Tíminn - 12.12.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Föstudagur 12. desember 1975.
Ofbeldi Breta mótmælt hjó Sþ
FASTAFULLTRtJl íslands i
New York hefur i dag sent for-
manni öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna, sem að þessu sinni er
fulltrúi Bretlands, Ivor
Richard, svohljóðandi orðsend-
ingu:
„Samkvæmt fyrirmælum rik-
isstjórnar minnar, leyfi ég mér
áð vekja athygli yðar og
meðlima öryggisráðsins á eftir-
farandi:
1 þriðja skipti á 17 ára timabili
halda brezk herskip uppi ólög-
legum aðgerðum innan fisk-
veiðilögsögu tslands. Hinn 25.
nóvember 1975 lýsti brezka rík-
isstjórnin þvi yfir að hún hefði
„ákveðið að láta i té vernd her-
skipa, til þess að gera brezkum
togúrum kleift að stunda fisk-
veiðar við tsland, þar eð skip
islenzku Landhelgisgæzlunnar
héldu uppi aðgerðum til að
hindra slíkar veiðar”.
Um þessar mundir eru þrjár
eða fjórar freigátur brezka flot-
ans innan fiskveiðitakmarka ts-
lands og njóta þær stuðnings
herflugvéla og herþyrla, auk
ýmissa annarra aðstoðarskipa i
þjónustu brezku rikisstjórnar-
innar, svo sem birgðaskipa og
dráttarbáta. Fleiri brezk her-
skip biða þess albúin að sigla
inn á svæði islenzku fiskveiði-
lögsögunnar.
Eins og áður (á árunum
1958-1961, og á árinu 1973) álitur
rikisstjórn Islands þessa innrás
brezkra herskipa inn i Islenzku
fiskveiðilögsöguna vera fjand-
samlega aðgerð og skýlaust
brot gegn fullveldisrétti Islands.
Hefur islenzka rikisstjórnin
harðlega mótmælt þessuharka-
lega broti á ákvæðum sáttmála
Sameinuðu þjóðanna.
Þær staðreyndir aðrar, er
mikilvægar mega teljast i þessu
máli, eru sem hér segir:
Það er kunnara en frá þurfi
að segja að fiskveiðar á miðum
umhverfis landið eru algjör for-
senda fyrir tilvist islenzku þjóð-
arinnar, og að ekkert sjálfstætt
riki er jafnháð fiskveiðum og Is-
land. Aðgerðir til verndar fiski-
stofnunum fela þvi i sér brýna
lifshagsmuni fyrir Islenzku
þjóðina.
Hinn 15. október 1975 gekk i
giidi reglugerð sem mælir svo
fyriraðfiskveiðilögsaga Islands
verði stækkuð og færð út i 200
sjómilur. Þessi nýja reglugerð
byggist á lögum nr. 44 frá 5.
april 1948 um vísindalega
verndun fiskimiða landgrunns-
ins, og jafnframt á þeirri þróun,
sem átt hefur sér stað á sviði.
alþjóðalaga fyrir tilstilli þriðju
hafréttarráðstefnu Sameinuðu
þjóöanna. Þau drög að alþjóða-
lögum, er nú liggja fyrir ráð-
stefnunni gera ráð fyrir þvi, að
lýsa megi yfir efnahagslögsögu
er nái 200 mílur á haf út frá
grunnlínum, jafnframt þvi sem
strandriki skuli hafa heimild til
þess að ákveða aflamagn innan
þessa svæðis, og sömuleiðis
ákvarða að hvaða marki það
getur nýtt þær auölindir, sem
finnast innan þessa svæðis.
Þessar grundvallarreglur njóta
stuðnings yfirgnæfandi meiri-
hluta þeirra þjóða, er þátt taka i
ráðstefnunni. Enda þótt nokkur
timi muni liða þar til ráðstefnan
lýkur störfum, sökum ýmissa
annarra vandamála, er einnig
biða úrlausnar, þá eru þær
grundvallarreglur, sem hér
hafa verið nefndar, þó orðnar
ófrávikjanlegur hluti af endan-
legri niðurstöðu ráðstefnunnar.
Hin nýja reglugerð um stækkun
fiskveiðilögsögunnari' 200 milur
er i fullu samræmi við þessa
þróun.
Hvað ísland varðar þá var
útilokað að fresta lengur út-
færslu fiskveiðilögsögunnar,
þar sem lifshagsmunir islenzku
þjóðarinnar eru hér að veði.
Aratugum saman var megin-
hluti þess fiskafla, sem tekin
var úr sjó umhverfis Island, sild
og þorskur. Siðan sildin hvarf af
Islandsmiðum i kringum 1966,
þá hafa þorskveiðar verið enn
þýðingarmeiri en nokkru sinni,
og að meðaltali hefur þorskafli
numið 400,000 tonnum á ári
miðað við heildarafla botnfisks,
sem verið hefur samtals um
730,000 tonn á islenzka veiði-
svæðinu (en af þessu fiskmagni
hafa 40-50 hundraðshlutar verið
veiddir af erlendum veiðiskip-
um).
1 mörg ár hefur það verið
kunn staðreynd, að þorskstofn-
inn á islenzkum fiskimiðum hef-
ur verið ofveiddur. Á árinu 1970
uámu þorskveiðar samtals
471,000 tonnum. A árinu 1974
nam þessi afli þorsks samtals
375,000 tonnum, þrátt fyrir mjög
aukna sókn veiðiskipa. 1 nýrri
skýrslu (nóvember 1975), sem
er unnið sameiginlega af is-
lenzkum og brezkum fiski-
fræðingum, er mælt með þvi að
þorskveiðar á Islenzka veiði-
svæðinu — en það eru einmitt
veiðar, sem Bretland hefur
einkum áhuga á — verði mjög
NÝIR SAMNINGAR UM ÁLBRÆÐSLUNA
BH-Reykjavik —-Þann lO.desem-
ber sl. var undirritað samkomu-
lag milli rikisstjórnar tslands og
Sviss Aluminium Ltd. um tiltekn-
ar breytingar á fjárhagsatriðum i
aðalsamningi þeirra frá 28. marz
1966 um álbræðslu I Straumsvik,
samfara breytingum á rafmagns-
samningi milli Landsvirk junar og
ISAL, 'sem honum fylgir. Voru
samningarnir undirritaðir af iðn-
aðarráðherra með fyrirvara um
staðfestingu af hálfu Alþingis. Sl.
miðvikudagskvöld var svo lagt
fram lagafrumvarp um lagagildi
þessa viðaukasamnings.
I athugasemdum með laga-
frumvarpinu segir, að með hinum
nýju samningum sé stefnt að
auknum heildartekjum Islend-
inga af álverinu i Straumsvik,
ekki sizt á næstu árum, og þá um
leið öruggari tekjum en verða
mundu eftir gildandi samningum.
Jafnframt er gefinn kostur á
stækkun álbræðslunnar, sem
svarar 20 MW, (10.700 árstonn-
um) er getur leitt til aukinnar
orkusölu, sem þvi nemur, fljót-
lega eftir að Sigölduvirkjun tekur
til starfa. Þar af eru 12 MW af-
gangsorka.
Aðalatriði Samninganna eru
þau, að tekið verður upp nýtt
orkuverð frá 1. október 1975, en
þá átti það að lækka úr 3.0 i 2,5
mills./TcWh. Er nýja verðið sett á
stigbreytingagrundvöll I tengsl-
um við álverð frá 1. janúar 1978,
en var áður lítt breytilegt fyrr en
við lok 25 ára samningstimabils-
ins. Nýja verðið er þannig: Til
ársloka 1975 3,0 mills./kWh,
næstu 6 mánuði 3,5 mills/kWh,
næstu 12 mánuði 4,0 mills/kWh,
og næstu 6 mánuði 4,0—4,5
mills/kWh eftir álverði. Frá 1.
janúar 1978 til 1. október 1994
fylgir orkuverðið álverði, þannig:
Alverð
(cent/pund)
40 eða minna
40—50
50—60
60—70
Yfir 70
Orkuverð
(mill/kwst.)
1%, þó ekki
undir 3,5 mill
0.85% af viðbót
0,70% af viðbót
0,55% af viðbót
0,40% af viðbót
Hinum fasta taxta framleiðslu-
gjalds ISALs, sem átti að hækka
úr $12,50 i $20,00 á tonn 1. október
1975, er breytt frá þeim degi i lág-
marksskatt, sem greiða ber mán-
aðarlega á skattárinu eftir út-
skipunum. Er lágmarksskattur-
inn (grunntaxti gjaldsins) $20,00
á tonn eða sem svarar $1.500.000 á
ári við fulla framleiðslu án stækk-
unar, sem er 75 þúsund tonn.
Þessi lágmarksskattur greiðist
án tillits til taps eða hagnaðar hjá
fyrirtækinu og myndar enga
skattinneign, gagnstætt þvi sem
er um núverandi framleiðslu-
gjald. Það gjald getur myndað
skattinneign að þvi leyti, sem það
erumfram $235.000 þ.e. hinn eldri
lágmarksskatt, sem nú mundi
falla niður. Við hækkanir á ál-
verði umfram 40 cent á pund (það
er nú 39 cent) fer framleiðslu-
gjaldið hækkandi eftir leiðréttum
taxta, i stiglækkandi hlutföllum
sem hér segir, sbr. 26. gr. aðal-
samnings og töflu 3, sem hér fylg-
ir:
Álverð Taxtahækkun
(cent/pund) ($tonn)
40—50 90% af hlutf. hækkun
50—60 80% af hlutf. hækkun
60—70 70% af hlutf. hækkun
Yfir 70 60% af hlutf. hækkun
Með þessari stighækkun og
ákvæðum um lágmarkstekju-
skatt er eldri skatthækkunarregla
leyst af hólmi, enda hefur hún
leitt til óraunhæfrar skattlagn-
ingar.
Viðbótarskatturinn vegna hins
leiðrétta taxta fellur i gjalddaga i
byrjun næsta árs eftir skattárið
og fer þá fram endanlegt uppgjör
■fyrir árið með hliðsjón af tekjum
ISAL, ef við á sbr. málsgr. 29.03
og 29.07. Um myndun nýrra skatt-
inneigna verður þvi ekki að ræða.
Um framleiöslugjaldið gildir sú
hamarkstakmörkun, að hækkun
þess vegna stigbreytinga má ekki
leiða til skattlagningar umfram
55% af nettóhagnaði ISALS (i
gildandi samningum er 50% há-
mark). Þar á móti hefur verið
tekið upp nýtt tekjulágmark,
þannig að framleiðslugjaldið i
heild, má aldrei vera lægra en
35% af nettótekjum, sbr. 27 gr. i
Aðalsamningsviðauka. Um út-
reikning nettóhagnaðar gilda
sömu takmarkanir gagnvart
ISAL og áður, sem er mikilvægt
atriði, að öðru en þvi, að fyrirtæk-
inu verður heimilað að mynda
20% varasjóð eftir svipuðum regl-
um og gilda eftir islenzkum
skattalögum sbr. málsgr. 27.03.
I skattamálunum hefur loks
verið samið um skattinneign
ISALs samkvæmt eldri reglum
vegna reksturs fram til 1. október
1975, en hann hefur á þessu ári
verið með stórfelldu tapi og inn-
eignin þvi mikil, eða 4.4 millj.
dollara. Þessi inneign mun bera
vexti samkvæmt forvöxtum
bandariska seðlabankans
(Federal Reserve Discount Rate
meðaltal siðustu 10 ára. 5,6%) og
greiðist af framleiðslugjaldi um-
fram lágmarkið 20 dollara á tonn.
Ef^ enn er um að ræða eftirstöðv-
ar i lok samningstimabilsins
skulu þær greiddar, þegar samn-
ingstimabilið er útrunnið.
Heimild til stækkunar. 1 sam-
komulaginu felst, að á timabilinu
frá 1. april 1978 til 31. desember
1979 hefur ISAL kauprétt á orku,
sem er 20 MW að afli (176 giga-
wattstundir á ári), og skiptist hún
þannig, að 40% (8 MW 70 GWst)
er forgangsorka en 60% (12 MW,
106 GWst) er afgangsorka ISAL
verður að tilkynna Landsvirkjun
með árs fyrirvara, ef fyrirtækið
hyggst nota kauprétt sinn, þannig
að tilkynning verður að berast
fyrir 31. desember 1978. Ef ISAL
notfærir sér kaupréttinn, gilda
ákvæði hins nýja samkomulags
um orkukaup þessi til loka
samningstimabilsins. Lands-
virkjun hefur reiknað út
meðalverð viðbótarsölunn-
ar árið 1978 og 1979 miðað við
álverð 45 cent á pund, og er
það 4.43 mill/kwst. Ef gengið er
út frá, að afgangsorkuverð til
ISALs samkvæmt þessari viðbót
yrði hið sama og ákveðið er til
Járnblendiverksmiðjunnar sömu
ár, verður forgangsorkuverð á
viðbótarorkusölunni 10,3
mill/kwst., sem er hliðstætt eða
jafnvel betra en til Járnblendi-
Framhald á 20. siðu.
Áttum von d alvar
legum atburðum
.— en ekki að þeir gerðust alveg uppi við land'
Jóhann Hafstein (S) kvaddi sér.
hljóðs utan dagskrár i sam-
einuðu þingi i gær og gerði að
umtalsefni þá alvarlegu at-
burði, sem gerzt höfðu íyrir aust-
an land. Sagðist hann vita, að
bæði dóms-
málaráðherra
og forsætisráð-
herra hefðu
verið mjög upp-
teknir af að afla
frétta f þessum
atburðum og
vildi þvi spyrja
dómsmálaráð-
herra, hvort hann gæti á þessari
stundu skýrt þingmönnum frá
þeim atburðum, sem þar hefðu
gerzt.
Ólafur Jóhannesson dóms-
málaráðherra skýrði frá þeim
fréttum, sem borizt höfðu af
ásiglingu dráttarbátanna á varð-
skipið Þór og lýsti atburöunum
eins ýtarlega og þá var unnt.
Sagði hann, að
ek ki h e f ði
skýrsla um at-
burðina ennþá
borizt, en yrði
send fjölmiðl-
um siðar i dag.
Eftir að hafa
lýst atburðum,
sagði dómsmálaráðherra.
— Ég lit þennan atburð mjög
alvarlegum augum. Það er sama
hvað öllum deilum um fiskveiði-
takmörk liður. Þessi atburður á
sér stað innan okkar elztu land-
helgi — landhelgi, sem allar þjóð-
ir hafa viðurkennt.
Ég fullyrði, að rikisstjórnin
tekur málið til mjög alvarlegrar
meðferðar og gerir sinar ráð-
stafanir. Nú biðum við aðeins
eftir nákvæmari skýrslu, en hana
fáum við innan skamms.
Við höfum alltaf mátt reikna
með þvi að til alvarlegra atburða
drægi á Islandsmiðum, en það
kemur á óvart, að atburðir þessir
eiga sér stað alveg upp við land-
steinana.
Ég veit að allir þingmenn lita
þennan atburð mjög alvarlegum
augum. Við sendum varðskips-
mönnum okkar beztu kveðjur,
og þakkir fyrir þeirra framgöngu.
Ég er þess fullviss, að þeir hafa
gert sitt bezta i þessum átökum,
eins og ávallt, og brugðizt rétt við
hverjum vanda.
skornar niður. Islenzku fiski-
fræðingarnir mæltu með )>vi að
heildarþorskveiðar á árinu 1976
færu ekki fram úr 230,000 tonn-
um, en brezku fiskifræðingarnir
mæltu með þviað þessar veiðar
færu ekki yfir 265,000 tonn. Hvað
sem þessum mismun liður er
það augljóst, að árin 1976-1977
munu skera úr um afdrif fiski-
stofna við ísland.
Auk takmarkana á þorskveið-
um hafa visindamennirnir ein-
dregið mælt með Javi að settar
verði einnig takmarkanir við
veiðar ýmissa annarra fiskteg-
unda á Islandsmiðum, sem eru
ofveiddar og að þeirra mati
einnig i mikilli hættu.
Á undanförnu 10 ára timabili
hefur árlegt magn af þorski,
sem veiddur hefur verið af Is-
lendingum sjálfum á miðunum
umhverfis landið, verið breyti-
legt frá 200,000 og upp i 300,000
tonn.Þorskveiðarbrezkra skipa
hafa verið breytilegar, frá
100,000 og upp i 150,000 tonn.
Þorskur hefur ávallt verið
stærsti hluti þess fisks, sem
brezk fiskiskip hafa aflað á is-
lenzkum miðum.
Þrátt fyrir það alvarlega
ástand fiskistofna við Island,
sem lýst er hér að framan, hefur
islenzka ríkisstjórnin boðizt til
þess að heimila brezkum fiski-
skipum að veiða sem svarar
65,000 tonnum á ársgrundvelli.
Rikisstjóm Bretlandshefur hins
vegar krafizt þess að fá að veiða
mikið meira magn, og hefur þvi
sent herskip úr flota sinum til
þess að koma i veg fyrir, með
ólögmætri valdbeitingu, að hin
smáu islenzku varðskip geti
framkvæmd skyldustörf sin og
haldið uppi nauðsynlegri vernd
og gæzlu á islenzkum fiski-
miðum.
Með þvi að senda flotasveitir
sinar inn i islenzka fiskveiðilög-
sögu, hyggst rikisstjórn Bret-
lands beita valdi til þess að
þvinga rikisstjórn Islands til að
láta undan i þessu máli, og
koma þannig I veg fyrir að is-
lenzka þjóðin geti neytt fullveld-
isréttinda sinna til þess að
vernda þær náttúruauðlindir,
sem er að finna innan fiskveiði-
lögsögunnar umhverfis Island
oghún byggir lifsafkomu sina á.
Þessar þvingunaraðgerðir eru
skýlaust brot á ákvæðum sam-
þykkta allsherjarþingsins nr.
1803 (XVII) og nr. 2625 (XXV),
og þó sérstaklega ákvæðum
samþykktar nr. 3016 (XXVII),
en þar segir að þau riki, sem
gripa til aðgerða, er feli i sér
þvinganir, gagnvart öðrum
rikjum, sem meðal annars
hyggjast nota fullveldisréttindi
sin til þess að ráða yfir náttúru-
auðlindum sinum, jafnt á landi
sem I sjó umhverfis land sitt,
séu þar með að brjóta ákvæði
sáttmála Sameinuðu þjóðanna.
Aðgerðir þessar eru jafnframt
skýlaust brot á ákvæðum sam-
þykktar nr. 3332 (XXIX), sem
hlaut samþykki yfirgnæfandi
meirihluta allsherjarþingsins
hinn 17. desember 1974, en þar
segir meðal annars að „alls-
herjarþingið staðfesti enn á ný,
að sérhverjar aðgerðir eða
þvinganir, sem beint er gegn
einhverju riki, sem notfærir sér
frjálsan fullveldisrétt sinn til
þess að nýta náttúruauðlindir
sinar, feli i sér ótvirætt brot
gegn sjálfsákvörðunarrétti
þjóðanna og þeirri grundvallar-
reglu, að eitt riki skuli ekki hafa
afskipti af málefni annars rikis,
eins og það er skilgreint i sátt-
mála Sameinuðu þjóðanna,
enda geti slikar aðgerðir, þá
þeim er haldið uppi, falið i sér
ógnun við frið og öryggi þjóð-
anna.”
Rikisstjórn Islands áskilur
sér fullan rétt til þess að skjóta
hinni vopnuðu innrás brezkra
herskipa inn I islenzka fiskveiði-
lögsögu siðar formlega fyrir
öryggisráðið i þvi markmiði að
ráðið beiti viðeigandi aðgerðum
I málinu.
Þess er hér með óskað að
bréfi þessu verði dreift sem
opinberu skjali öryggisráðsins.
Utanrikisráðuneytið,
Reykjavík, 11. des. 1975.