Tíminn - 12.12.1975, Blaðsíða 11

Föstudagur 12. desember 1975.
TÍMINN
n
(Jtgefandi Framsóknárflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
í>órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu viö Lindargöty,
símar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aöalstræti 7, slmi 26500
— afgreiöslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verö I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuöi.
BlaöaprentfT.f;'
í miðri
baráttunni
Dagur birti nýlega athyglisverða ræðu, sem
Ingvar Gislason alþm. flutti á fundi Framsóknar-
félags Akureyrar 28. f.m. Ingvar rekur þar,
hvernig íslendingar hafa þurft að heyja styrjöld
við ýmsa nábúa sina i hvert skipti, sem þeir hafa
fært út fiskveiðilögsöguna. Ingvar segir siðan:
„Þetta hef ég rifjað upp, þvi að ég tel nauðsyn-
legt að menn átti sig á mikilvægustu staðreyndum
landhelgisbaráttunnar siðustu 25-30 ár. Þetta sýnir
að landhelgisbaráttan hefur verið erfið og marg-
slungin. En umfram allt ætti þetta að minna okkur
á, að við höfum ekki unnið neinn lokasigur i land-
helgismálinu, heldur stöndum við enn I miðri
baráttunni. Það minnir okkur einnig á, að við
verðum að sætta okkur við ýmsar tafir, sem komið
geta fyrir á leið okkar að settu marki. Þó að við
höfum baráttuviljann og stefnufestuna i okkur
sjálfum, þá ráðum við framgangi málsins ekki að
öllu leyti einir. Sérstaklega finnst mér nauðsyn-
legt, að menn geri sér grein fyrir þeirri staðreynd,
að alþjóðleg viðhorf og réttarþróun ráða ótrúlega
miklu i málum af þessu tagi. Þess vegna verðum
við að halda áfram áð berjast innan alþjóðasam-
taka og á alþjóðavettvangi fyrir þeirri stefnu, sem
við ætlum að koma fram.”
Ingvar segir ennfremur:
„Ég tel mikla nauðsyn á þvi, að menn liti
raunsæjum augum á landhelgismálið. Markmiðið
er eitt, og að þvi hefur verið keppt siðustu 25-30 ár.
Við höfum fetað okkur áfram stig af stigi og náð
umtalsverðum árangri, en við megum ekki
blekkja okkur með þvi að halda að við höfum sigr-
að i landhelgismálinu. Hitt er þó sennilegt, að
sigur okkar sé skammt undan. Þess vegna ber
okkur nú, og eftirleiðis sem hingað til, að vinna að
framgangi landhelgismálsins af hyggindum og
lagni og láta sögulega og lagalega yfirsýn ráða
gerðum okkar, en ekki pölitiskar æsingar eða
persónulega heift.
Ég þori að fullyrða að skilningur erlendra valda-
manna og áhrifamikilla fjölmiðla á málstað Is-
lendinga fer sivaxandi. Ég vona að enginn sé svo
heimskur að gera litið úr sliku. í minum augum er
það eitt af grundvallaratriðum þess að við fáum
sem fyrst frið og full yfirráð yfir auðlindum hafs-
ins, að skoðun valdamanna og almenningsálit i
heiminum snúist á sveif með Islendingum. Það er
þolinmæðiverk að skapa almenningsálit i heimin-
um, en að þvi verður að vinna með sömu iðni og
endurtekningum eins og við höfum verið að gera i
meira en fjórðung aldar.”
Að lokum segir Ingvar:
,,En það vil ég segja að lokum, að landhelgis-
baráttan er i rauninni framhald sjálfstæðisbarátt-
unnar, eða réttara sagt: hluti af sjálfstæðisbarátt-
unni. Ég er þess fullviss, að ráðandi menn þjóðar-
innar gera sér fulla grein fyrir þessu atriði, og ég
er ekki i vafa um það, að allar aðgerðir rikis-
stjórnarinnar i landhelgismálinu nú eru fram-
kvæmdar i þeirri vissu, að þær verði til þess að
treysta efnahagslegt og stjórnarfarslegt sjálfstæði
íslendinga.”
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Souphanouvong tekur
við forustu í Laos
Hann fylgir áfram hlutleysisstefnu hálfbróður síns
ÞAÐ VAR fyrirsjáanlegt,
þegar styrjöldinni i Vietnam
og Kambódiu lauk, aö
kommúnistar myndu einnig
taka völdin i Laos. En Laosbú-
ar flýta sér yfirleitt hægt, og
þvi dróst formleg valdataka
kommúnista i Laos þangaö til
i byrjun þessa mánaðar. Yfir
henni voru ekki heldur nein
merki byltingar, heldur fór
hún fram sem hin friösamleg-
asta athöfn. Fyrst var skýrt
frá þvi, að konungurinn,
Savang Watthana, heföi látiö
af völdum og konungdæmiö
verið afnumiö. En jafnframt
skýröi upplýsingaráöherra
nýrrar stjórnar, Sisana
Sisam, frá þvl, að konungur-
inn yrði hvorki settur i
fangelsi né rekinn i útlegð,
heldur hefði hann verið skip-
aður sérstakur heiðursráð-
gjafi nýrrar rikisstjórnar.
Jafnframt var lokið miklu
lofsorði á konunginn og störf
hans og honum færðar þakkir
fyrir þau. Hinu 600 ára gamla
konungdæmi i Laos gat vart
lokiö á friðsamlegri hátt.
Skömmu siðar var tilkynnt, að
samsteypustjórnin, sem
komst á laggirnar fyrir frum-
kvæði Kissingers 1973, hefði
látiðaf störfum, og að mynduð
heföi verið hrein flokksstjórn
sjálfstæðishreyfingarinnar,
sem hefur gengið undir nafn-
inu Pathet Lao, en þar hafa
kommúnistar haft töglin og
hagldirnar. Þá var tilkynnt að
foringi hreyfingarinnar,
Souphanouvong prins, hefði
veriö kjörinn fyrsti forseti
hins nýja lýðveldis, og hefði
fyrsta verk hans verið að
skipa nýja rikisstjórn. Hin
nýja stjórn hefði valið sér
ýmsa ráðgjafa, en fremstur i
flokki þeirra væri Souvanna
Phouma, sem oftast hefur
verið forsætisráðherra Laos á
siöari árum, og beitt hefur sér
manna mest fyrir þvl, að Laos
fylgdi hlutleysisstefnu. Svo vel
hafði honum tekizt þetta hlut-
verk, að hann naut tiltrúar
bæði i vestri og austri. Annars
eru þeir ekki neitt ókunnugir
Souvanna Phouma og hinn nýi
forseti Laos, þvi að þeir eru
hálfbræður og hafa verið aðal-
mennirnir i þeim tilraunum,
sem geröar hafa veriö i Laos
siðustu tuttugu árin til að
koma þar á samstjórn allra
flokka. Þótt þessar tilraunir
hafi oftast ekki náð árangri
eða farið út um þúfur eftir
stuttan tima, hefur bersýni-
lega alltaf haldizt nokkurt vin-
fengi milli þeirra bræðra.
SOUPHANOUVONG er
yngri þeirra bræðra, fæddur
1912, en Souvanna Phouma er
fæddur 1901. Báðir eru þeir
franskmenntaðir. Souphanou-
vong lauk prófi I verkfræði við
háskóla I Frakklandi 1938, og
hélt þá heim til Laos. Arið 1945
var hann varnarmálaráð-
herra I rikisstjórn, sem lýsti
yfir fullu sjálfstæöi landsins
og slitum stjórnarfarslegra
tengsla við Frakkland.
Franskurher bældi þessa upp-
reisnartilraun niður.
Sophanouvong haföi þá þegar
komizt I kunningsskap við Ho
Chi Minh og orðið fyrir
nokkrum áhrifum frá honum.
Arið 1950 stofnaði Souphanou-
vong sjálfstæðishreyfinguna,
sem borið hefur nafnið Pathet
Lao og nú hefur tekið völdin i
Laos. Hreyfing þessi naut
stuðnings frá Norður-Viet-
nam, og tókst henni fljótlega
Souphanouvong
að ná fótfestu i norðurhéruð-
um Laos. Viö friðarsamning-
ana, sem voru geröir i Paris
1954, fékk hreyfingin viður-
kennd yfirráö sin i tveimur
norðurhéruðum Laos, og hefur
hún haldið þeim siðan og
smátt og smátt verið að færa
út yfirráðasvæöi sitt. Ariö 1957
náðist samkomulag um þátt-
töku hennar I samsteypustjórn
I Laos, og átti Souphanou-
vong sæti i henni, en forsætis-
ráðherra hennar var Sou-
vanna Phouma. Tveimur ár-
um siðar gerðu hægri menn i
Laos uppreisn með stuðningi
Bandarikjanna, og var
Souphanouvong þá haldið i
fangelsi um eins árs skeið. Þá
tókst honum að flýja og taka
aftur við forustu Pathet Lao,
sem hafði haldið yfirráðum
sinum i norðurhéruðunum.
Skömmu siöar voru yfirráð
hægri manna i Laos brotin á
bak aftur og Souvanna
Phouma kom til valda aftur og
fylgdi hlutleysisstefnu næstu
árin. Arið 1973 var að nýju
mynduð samsteypustjórn i
Laos með þátttöku Pathet
Lao, og var Souvanna Phouma
forsætisráðherra hennar. Sú
stjórn hefur farið með völd
þangaö til Pathet Lao tók þau
alveg i sinar hendur um sið-
ustu mánaðamót, eins og áður
segir.
MEÐ vissum rétti má segja,
að borgarastyrjöld hafi staðið
yfir i Laos siðasta aldar-
fjórðunginn, eða siöan Pathet
Lao hóf starfsemi sína. Sú
styrjöld hefur þó sennilega
verið einna friðsamlegust
allra borgarastyrjalda. Hinar
andstæðu hersveitir hafa sótt
fram eða hopað á vixl. án þess
aö til verulegra átaka kæmi.
Borgarastyrjöldin þar hefur
þvi ekki skapað nein vanda-
mál svipuð þeim, sem leitt
hefur af átökunum i Vietnam
og Kambódiu.
Eins og áður hefur veriö
sagt, hefur Laos verið sérstakt
konungdæmi i sex aldir sam-
fleytt, og tekizt að halda sjálf-
stæði sinu, þrátt fyrir herskáa
nábúa. Frakkar brutust til
yfirráða þar skömmu fyrir
siðustu aldamót og gerðu
landið að verndarsvæði sinu.
Sterk sjálfstæðishreyfing
myndaðist þar á árum siðari
heimsstyr jaldarinnar, en
Frökkum tókst að brjóta hana
niöur 1946. Þremurárum siðar
urðu þeir þó að veita Laos við-
tækt sjálfstæði, og eftir friðar-
samningana 1954 urðu þeir að
veita Laos fullt sjálfstæði. Sið-
an hafa stórveldin reynt á vixl
að tryggja yfirráð sin i Laos,
en Souvanna Phouma, sem
hefur veriö áhrifamesti leið-
togi landsins, hefur tekizt
furðuvel að fylgja hlutleysis-
stefnunni, og alltaf haldið fast
við hana. Það er lika yfirlýst
stefna hinnar nýju stjórnar. að
Laos muni fylgja hlutleysis-
stefnu áfram og ekki taka þátt
i neinum pólitiskum bandalög-
um, að Sameinuðu þjóðunum
undanskildum. Þá er það yfir-
lýst stefna hennar að koma á
sósialiskum stjórnarháttum.
en vafalaust verður það gert á
friðsamlegan hátt, eins og
flest annað i Laos.
Þ.Þ.