Fréttablaðið - 07.06.2005, Blaðsíða 15

Braut Samkeppnisstofnun á Umfer›arstofu?
Nú hefur samkeppnisráð komist
að niðurstöðu í athugun ráðsins á
réttmæti úrskurðar auglýsinga-
nefndar Samkeppnisstofnunar
frá 8. febrúar sl. þar sem sett var
bann á birtingu þriggja auglýs-
inga Umferðarstofu.
Það er ekki ætlun mín að
fjalla um réttmæti niðurstöðunn-
ar sjálfrar, hvort ég sé sammála
henni eða ekki. Hinsvegar sé ég
mig knúinn til að fjalla um máls-
meðferð Samkeppnisstofnunar
sem ég leyfi mér að gera alvar-
legar athugasemdir við.
Það leið aðeins vika frá því að
kvörtun barst frá Umboðsmanni
barna þar til að auglýsinganefnd-
in úrskurðaði bann við birtingu
auglýsinganna. Í kjölfarið áfrýj-
aði Umferðarstofa úrskurði aug-
lýsinganefndarinnar til sam-
keppnisráðs. Það tók ráðið hins-
vegar u.þ.b. þrjá og hálfan mán-
uð að komast að niðurstöðu í mál-
inu – niðurstöðu sem hefði allt
eins getað verið sú að auglýs-
inganefndin hefði haft rangt fyr-
ir sér og þar með valdið Umferð-
arstofu ómældu tjóni sem ekki
væri afturkræft.
Augljóst vanhæfi nefndarmanns
Það er eitt atriði sem nánast
útilokar að samkeppnisráð geti
komist að annarri niðurstöðu en
auglýsinganefndin. Atli Freyr
Guðmundsson, skrifstofustjóri í
viðskiptaráðuneytinu, á sæti
bæði í auglýsinganefndinni og
samkeppnisráði sem úrskurðin-
um var áfrýjað til. Auglýsinga-
nefndin er ráðgjafanefnd sam-
keppnisráðs og því líta sam-
keppnisyfirvöld svo á að þau
starfi á sama stjórnsýslustigi og
þ.a.l. hafi stofnunin ekki brotið
stjórnsýslulög nr. 37/1993 saman-
ber 3. gr. 4. töluliður en þar seg-
ir:
„Starfsmaður eða nefndar-
maður er vanhæfur til meðferð-
ar máls:
4. Á kærustigi hafi hann áður
tekið þátt í meðferð málsins á
lægra stjórnsýslustigi. Það sama
á við um starfsmann sem fer
með umsjónar- eða eftirlitsvald
hafi hann áður haft afskipti af
málinu hjá þeirri stofnun sem
eftirlitið lýtur að.“
Þrátt fyrir þessa túlkun Sam-
keppnisstofnunar er það hverj-
um heilvita manni ljóst að máls-
meðferðin er líkust því að lög-
reglumaður sem tæki að sér
rannsókn tiltekins máls myndi á
síðari stigum málsmeðferðar
taka þátt í því að dæma málið.
Slíkt getur ekki með nokkru móti
talist eðlilegt.
Í þessu máli er ljóst að brotið
hefur verið á rétti Umferðar-
stofu til hlutlausrar málsmeð-
ferðar hjá samkeppnisyfirvöld-
um. Atli Freyr Guðmundsson var
vanhæfur til að fjalla um áfrýjun
Umferðarstofu og hefði átt að
víkja sæti úr samkeppnisráði
þegar málefni Umferðarstofu
var til meðferðar hjá ráðinu.
Hunsaði Umferðarstofa tilmæli
Samkeppnisstofnunar?
Í úrskurði samkeppnisráðs
kemur eftirfarandi fullyrðing
fram: „ .., að Umferðarstofa hafi
ekki orðið við tilmælum Sam-
keppnisstofnunar um að ljúka
málinu með því að hætta birtingu
auglýsinganna og því telji ráðið
nauðsynlegt að banna birtingu
þeirra.“
Þetta er ekki rétt. Um leið og
Samkeppnisstofnum fór fram á
það að birtingu auglýsinganna
yrði hætt var það gert. Ein af
þessum auglýsingum var tekin
úr umferð en hinsvegar var
ákveðið af hálfu Umferðarstofu
að breyta tveimur af þremur
þessara auglýsinga þannig að
þær sýndu ekki þau atriði sem
lágu til grundvallar kæru Um-
boðsmanns barna. Breyttar út-
gáfur af auglýsingunum tveimur
voru sýndar í sjónvarpi um
þriggja vikna skeið og lauk sýn-
ingu þeirra í byrjun mars. Engar
kvartanir eða kærur bárust sam-
keppnisyfirvöldum vegna aug-
lýsinganna í breyttri mynd.
65,3% aðspurðra telja ekki of
langt gangið
Eftir sérhverja auglýsinga-
herferð framkvæmir Gallup við-
horfskönnun fyrir Umferðar-
stofu þar sem almenningur er
spurður um álit sitt á viðkomandi
auglýsingum. Mörgum leikur ef-
laust forvitni á að vita hvað al-
menningi finnst um hinar bann-
færðu auglýsingar.
Aðspurðir hvort svarendur
teldu boðskap auglýsinganna
komast vel eða illa til skila sögðu
tæp 77% að hann kæmist vel til
skila. 4,8% sögðu hvorki né en
18,6% sögðu boðskapinn ekki
skýran. Í sömu könnun kemur
fram að 34,6% töldu auglýsing-
arnar ganga of langt en 62,9%
töldu þær ganga hæfilega langt
og 2,4% sögðu ekki nægjanlega
langt gengið. Af þessu má ljóst
vera að mikill meirihluti fólks
skildi boðskap auglýsinganna og
taldi þær þjóna vel þeim tilgangi
að vekja fólk til vitundar um al-
varleika óábyrgrar hegðunar í
umferðinni.
Það er mjög brýnt að stofnun,
sem gegnir jafn mikilvægu hlut-
verki og Samkeppnisstofnun ger-
ir, standi þannig að málum að úr-
skurðir hennar séu hafnir yfir
minnsta grun um óvandvirkni og
rangfærslur.
Höfundur er hugmyndastjóri
Himins og hafs, auglýsingastofu
sem sá um framleiðslu um-
ræddra auglýsinga fyrir
Umferðarstofu.
15ÞRIÐJUDAGUR 7. júní 2005
MAGNÚS GUÐMUNDSSON
UMRÆÐAN
SAMKEPPNISRÁÐ
OG AUGLÝSINGAR
UMFERÐARSTOFU