Fréttablaðið - 01.06.2005, Blaðsíða 61

Frítekjumarki námslána fórna›
Stjórn Lánasjóðs íslenskra náms-
manna samþykkti nýverið gagnger-
ar breytingar á úthlutunarreglum
sjóðsins. Áður fyrr komu 33% af
þeim tekjum sem námsmenn öfluðu
sér yfir 300.000 kr. á ári til skerðing-
ar en núna koma 14% af öllum þeim
tekjum sem námsmenn afla sér til
skerðingar lánanna. Frítekjumark
námslána var því afnumið. Vaka
hefur lengi barist fyrir því að skerð-
ingarhlutfall námslána verði lækk-
að. Því er það fagnaðarefni að sjóð-
urinn hafi ákveðið að lækka skerð-
ingarhlutfallið um 19% í einu skrefi
og færa lánþega þannig nær því
markmiði að lán skerðist ekki vegna
tekna.
Við í Vöku teljum það hins vegar
ekki ganga að bæta kjör eins hóps
lánþega með því að skerða kjör
annars hóps, en um 80% lánþega
hagnast á breytingunum á meðan
um 20% tapa á niðurfellingu frí-
tekjumarks. Tap þessara 20% lán-
þega felst ekki eingöngu í því að
þeir hagnist minna en aðrir lánþeg-
ar, heldur fá þeir beinlínis lægri
námslán eftir afnám frítekjumarks-
ins en þeir hefðu annars fengið.
Þetta má skýra með dæmi:
Námsmaður með 300.000 krónur
í árstekjur hefði áður fengið fullt
lán, sem er nú 82.500 krónur á mán-
uði. Breytingarnar fela í sér að hann
verður fyrir 4.700 króna skerðingu
á mánuði og fær því um 77.800
krónur á mánuði. Hann verður alls
fyrir 42.000 króna skerðingu yfir
veturinn. Tap þessara 20% lánþega
stafar af því að frítekjumark lán-
þega er ekki lengur til staðar. Það er
nánast óþekkt að sumir lánþegar
hagnist, en aðrir tapi á breytingum
úthlutunarreglna LÍN. Vaka hefur
alltaf barist fyrir því að bæta kjör
allra lánþega. Þess vegna teljum við
það gagnrýnisvert að samþykkja
breytingar sem gera það að verkum
að tiltekinn hópur lánþega hagnast á
kostnað annars hóps lánþega, en
samkvæmt framreiknuðum launa-
tölum Lánasjóðsins tapa um 1.450
tekjulægstu stúdentarnir á breyt-
ingunum. Svo stóran hóp lánþega er
ekki hægt að afskrifa með því að
segja að þeir geti unnið meira eða
hafi ekki sömu þörf fyrir lán og aðr-
ir. Til þess að hagnast á þeim breyt-
ingum sem gerðar voru í ár þarf
námsmaður sem vinnur yfir sumar-
ið að hafa um 175.000 krónur í tekj-
ur í þrjá mánuði og ekki eiga allir
kost á slíkum tekjum. Nemendur í
heilbrigðisgreinum sem vinna á
sjúkra- og elliheimilum á sumrin
eru dæmi um þetta.
Breytingar á fyrirkomulagi
tekjuskerðingar námslána kosta um
200 milljónir samkvæmt upplýsing-
um frá Lánasjóðnum og ber vissu-
lega að fagna því framtaki stjórn-
valda að leggja fram fé til að taka
megi skref í þá átt að rjúfa víta-
hring tekjuskerðingar. En leiðina að
þessu markmiði hefði mátt útfæra á
réttlátari hátt og nýta hefði mátt
það svigrúm sem sjóðurinn hafði til
breytinga þannig að þær hefðu
gagnast öllum lánþegum. Fyrir þá
upphæð sem breytingarnar kosta
hefði t.d. verið hægt að halda frí-
tekjumarkinu og lækka skerðingar-
hlutfallið um 6-7%. Þannig hefði
verið hægt að bæta kjör allra lán-
þega sjóðsins og vinna áfram að því
markmiði, sem Vaka hefur alltaf
talað fyrir, að námslán eigi ekki að
skerðast vegna tekna.
Höfundar sitja í lánasjóðsnefnd
SHÍ fyrir hönd Vöku.
21MIÐVIKUDAGUR 1. júní 2005
Í grein sinni [í Morgunblaðinu] rekur
Ólafur Örn Arnarsson mjög skilmerki-
lega hvernig bæði Sjálfstæðisflokkur og
Samfylking tala fyrir einkarekstri og
samkeppni innan heilbrigðisþjónust-
unnar. Ekki ætla ég að hrekja ýmsar
fullyrðingar læknisins um meinta kosti
einkarekstrar í heilbrigðiskerfinu en
margoft hefur verið sýnt fram á að
einkarekið heilbrigðiskerfi hefur reynst
bæði óskilvirkara og dýrara. Ólafur Örn
vitnar í skýrslur OECD en láist að geta
þess að á þeim bænum hefur einnig
komið fram að nýting fjármuna í ís-
lenska heilbrigðiskerfinu er betri en al-
mennt gerist hjá OECD ríkjunum. Það
er hins vegar þakkarvert að okkur sé
bent á að enginn munur sé á Sjálfstæð-
isflokki og Samfylkingu þegar kemur að
einkavæðingu velferðarþjónustunnar.
Þetta hlýtur að verða umhugsunarefni
þeim kjósendum sem vilja standa vörð
um velferðarþjónustuna og forða henni
frá því að verða gróðaöflunum að bráð.
Ögmundur Jónasson á ogmundur.is
Of feit til að ættleiða
Núna á dögunum var íslenskri konu
synjað um að ættleiða barn á þeim for-
sendum að hún væri of feit. Konan
hafði vottorð frá hjarta- og æðasjúk-
dómalækni að hún væri ekki í sérstök-
um áhættuhópi varðandi slíka sjúk-
dóma þrátt fyrir að vera yfir kjörþyngd
og synjunin virtist því ekki nægilega
rökstudd heilsufarsrökum. Synjun
dóms- og kirkjumálaráðuneytis vekur
upp margar spurningar. Hvað varðar
þetta tiltekna mál er auðvitað afar ein-
kennilegt að holdafar geti verið ráðandi
þáttur þegar fólk ættleiðir börn. Hvað ef
grönn manneskja fær leyfi til að ætt-
leiða barn en fitnar svo í framhaldi?
Væri þá hægt að taka af henni barnið?
Eru þetta fordómar íslenskra embættis-
manna gagnvart feitu fólki? Eða oftúlk-
un á heilbrigðisvandamálum sem
tengjast fitu? Þessum spurningum verð-
ur hugsanlega svarað í þeim málaferl-
um sem nú virðast í uppsiglingu vegna
synjunarinnar.
KJ á murinn.is
Mogginn vill breytingar
Mogginn vill breytingar í ríkisstjórninni.
Hann tilgreinir ekki nákvæmlega hverj-
ar, telur bara að sé kominn tími til að
stokka upp, fá smá andlitslyftingu, ekki
síst í ljósi þess að Samfylkingin hefur
fengið nýja forystu. Annars sé hætta á
að ríkisstjórnarflokkarnir tapi næstu
kosningum. Mogginn er með það á
heilanum þessa dagana að Samfylking-
in og Vinstri grænir verði í næstu ríkis-
stjórn.
Markverð breyting gæti til dæmis verið
að Davíð Oddsson yrði forsætisráðherra
að nýju. Þá yrði að minnsta kosti lát á
skipan nýrra sendiherra. Kannski mynd-
um við kjósendurnir líka fá að sjá þenn-
an skemmtilega stjórnmálamann aftur?
Það liggur við að maður sé farinn að
segja að það sé sjónarsviptir að honum.
Annars spyr maður hvort ritstjóri Mogg-
ans sé með einhverjum hætti að endur-
spegla vilja Davíðs sjálfs þegar hann
skrifar þennan leiðara? Vill Davíð breyta
ríkisstjórninni? Er hann kannski að
hætta sjálfur? Eða er hann kannski ekki
búinn að ákveða sig?
Egill Helgason á visir.is
AF NETINU
ÁRNI HELGASON SIGURÐUR ÖRN
HILMARSSON
UMRÆÐAN
LÁNASJÓÐUR NÁMSMANNA