Tíminn - 23.11.1975, Blaðsíða 37

Sunnudagur 23. nóvember 1975
TÍMINN
37
Birgit Forchhammer
Eftir að þátturinn þar sem ég
gerði Vestmannaeyjafrfmerkin
frá Danmörk og Grænlandi og
hugkvæmni Holger Philipsen,
að umræðuefni af þvi tilefni
hafði birzt' fékk ég
upphringingu. Þar fékk ég
upplýsingar, sem sjálfsagt er að
koma hér á framfæri.
t þættinum gat ég þess, að
endanlega hefði Birgit Forch-
hammer verið fengin til að
teikna merkið sem út var gefið.
Og hvað er svona sögulegt við
það? kann einhver að spyrja.
JU, Birgit Forschhammer að að
hálfu Islendingur, og það kemur
okkur ekki svo litið við. Hún
er dóttir Bjargar Forsch-
hammer Eyþórsdóttur, systur
Jóns heitins Eyþórssonar
veðurfræðings, og manns
hennar Egil Forschhammer.
Ekki er mér kunnugt um að
þetta hafi komið fram áður, og
er mér mikil ánægja að koma
þvi á framfæri. Þarna höfum
við eignazt nýjan frimerkja-
teiknara og sem hefur unnið að
Islenzku myndefni, þótt erlendis
sé. Er sjálfsagt fyrir
hvern íslending að gera þessa
i safni sinu með merkjunum, er
hann setur upp.
Ég þakka heimildarmanni
minum fyrir að eyða simtali til
Hvammstanga i að upplýsa mig
um þetta, og vona svo að þetta
verði notað I sambandi við Dan-
merkursöfn, a.m.k. hjá ís-
lendingum.
Þá vil ég nota tækifærið og
þakka bréfin, sem hingað hafa
borizt, og svara að litlu leyti at-
hugasemdum á þeim.
Það að vera fluttur ,,út i
sveit”, eins og einn bréfritari
segir, er ekki til neins trafala
við að rita þátt þennan. Ég á nóg
efni, sem ég hefi viðað að mér á
undanförnum 30árum,auk þess
sem lesendur er nokkuð naskir á
að láta mig vita um ýmsa
skemmtilega hluti og gefa
ábendingar. Þá er ég i furðu
góðu sambandi við þá, sem um
þessi mál fjalla á bænum, á
ýmsum vigstöðvum, og vona að
ekki komi fram nein merki þess,
að ég sé ,,að einangrast” i bráð.
Einn hlut vildi ég þó benda
lesendum á, og það er að
tillögur um efni eru alltaf vel
þegnar, og vona ég að mér
takist að gera þeim skil jafn-
óðum og þær berast. Þó eru
póstsamgöngur hér allgóðar,
eða daglega um sumar-
mánuðina, og u.þ.b. 4 sinnum i
viku á vetrum, auk sjálfvirks
simasambands, svo að menn
geta komið öllu þvi á framfæri
sem þeir vilja.
Svo ég viki aftur að bréfritara
þeim, sem ég áður nefndi, þá
get ég upplýst hann um, að mér
sýnist mannlif vera hér ósköp
svipað og gengur og gerist á
landinu, þrátt fyrir blaðaskrif,
er hann minnist á um þau mál.
Min skamma reynsla er af góðu
fólki sem að minu mati sýnir
meiri samhjálp og samheldni en
fólk i bænum á að venjast. Svo
get ég fullvissað bréfritara um
að ég er fullkomlega ánægður
með mitt hlutskipti það sem af
er, og býður i grun, að svo muni
áfram verða.
Bréfritara er kannski ekki
kunnugt um, að ég er sveita-
lifinu og einangruninni ekki
óvanur, en mér finnst hann tala
svolitið niðrandi um þær hliðar
mannlegs lifs. Ég er nefnilega
fæddur og uppalinn i sveit, auk
þess sem ég er hér fluttur á það
svæði á landinu, þar sem frænd-
garður minn er kannski hvað
sterkastur. Þvi get ég fullvissað
hann um likamlega og andlega
velliðan mina.
Annar skrifar um, hvort ekki
sé hægt að byggja upp
kennsluþætti um frimerkjasöfn-
un i blaðinu. Ég svara þessu að-
eins fyrir mitt leyti, en ég tel að
það sé ekki heppilegur vett-
vangurfyrirþað i dagblaði. Auk
þess er út er að koma á næst-
unni á vegum Landssambands
islenzkra frimerkjasafnara,
kennslubók i þeim efnum.
Varðandi fyrirspurn þriðja
bréfritara um Berufjarðar-
stimpil, skal ég gjarna taka
hann fyrir i þætti bráðlega, og
láta þar fram koma álit mitt.
Haldið svo áfram að skrifa.
Sigurður H. Þorsteinsson.
0 Gangráði
orkugjafinn, sem er svo smár, að
fela má hann i lófa sér, er settur
þar I. Oft er hann settur i smá-
loka úr dakronneti til að koma i
veg fyrir, að hann fari á flakk.
Sfðan er hann tengdur við blývir-
inn. Pokinn gegnir líka öðru hlut-
verki. Hann kemur i veg fyrir
ávanafikt, þ.e. að sjúklingur
nuddi óvitandi gangráðinn undir
búðinni, og losi kannski þar með
um vira. A.m.k. einn fram-
leiðandi hefur útbúið barnagang-
ráöa, sem llkjast jó-jó, þannig að
blývirarnir strekkjast eftir þvi
sem barnið vex.
Fyrir kemur, að sjúklingur er
andsnúinn þvi að fá gangráðinn i
bringuna, ellegar læknirinn sér -
ástæðu til að koma honum annars
staðar fyrir. f þeim tilfellum er
liklegt, að kviðurinn verði fyrir
valinu.
Algeng er sú hugmynd, að utan-
aðkomandi orkugjafar trufli
gangráða, en það er i raun afar
fátitt. Fyrstu tækin, sem ekki
voru rétt hönnuð né nógu vel
varin, áttu það til að ruglast, eða
jafnvel rofna úr sambandi, vegna
áhrifa frá rafmagnstækjum, t.d.
örbylgjuofnum og rafmagnsrak-
vélum.
Timabundin áhrif
En slik sambandsrof eru aðeins
timabundin og standa aðeins
jafnlengi og gangráðurinn er
mjög nærri hinum utanaðkom-
andi áhrifavaldi. Bilstjóri nokkur
fékk t.d. alltaf aðkenningu af
svima i hvert sinn, sem hann setti
bilinnsinn i gang, þegar neistaði i
kveikjunni. Bóndi, sem var nýbú-
inn að fá gangráð, vildi endilega
vera i sambandi við konu sina,
þegar hann var að vinna útiverk-
in, og hengdi þvi labb-rabb tæki á
öxl sér. Þegar hann ýtti á taltakk-
ann til að láta konu sina vita, að
ekkert amaði að honum, leið
snarlega yfir hann. Truflun frá
labb-rabb tækinu, sem lá beint
yfir gangráðnum, hafði sett hann
úr sambandi. Sem betur fer losn-
aðifingurinn af takkanum, þegar
leiðyfir manninn, labb-rabb tæk-
ið fór úr sambandi og gangráður-
inn fór aftur i samband. Mannin-
um leið vel, en hann gaf labb-rabb
tækið. Nú orðið eru slik tilfelli
svo sjaldgæf, að dr. Parsonnet
minnist einungis fjögurra dæma,
þar sem um utanaðkomandi
truflanir var að ræða hjá öllum
sinum sjúklingum. og voru þau
tæki öll meira en sjö ára gömul.
Auk þess að forðast „diath-
ermy”-meðferð (hátiðni, raf-
magnssegulmögnuð geislavirkni)
og fara reglulega i eftirlit til
læknis eða I sjúkrahús, eru fáar
varúðarráðstafanir, sem gang-
ráðssjúkiingur þarf að gera. Frú
Piccione færir til húsgögn heima
hjá sér full af eldmóði. Sumir
leika tennis, aðrir golf. Hr. Spiel-
er er stofnandi og fyrrum for-
maður Gangráðasjóðsins, sem
stendúr fyrir vikulegum mótum,
þarsem meðlimirsýna likamlega
hreysti sina með þvi að spila
keiluspil. Þá eru þeir klæddir eld-
rauðum skyrtum, skreyttum
hvitum hjörtum með orðinu
„gangráður”. Ekki þarf að neita
sér um ferðalög, þvi að sjúklingar
geta notazt við simahlerunartæki
frá svo fjarlægum stöðum sem
italiu, Bombay, israel og jafnvel
Afriku.
Reyndar finnst mörgum sjúk-
lingum þeir mun hressari en fyrir
uppskurð. T.d. kvartaði eigin-
kona miðaldra gagnráðssjúklings
undan þvi, að maður hennar væri
aldrei heima á kvöldin, og grun-
aði hann um að vera i tygjum við
aðra konu.
Þegar málið var kannað, sagði
maðurinn, að hann væri orðinn
svohress, að hann gæti ekki hugs-
að sér að sitja heima yfir sjón-
varpi kvöld eftir kvöld með konu
sinni, sem væri eins og limd við
sófann!
Bætt lif
Gangráður þarf ekki að vera
nein hindrun i kynlifi. Oft hefur
hann bætandi áhrif, þar sem sjúk-
lingurinn er ekki i skelfingu um
að missa meðvitund. Þegar
órólegar dætur lifsþyrsts manns á
áttræðisaldri sögðu honum, að
hann gæti ekki gift sig, þar sem
hann notaðist við gangráð, lagði
sjúkrahúsið blessun sina yfir
hjónabandið frá læknisfræðilegu
sjónarmiði.
Læknar urðu næstum eins mið-
ur sin og sjúklingar, þegar nýlega
birtust fregnir um gallaða gang-
ráða frá einhverjum framleið-
anda, sem varð að innkalla.
Læknum finnst óþarft að hræða
sjúklinga og fjölskyldur þeirra
þannig, og vilja heldur fá fregnir
af sliku beint, svo að þeir geti á-
kveðið hvaða sjúklingar, ef
nokkrir, þurfi að koma til eftir-
lits. Ótrúlegt er, að um marga
sjúklinga yrði að ræða, þar sem
svo mikið reglulegt eftirlit fer
fram, að bæði sjúklingur og lækn-
ir vita hvernig ástandið er á
hverjum tima. Bregðist gangráð-
ur, kemst sjúklingur yfirleitt á
sama stig og hann var fyrir gang-
ráðsisetningu, þ.e.a.s. hjartað
starfar nægilega vel til að halda
honum i gangi þar til hann kemst
á sjúkrahús til að fá nýjan gang-
ráð. Alitið er, að 89 dauðsföll geti
hafa átt sér stað vegna gallaðra
gangráða, en margir.ef ekki allir
þessara sjúklinga, hefðu dáið
fyrr.ef ekki hefði notið gangráða,
og miklu fleiri eru á lifi með hjálp
þeirra. Engin lækningaaðferð er
100% örugg. Við notkun gangráða
er áhættan lítil, en ávinningurinn
mikill.
Ef einhver gerði lista yfir
kraftaverk 20. aldar i læknisfræði
yrði gangráðurinn meðalhinna 10
mikilvægustu. Hann er dæmi-
gerður fyrir það bezta, sem ame-
risk læknisþjónusta hefur að
bjóða.
Nokkur dæmi: Hann hefur gert
konu kleift að ala þrjú börn, sem
annars hefði ekki verið um að
ræða. Hann hefur gert 52 ára
byggingaverkamanni i Minnesota
mögulegt að halda áfram að
vinna fyrir sér. Nelson Cheet-
ham, sem er 75 ára, mjög starf-
samur, fyrrum póstmaður og
kominn á eftirlaun, getur spilað
keiluspil til vinnings, þökk sé
gangráði. 15 ára gömul stúlka i
Wisconsin, hin freknótta Gail
Dorsey fékk þann úrskurð 4ra
ára að hún hefði hjartagalla, sem
gæti bundið hana við hjólastól.
Hún getur nú ieikið sér eins og
jafnaldrar hennar, og leikur á
fiðlu i skólahljómsveitinni, þökk
sé gangráði. Clara Moriarity i
Minneapolis stundar köfun sér til
ánægju, og engum dytti i hug, að
hún sé yfir sextugt, sem sér hana
kafa til að kanna eitthvert sker
undir yfirborði sjávar. Allt gang-
ráðum að þakka.
Einkennin
Hvernig getur þú áttað þig á, að
e.t.v. sé þörf fyrir gangráð, fyrir
þig sjálfan epa fjölskyldumeð-
lim? Dr. Federico bendir á eftir-
farandi atriði: andateppa, svimi,
yfirlið, hægur eða óreglulegur
slagæðasláttur, hraður eða ó-
reglulegur hjartsláttur. Sé um
eitthvað af þessu að ræða, er
sjúklingur settur i samband við
léttan færanlegan hjartalinurita i
einn sólarhring til þess að fá lýs-
ingu á hjartastarfseminni einn
venjulegan dag i lifi hans, bæði i
starfi og hvild. Samkvæmt þessu
linuriti er siðan sjukdómsgreín-
ing gerð.
Sú staðreynd, að þörf sé fyrir
gangráð, þarf alls ekki að hafa i
för með sér, að sjúklingur þurfi
að setjast i helgan stein, sé hann
að öðru leyti hraustur. Dr. Par-
sonnet leggur áherzlu á þetta atr-
iði I skýrslu, sem hann birti, um
golfkeppni, þar sem þátt tóku
tveir sjúklinga hans, og hann
sjálfur: — Ég hlýt að hafa gert
það, sem rétt var, þegar ég setti i
þá gangráða. Þeirra höggafjöldi
var rúmlega 80, en ég sjálfur var
með yfir 100.
iTALlÆKNI SF.
SlÐUMÚLA 27 - SlMI 30662
A,hliða iórnsmíði
' Rennismíði • Viðgerðir
BRUÐUVAGNAR
ff f i I mí
'•Ss'-
A. > *■-.:Æ .?*&**■*■»
Búðarverð
kr. 7.950 -
Heildsölu-
birgðir:
INGVAR HELGASON
Vonarlandi v/Sogaveg, simar 84510 og 84510