Íslands 1949. Fyrri störf: Sjómennska og síðar sölumennska hjá Skagfjörð og heildverslun Davíðs S. Jónssonar. Áhugamál: Útivist, tónlist og bókmenntir. 66˚ norður Sjóklæðagerðin hefur framleitt undir vörumerkinu 66˚ norður síðan 1977. „Ég bað Kristínu Þorkelsdóttur hjá Auglýsingastofu Kristínar að finna nafn sem gæti verið allsherjar vörumerki fyrir framleiðsluna. Hún lét mig hafa mörg nöfn að velja úr og mér fannst 66˚ norður best. Eitt sinn hringdi útlendingur af Hótel Sögu og spurði hvort hann gæti fengið þjónustu. Hann mis- skildi nafnið, hélt að sexin stæðu fyrir eitthvað annað,“ segir Þórarinn Elmar og hlær. 66. breiddargráðan liggur yfir landið norðanvert, um Önundarfjörð í vestri og Bakkafjörð í austri. Það vakti athygli á dög- unum þegar Sigurjón Sighvatsson kvikmynda- gerðarmaður keypti hið gamalgróna fyrirtæki 66˚ norður af Þórarni Elmari Jensen. Þórar- inn vann að fatafram- leiðslu í 49 ár og kynnt- ist ýmsu á þeim langa tíma. Í viðtali við Björn Þór Sigbjörnsson stiklar hann á stóru í sögunni og rifjar upp góða tíma og erfiða. FRÉTTAB LAÐ IÐ /G VA Kunni vel við mig í samkeppninni ÞÓRARINN ELMAR JENSEN Hann er nú sestur í helgan stein eftir hálfa öld í fatafram- leiðslu. „Það er helst konan sem hefur komist að hvað ég er leiðinlegur, ég hef verið svo mikið heima síðan ég hætti,“ segir hann og hlær.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.