Fréttablaðið - 03.07.2005, Blaðsíða 15

Í hugum flestra einkennist líf
diplómata af fundum, mannfögn-
uðum, kokteilboðum og öðrum
slíkum uppákomum. Eflaust er
þessi ímynd rétt svo langt sem
hún nær en þrátt fyrir það hlýtur
líf fólks sem lifir og hrærist í ut-
anríkisþjónustu að vera erfitt á
stundum og jafnvel einmanalegt.
Diplómötum er þeytt heimshorna
á milli með reglulegu millibili því
yfirboðarar þeirra vilja ekki að
tengslin sem þeir myndi við gisti-
þjóð sína verði ættjarðarástinni
yfirsterkari.
James I. Gadsden hefur verið
sendiherra Bandaríkjanna á Ís-
landi í tæp þrjú ár og hann hefur
nýtt tímann vel til að kynnast
landi og þjóð. Nú sér hins vegar
fyrir endann á dvöl þessa háttvísa
en mjög svo hlýlega manns hér á
landi því um miðjan þennan
mánuð heldur hann heim til ann-
arra starfa.
Alls engin útlegð
Fyrstu árin í utanríkisþjónust-
unni starfaði Gadsden í ýmsum
löndum en áður en hann var skip-
aður sendiherra hér á landi vann
hann í utanríkisráðuneyti Banda-
ríkjanna, þar sem hann sá um tví-
hliða samskipti við fjölmörg Evr-
ópulönd, þar á meðal Ísland. “Ég
kom eitt sinn í mjög skemmtilega
dagsheimsókn hingað og þegar ég
yfirgaf landið hafði ég mjög góða
tilfinningu fyrir því. Mér líkaði
mjög vel við starfsbræður mína í
íslenska utanríkisráðuneytinu og
jafnframt varð ég strax hrifinn af
Reykjavík. Mig grunaði ekki að
ég myndi nokkurn tímann koma
aftur til Íslands en þegar yfir-
menn mínir báðu mig um að
verða sendiherra á Íslandi varð
ég bæði glaður og upp með mér,
ekki síst vegna þessara stuttu
kynna sem ég hafði þegar haft af
landinu. Mér fannst ekki þá eins
og verið væri að senda mig í út-
legð og ég stend enn fastari á
þeirri skoðun núna,“ segir Gads-
den hlæjandi og blæs þar með á
goðsögnina um að erindrekar
Bandaríkjanna líti á dvölina hér á
norðurhjaranum sem hina verstu
Brimarhólmsvist.
Ráðagóðir Íslendingar
Bandaríkin eru voldugasta ríki
heims og því eru að vonum skipt-
ar skoðanir um hlutverk þeirra og
stefnu á alþjóðasviðinu. Stríðs-
reksturinn í Afganistan og Írak
hefur ekki orðið til þess að auka
vinsældir ríkisstjórnar George
W. Bush í heiminum heldur þvert
á móti. Þótt Gadsden hafi vissu-
lega orðið var við að mörgum Ís-
lendingum hugnist lítt stefna
stjórnarinnar í Washington þá tel-
ur hann engu síður að Íslendingar
séu almennt jákvæðir í garð
Bandaríkjanna. Þessi afstaða
helgast af rótgróinni vináttu þjóð-
anna sem er ræktuð á nær öllum
sviðum mannlífsins, bæði hinu
opinbera og á milli einstaklinga.
„Ég hef aldrei fundið fyrir neins
konar fjandskap frá Íslendingum
hvar sem ég hef verið á landinu.
Oft eru Íslendingar einfaldlega
að gefa góð ráð sem þeir búast við
að verði til gagns. Þannig var ég
oft stöðvaður út á götu þegar um-
ræðurnar um Abu Ghraib- fang-
elsið í Írak stóðu sem hæst og við
mig sagt: „Þið verðið komast að
því hvað er að gerast þarna og
síðan að lagfæra það sem miður
hefur farið.“ Í þessum orðum
fólst greinilega vissa um að hegð-
un á borð við þessa væri óásætt-
anleg í hugum Bandaríkja-
manna.“
Gadsden lét ekki hjá líða að
koma þessum skilaboðum til yfir-
manna sinna. „Auðvitað, þetta er
það sem við gerum. Eitt hlut-
verka okkar er að koma viðhorf-
um og skoðunum Íslendinga á
framfæri, ekki bara fjölmiðla og
stjórnmálamanna heldur einnig
almennings.“
Tekist á um kostnað
Málefni herstöðvarinnar í Kefla-
vík eru stöðugt á borði banda-
ríska sendiherrans á Íslandi.
Gadsden fær ekki neitt frí frá
þeim málum síðustu dagana sína í
starfinu hér því á miðvikudaginn
kemur hefjast undirbúningsvið-
ræður ríkisstjórna Bandaríkj-
anna og Íslands um þessi mál.
Skipting rekstrarkostnaðar
Keflavíkurflugvallar verður aðal-
efni viðræðnanna en Bandaríkja-
menn telja að Íslendingar eigi að
axla meiri byrðar.
„Á sínum tíma var notkun flug-
vallarins að mestu hernaðarleg
en í fyllingu tímans hefur það
hlutverk óðum vikið fyrir borg-
aralegum notum af honum. Ríkis-
stjórn Íslendinga hefur tekið und-
ir þau sjónarmið að því sé sann-
gjarnt að Íslendingar borgi
stærri hluta af rekstrarkostnaði
Keflavíkurflugvallar. Þetta verða
hins vegar einungis undirbún-
ingsviðræður, ekki búast við því
að þær muni leiða til lausnar á öll-
um þeim málum sem þarf að
leysa. Þetta er upphaf á ferli sem
mun að líkindum taka talsverðan
tíma. Tíminn er hins vegar auka-
atriði, aðalatriðið er að gera þetta
á markvissan hátt svo við náum
niðurstöðu sem ríkisstjórnir
beggja landa sætta sig við. „
Gadsden ítrekar að ekki megi
rugla saman samningaviðræðum
um kostnaðarskiptingu og stóru
spurningunni um framtíðarhlut-
verk herstöðvarinnar. Sú spurn-
ing er ekki til umræðu nú.
Engar ákvarðanir hafa verið teknar
Aðspurður um hvort Bandaríkja-
stjórn sé að nálgast niðurstöðu
um hvaða hlutverki Keflavíkur-
herstöðin eigi að gegna í framtíð-
inni svarar Gadsden á varfærinn
hátt og undirstrikar að alls ekkert
hafi verið ákveðið í þeim efnum,
enn séu allir möguleikar opnir. „Á
milli Íslendinga og Bandaríkj-
anna er í gildi tvíhliða samningur
og samkvæmt honum skuldbind-
ur Bandaríkjastjórn sig til að
tryggja varnir Íslands. Við höfum
engin áform að draga okkur út úr
því. Í ljósi síbreytilegra kring-
umstæðna í heiminum verðum
við stöðugt að endurmeta með
hvaða hætti við getum staðið við
skuldbindingar okkar á sem
áhrifamestan hátt. Ef við á hinn
bóginn teldum herstöðina á
Keflavíkurflugvelli ekki mikil-
væga þá myndum við einfald-
lega loka henni.“
Litlu munaði að orrustuþot-
urnar á Keflavíkurflugvelli
yrðu kallaðar heim fyrir tveim-
ur árum. Bendir það ekki til
þess að ríkisstjórn Bush telji
hernaðarlegt gildi stöðvarinnar
harla lítið? „Ég held að það sé
ekki sjálfgefið,“ segir Gadsden.
„Þú verður að hafa samhengið í
huga, þessa atburðarás má ekki
skoða í samhengi varnarvið-
ræðna Íslendinga og Banda-
ríkjamanna, heldur í samhengi
við hvaða ógnir steðjuðu að
heiminum á þessum tíma og
hvaða úrræði við höfðum til að
bregðast við þeim. Á þessu
augnabliki hefur hins vegar
engin ákvörðun verið tekin um
þoturnar, engin ákvörðun hefur
verið tekin um herstöðina, eng-
ar ákvarðanir hafa með öðrum
orðum verið teknar. Þess vegna
höfum við ekki ákveðið hvert
framtíðarfyrirkomulag her-
stöðvarinnar verður.“
Á skólabekk
Gadsden mun greinilega hafa í
nógu að snúast næstu dagana
þar til hann heldur heim. Óvíst
er hvort annríkið minnki nokkuð
þegar til Washington er komið
því þá söðlar hann heldur betur
um. Hans bíður kennarastaða í
National Defense University
þar sem hann kennir tvö nám-
skeið um varnar- og öryggismál.
„Markmiðið er að þeir sem
hafa reynsluna geti miðlað af
fróðleik sínum til þeirra sem
eru að hefja störf í stjórnunar-
stöðum í hernum og í stefnu-
mótun í ráðuneytunum. Ég hef
aldrei kennt áður og því er ég
fullur eftirvæntingar,“ segir
Gadsden, sem býst við að kenna
við skólann í 1-2 ár. Hann virðist
ekki kippa sér neitt upp við að
vita ekki hvað tekur við eftir
það. Óvissan er nokkuð sem ríf-
lega þriggja áratuga ferill í ut-
anríkisþjónustunni hefur kennt
honum að lifa með. ■
SUNNUDAGUR 3. júlí 2005 15
Umboðsmaður ofurveldisins
James Irvin Gadsden hefur veri› sendiherra Bandaríkjanna á Íslandi sí›astli›in flrjú ár en nú hillir undir
starfslok hans hérlendis. Sveinn Gu›marsson bla›ama›ur ræddi vi› hann um vi›horf Íslendinga til
Bandaríkjanna, málefni herstö›varinnar á Mi›neshei›i og sitthva› fleira.
Nafn: James Irving Gadsden
Fæddur: Í Charleston í Suður-Karólínu 12. mars 1948
Menntun: B.A. í hagfræði (ágætiseinkunn) frá Harvard-háskóla 1970.
M.A. í Austur-Asíufræðum með áherslu á Kína frá Stanford-háskóla 1972.
Gadsden talar fjölmörg tungumál, þar á meðal mandarínsku og ung-
versku.
Starfsferill: Störf í sendiráðum Bandaríkjanna í Taipei, París, Búdapest á
árunum 1974-1997 auk ýmissa annarra starfa fyrir bandaríska utanríkis-
ráðuneytið. Á árunum 1997-2001 vann hann í utanríkisráðuneytinu þar
sem hann sá um framkvæmd tvíhliða samninga við fjölmörg Evrópuríki,
þar á meðal Ísland. Gadsden hefur verið sendiherra Bandaríkjanna á Ís-
landi síðan 24. október 2002.
Fjölskylduhagir: Gadsen er kvæntur og á tvo syni. Fjölskylda hans býr
hins vegar í Washington.
Svipmynd af sendiherra:
Á þessu augnabliki
hefur hins vegar engin
ákvörðun verið tekin um
þoturnar, engin ákvörðun
hefur verið tekin um her-
stöðina, engar ákvarðanir
hafa með öðrum orðum
verið teknar.
,,
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/S
TE
FÁ
N
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/S
TE
FÁ
N
VINÁTTA ÞJÓÐANNA ER TRAUST Ég hef aldrei fundið fyrir neins konar fjandskap frá Íslendingum hvar sem ég hef verið á landinu. Oft eru Íslendingar einfaldlega að gefa góð ráð sem þeir
búast við að verði til gagns. Þannig var ég oft stöðvaður úti á götu þegar umræðurnar um Abu Ghraib-fangelsið í Írak stóðu sem hæst og við mig sagt: „Þið verðið komast að því hvað er að ger-
ast þarna og síðan að lagfæra það sem miður hefur farið.“