Tíminn - 10.06.1975, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 10. júni 1975
TÍMINN
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, símar
18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I lausa-
sölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
V______________________________________________J
Verður verkfallinu
frestað?
Þegar þetta er ritað, er ekki vitað, hvort til alls-
herjarverkfalls kemur á morgun eða ekki. Von al-
mennings er áreiðanlega sú, að samningaleiðin
verði þrautreynd áður en kemur til verkfalls.
Segja má, að það sé kostur við þá samningagerð,
sem hér er unnið að, að meginþorri verkalýðs-
hreyfingarinnar stendur að henni. Ef vel ætti að
vera, ættu öll verkalýðsfélögin að semja samtimis
og reyna þannig að útiloka skæruverkföllin, sem
eru til tjóns fyrir alla. Þvi er hér tvímælalaust
stefnt i rétta átt. Það gerir samningagerðina hins
vegar miklu flóknari og örðugri, þegar samið er
við mörg félög i einu, sem hafa mismunandi hags-
muni og sjónarmið. Þess vegna verður að ætla
slikri samningagerð riflegan tima. Samninga-
gerðin verður svo enn flóknari og timafrekari nú
en ella, þar sem ætlunin er að endurskoða visitölu-
kerfið i sambandi við hana. Allir viðurkenna, að
visitölukerfið er gengið sér til húðar og er óhag-
stætt öllum, jafnt launþegum sem atvinnurekend-
um, þvi að það er launþegum sizt til hags, að
stöðugar vixlhækkanir kaupgjalds og verðlags eigi
sér stað.
Það má óhætt segja, að timinn til samninga-
gerðarinnar hefur ekki verið vel notaður að
undanförnu. Báðir aðilar hafa haldið fram ýtrustu
kröfum og ekki viljað vikja neitt frá þeim. Enginn
skriður virðist hafa komist á samningagerðina
fyrr en rikisstjórnin skipaði sérstaka sáttanefnd.
Siðan hefur heldur þokazt i rétta átt, þótt enn beri
mikið á milli. Ef hyggilega væri haldið á málum,
virtist nú eðlilegt, að verkföllum væri frestað um
stund, en þeim mun meira kapp lagt á samninga-
gerðina. Við það ætti ekki neitt að tapast fyrir
verkalýðshreyfinguna, en forusta hennar sýndi
hins vegar, að hún hefur fullan vilja til að koma i
veg fyrir verkföll, sem er ekki siður umbjóðendum
hennar en öðrum til tjóns. Slik frestun væri mjög
vænleg til að bæta andrúmsloftið og auðvelda
sáttanefndinni hið mikilvæga starf hennar.
Það er áreiðanlega eindregin ósk þjóðarinnar,
að allar leiðir til samkomulags verði þrautreynd-
ar, áður en til átaka sé látið koma. Mikil ábyrgð
hvilir vissulega á þeim, sem hér hafa úrslitavaldið
i hendi.
Góður gestur
Góður gestur kemur til íslands i dag, þar sem er
Karl XVI Gustaf Sviakonungur. Koma hans er
ekki sizt mikilvæg vegna þess, að hún áréttar góða
sambúð íslendinga og Svia. Sú var tiðin, að Is-
lendingar höfðu meiri samskipti við Dani og Norð-
menn, en á síðari áratugum hafa samskipti við
Svia og Finna aukizt og gera íslendingar þvi orðið
litinn eða engan mun Norðurlandaþjóðanna.
Þeir telja sér mikils vert að tengjast þeim sem
nánast. Þessi tengsli eiga að geta styrkzt, þótt ekki
liggi leiðir alltaf saman i alþjóðamálum. T.d. hafa
Sviar valið sér hina svonefndu hlutleysisleið, enda
þótt það kosti þá að verja hlutfallslega meira fé til
hermála en hinar frændþjóðirnar. Slikur er
heimurinn i dag, að fáir treystast til að vera
varnarlausir. En i þessum heimi striðsóttans,
skipa Norðurlönd sérstakan sess sem heimkynni
frelsis og friðar, og sambúð þeirra þykir til fyrir-
myndar. íslendingar fagna Sviakonungi sem góð-
um fulltrúa þjóðar sinnar og norræns samstarfs.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Samstarf Evrópu-
ríkja styrkist
AAikilvæg dhrif atkvæðagreiðslunnar í Bretlandi
HIN sögulegu úrslit þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar i Bret-
landi eiga vafalaust eftir að
verða áhrifarik. Mikilvægustu
áhrifin verða vafalaust þau,
að Efnahagsbandalagið mun
eflast og verða færara um að
takast á við efnahagsvandann,
sem nú er aðalmálið á vett-
vangi þess. Ivar Nörgaard,
viðskiptamálaráðherra Dan-
merkur, lét svo ummælt eftir
aö úrsíitin urðu kunn, að
bandalagið hefði raunar verið
litt starfhæft siðustu misserin
vegna óvissunnar um úrslit
atkvæðagreiðslunnar i Bret-
landi, en nú ætti að vera hægt
að taka til óspilltra mála á
sviði efnahagsmála og orku-
mála. Þar kæmi til athugunar
I fyrstu hvernig ætti að sigrast
á atvinnuleysinu, sem er mik-
ið i þátttökurikjunum. Sam-
kvæmt siðustu skýrslum var
tala atvinnuleysingja i Efna-
hagsbandalagslöndunum um
4.4 millj. i april siðastliðnum
og skiptust þannig eftir lönd-
um: ítalia 1.100 þús., Vestur-
Þýzkaland 1.087 þús., Bret-
land 899 þús. Frakkland 754
þús., Holland 183 þús., Belgia
160 þús., Danmörk 107 þús., ír-
land 95 þús. og Luxemburg 134.
Það hefur verið almennt
álitið að Efnahagsbandalagið
yrði of veikt, ef Bretland væri
utan þess. Helmut Schmidt
kanslari Vestur-Þýzkalands,
lét lika svo ummælt um leið og
hann fagnaði úrslitum at-
kvæðagreiðslunnar, að
Evrópa án Bretlands væri
ekki nógu sterk. Þátttaka
Bretlands mun hins vegar
þýða það, að hægara verður
farið i það að breyta banda-
laginu i eins konar pólitiskt
riki með sameiginlegri sterkri
stjórn og valdamiklu þingi.
Bretar hafa verið andvigir
slikum fyrirætlunum og eru
það enn. Hins vegar hlýtur það
að leiða af aukinni efnahags-
legri samvinnu, að pólitiskt
samstarf verður nánara á
ýmsan hátt. Þannig halda
þátttökuriki Efnahagsbanda-
lagsins með sér sérstaka fundi
á flestum eða öllum alþjóðleg-
um ráðstefnum, t.d. á hafrétt-
arráðstefnunni. Þess hefur
lika orðið vart hjá Dönum, t.d.
á allsherjarþingi S.Þ., að þeir
tækju I vaxandi mæli tillit til
hinna Efnahagsbandalags-
rikjanna og mótuðu i ýmsum
málum afstöðu sina meira af
hliðsjón til þeirra en Norður-
landa. Þvi má telja liklegt að
þótt þátttaka i Efnahags-
bandalaginu verði til þess að
hægja á ferðinni til pólitiskrar
einingar, þá stefni starfsemi
bandalagsins i þá átt.
(Jrslit atkvæðagreiðslunnar
munu m.a. verða til þess að
breyta valdahlutföllum á þingi
bandalagsins. Brezki verka-
mannaflokkurinn hefur ekki
viljað senda fulltrúa á þing
bandalagsins fyrr en að at-
kvæðagreiðslunni lokinni.
Hann á þar rétt til 18 þingsæta.
Nú mun hann hefja fulla þátt-
töku i þinginu og verða þá
sósialdemókratar stærsti
flokkurinn þar. Aður voru það
kristilegir demókratar. Vel
getur þvi svo farið, að þar
myndist eins konar rauður
meirihluti, ef kommúnistar
draga úr kröfum sinum og
samvinna getur náðst milli
þeirra og sósialdemókrata og
vinstri sinnaðra miðflokka.
1 þessu sambandi er svo
ekki úr vegi að geta þess, að
Kinverjar hafa fagnað úrslit-
unum og talið þau vænleg til
að styrkja Vestur-Evrópu.
Hitt er hins vegar vitað, að
Rússar fagna þeim ekki, þótt
þeir láti litiðuppi. Þetta er eitt
dæmi um hinn mikla klofning
kommúnista I afstöðunni til
alþjóðamála.
MARGT bendir til þess, að
úrslit atkvæðagreiðslunnar
eigi eftir að hafa margvisleg
áhrif heima fyrir i Bretlandi.
Harold Wilson er óumdeilan-
lega hinn mikli sigurvegari i
þessu máli. Honum hefur tek-
izt að leysa það á þann hátt, að
ekki er líklegt að eftir þetta
verði miklar deilur um aðild
Breta að bandalaginu. Svo
skýr og ótviræð voru úrslitin.
Vinstri menn og verkalýðs-
sinnar i flokki hans, sem mest
voru á móti aðildinni, hafa
lika þegar lýst yfir þvi, að þeir
muni hlita úrslitunum full-
komlega. Þannig hefur Tony
Benn iðnaðarmálaráðherra
lýstyfir þvi, að hinar rækilegu
umræður fyrir atkvæða-
greiðsluna, ásamt úrslitunum,
múni hafa heilsusamleg áhrif
og gera minnihlutanum auð-
veldara með að sætta sig við
sjónarmið meirihlutans.
Svipaðar yfirlýsingar hafa
ýmsir leiðtogar verkalýðs-
hreyfingarinnar, sem unnu
gegn aðildinni, birt. Það er þvi
augljóst, að þetta mál verður
ekki beinlinis til að kljúfa
Verkamannaflokkinn. Svo
klóklega hefur Wilson tekizt
að halda á málum. Hins vegar
óttast margir, að óbeinlinis
geti úrslitin orðið til að lama
Verkamannaflokkinn og jafn-
vel kljúfa hann. Andstæðingar
Wilsons muni hugsa honum
þegjandi þörfina, þegar hann
snýr sér að þvi, sem er nú mál
málanna i Bretlandi, en það er
aö reyna að koma kaupgjalds-
málunum i viðunanlegt horf.
Þeir muni telja sig hafa sterk-
ari afstöðu til að glima við
Wilson á þvi sviði. Þess vegna
bföa menn nú forvitnir eftir
þvi, hvernig Wilson hyggst
leysa þessi mál og hvernig
þeirri viðleitni hans muni
lykta. Þar muni Wilson ekki
nægja hyggindin ein, eins og i
sambandi við þjóðaratkvæða-
greiðsluna, heldur reyni hér
öllu meira á áræði hans og
festu.
Innan Ihaldsflokksins hefur
atkvæðagreiðslan haft veruleg
áhrif. Hlutur Heaths hefur
mjög batnað, þvi að hann
beitti sér mjög skelegglega og
vann sér álit og samúð með
málflutningi sinum. Hlutur
Thatchers hefur hins vegar
versnað, þvi að hún lét frekar
lltið á sér bera og vakti enga
sérstaka athygli. Það hefur
lika veikt stöðu hennar, að hún
fór nýlega mikla hrakför fyrir
Wilson I orðasennu i neðri
málstofunni, þegar rætt var
um efnahagsmál. Wilson hafði
þá algera yfirburði, og hlaut
ekki sfzt góðar undirtektir hjá
þingheimi, þegar hann likti
helzta ráðgjafa Thatcher,
Keith Joseph við skottulækni á
borð við Rasputin.
MEÐ ÚRSLITUM atkvæða-
greiðslunnar um aðild Breta
að Efnahagsbandalaginu, er
lokið vissum þætti i sögu, sem
hófst fyrir nær 20 árum. Það
var árið 1946, sem Winston
Churchill varð fyrstur áhrifa-
mikilla evrópskra stjórnmála-
leiðtoga til aðhefja máls á þvi,
að komið yrði á bandalagi
Evrópurikja. Churchill var þá
I stjórnarandstöðu. Arið 1951,
þegar Churchill varð forsætis-
ráðherra að nýju, var honum
snúinn hugur. Hann mælti þá
með bandalagi Frakka og
Þjóðverja, en taldi rétt að
Bretar stæðu utan við. Bretar
tóku þvi ekki þátt i bandalagi
Evrópu um vinnslu kola og
stáls, sem stofnað var um
þetta leyti og var eins konar
upphaf Efnahagsbandalags-
ins. Sex riki tóku þátt i þessu
bandalagi eða Vestur-Þýzka-
land, Frakkland, italia og
Beneluxlöndin. Þessi sex riki
stofnuðu svo Efnahagsbanda-
lag Evrópu með undirritun
Rómarsamningsins svonefnda
1957. Svar Breta við þvi var
stofnun Friverzlunarbanda-
lagsEvrópu (Efta) arið 1959.1
þvi tóku þátt Sviþjóð, Noreg-
ur, Danmörk, Sviss, Portúgal
og Austurrfki, ásamt Bret-
landi. Siðar bættist Finnland
og island i þennan hóp. Bretar
komust fljótt að raun um, að
Friverzlunarbandalagið full-
nægði þeim ekki, og árið 1961
lýsti Macmillan, sem þá var
forsætisráðherra, yfir þvi, að
Bretar myndu hefja viðræður
við Efnahagsbandalagið um
hugsanlega aðild að þvi. Árið
1963 beitti de Gaulle neitunar-
valdi Frakka gegn þvi, að
Bretar fengu aðild. Fjórum
árum seinna,eða 1967 beitti de
Gaulle neitunarvaldinu i' ann-
aö sinn til að hafna aðildar-
beiðni Breta.sem þá var borin
fram af rikisstjórn Verka-
mannaflokksins undir forustu
Wilsons. Árið 1970, þegar de
Gaulle var farinn frá, bauð
Efnahagsbandalagið fjórum
rikjum að hefja umræður um
aðild, eða Bretlandi, Irlandi,
Danmörku og Noregi. Þessi
riki gengu svo i 'bandalagið
1973, nema Noregur, en þar
hafði aðild verið hafnað i þjóð-
aratkvæðagreiðslu. Stjórn t-
haldsflokksins undir forustu
Heaths sat þá að völdum.
Heath er þvi talinn sá maður,
sem eigi persónulega mestan
þátt I aðild Breta að bandalag-
inu. — Þ.Þ.