Tíminn - 30.03.1976, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Þriöjudagur 30. marz 1976.
53% ÍSLENDINGA
NJÓTA HITAVEITU
— nú er unnið að hitaveituframkvæmdum fyrir 20% í viðbót
Hér birtist greinargerö um
„Hitaveitur i þéttbýli. Staöa
rannsókna 1976 og framtíö-
arhorfur”, sem Kristján Sæ-
mundsson, jaröfræöingur,
lagði fram á 17. miðsvetrar-
fundi Sambands islenzkra
rafveitna i vikunni.
ÞESSI greinargerð fjallar um
jarðhita á tslandi með tilliti til
nýtingar i þéttbýli. Ljóst er að
margir þéttbýíisstaðir á land-
inu eiga kost á hitaveitu i náinni
framtið, einkum nú eftir að
tækjakostur jarðborana hefur
verið bættur stórlega. Fyrir
liggja hjá Orkustofnun yfir 60
beiönirum rannsóknirog borun,
flestar frá þéttbýlisstöðum, en
allmargar frá hreppsfélögum,
bæjahverfum, skólasetrum i
dreifbýli, félagasamtökum og
einstökum bændum. Reynt er að
sinna þessum beiðnum eftir
megni, en þó jafnframt sótzt
eftir að gera sem viðtækastar
rannsóknir á samfelldum jarð-
hitasvæðum. A þann hátt hafa
verið tekin fyrir jarðhitasvæðin
i Eyjafiröi og Suður-Þingeyjar-
sýslu. Þá er unnið að heildar-
rannsókn á jarðhita á Snæfells-
nesi, i Skagafirði og á Vestfjörð-
um. t rannsóknar- og boráætl-
unum hefur áherzlan þannig
einkum verið lögð á þéttbýlis-
svæðin, en jafnframt verið unn-
ið mikið i sveitum.
Jarðhitasvæöum á tslandi er
skipt i háhitasvæöi og lághita-
svæði. Háhitasvæðin fylgja
virka eldstöövabeltinu, sem
liggur yfir landið frá NA til SV,
en lághitasvæðin eru utan þess,
Lághitasvæðin dreifast ekki
jafnt um landið, né heldur eru
þau sambærileg um hitastig og
afkastagetu. Mestur hluti þess
jarðvarma, sem nýttur hefur
verið til þessa, er fenginn á lág-
hitasvæðum. Stafar þetta fyrst
og fremst af þvi að lághitasvæði
eru yfirleitt betur i sveit sett en
háhitasvæði, en einnig af þvi að
varmi lághitasvæða er aðgengi-
legur til beinnar nýtingar og á
allan hátt þægilegri við t.d. upp-
hitun húsa en gufa eða
steinefnarikt vatn frá háhita-
svæðum.
Aður en lagt er út i boranir á
einhverju jarðhitasvæði, er
nauðsynlegt að gera ýmsar
rannsóknir. Það fer eftir að-
stæðum, hversu yfirgripsmiklar
slikar forrannsóknir þurfa að
vera. Þar sem enginn staður er
öðrum liklegri til borana, þarf
að taka fyrir stór svæði, sum
geta jafnvel náð yfir marga
hreppa, og er ljóst, að slikar
rannsóknir eru nokkuð tima-
frekar. Við slikar rannsóknir er
beitt öllum þeim aðferðum i
jarðfræði, jarðeðlisfræði og
jarðefnafræði, sem taldar eru
gagnlegar til að fá upplýsingar
um hvar helzt sé að vænta jarð-
hita. Þessa eðlis eru jarðhita-
rannsóknir, sem nú er unnið að
á Snæfellsnesi og Vestfjörðum,
svo dæmi séu nefnd.
Þar sem um er að ræða stað-
bundin jarðhitasvæði, sem
fyrirfram eru talin álitleg til
borana, er sömu aðferöum beitt
til að ákvarða sem bezt legu,
stærð og hitastig jarðhitakerfis-
ins. Eftirfylgjandi boranir fylla
siðan i þá mynd, sem fengizt
hefur með yfirborðsrannsókn-
um, og fást þá upplýsingar um
raunverulegt hitastig, vatnsæð-
ar og afkastagetu tiltekins jarð-
hitasvæðis. Þessa eðlis eru jarð-
hitarannsóknir, sem unnið er að
við Bæ í Bæjarsveit og Urriða-
vatn i Fellum, svo dæmi séu
nefnd.
Kostnaður við boranir er á-
vallt margfalt meiri en við yfir-
borðsrannsóknir. Vei unnar
yfirborðsrannsóknir hafa ótvi-
rætt gildi, þar sem þær hjálpa til
að gera boranirnar hnitmiðaðri,
og minnka þannig þá fjárhags-
legu áhættu, sem alltaf er sam-
fara borunum.
Nýting jarðhita
Nú sem stendur búa um 53%
landsmanna við hitaveitu. 1 ná-
inni framtið mun þessi tala
hækka i 70%, þegar þau byggð-
arlög hafa fengið hitaveitu, þar
sem nú er unnið að hitaveitu-
framkvæmdum. Miðað við
þekkinguá jarðhitamöguleikum
nú eru nokkrar líkur á að 80% af
ibúumlandsins fái hitaveitu inn-
an mjög langs tima. Hér á eftir
er rakin staða þessara mála
eins og hún horfir við nú, og þá
fyrst og fremst miðað við þétt-
býlisstaðina.
1. Gullbringu- og Kjósarsýslur
Mikill jarðhiti er i þessum
sýslum, og bendir allt til að
hægt sé að sjá flestum þétt-
býlissvæðum þar fyrir varma-
orku til húshitunar. A svæðinu
er vitaö um tvö öflug lághita-
svæði, annað i Mosfellssveit og
hitt á Reykjavikursvæðinu. Auk
þess eru öflug háhitasvæði á
sunnanverðum Reykjanesskaga
(Reykjanes, Svartsengi og
Krisuvik), Tvær hitaveitur
starfa á svæðinu, Hitaveita
Reykjavikur, sem mun ná til
um 110.000 manns þegar lagn-
ingu i nágrannabyggðirnar er
lokið, og Hitaveita Seltjarnar-
ness, sem nær til um 2500
manns.
Mosfellssveitarsvæði. Frá 1966
til ársloka 1975 hefur verið bor-
uð 31 hola i Mosfellssveit, og á-
ætlað er að bora þar u.þ.b. 10
holur i viðbót. Er þá talið, að
svæðið við Suður-Reyki og
Norður-Reyki sé fullnýtt miöað
við þaö bordýpi, sem gufubor
ræður við. En úr þessum hol-
um, sem hafa verið boraðar sl.
10 ár, má fá með dælingu u.þ.b.
1200 1/sek af 65—99 gr.C heitu
vatni. Talið er liklegt, að vatns-
magn af Mosfellssveitarsvæð-
inu megi enn auka með djúpbor-
unum með bornum Jötni,
stærsta bor Orkustofnunar, sem
kemst niður á allt að 3600 m
dýpi.
Auk þeirra lághitasvæða, sem
nú eru nýtt i Mosfellssveit, hafa
boranir og mælingar leitt i ljós
nýtanleg jaröhitasvæði á Kjal-
arnesi, annað i grennd við Star-
dal, hitt umhverfis Alfsnes.
Boranir eru fyrirhugaöar viö
Esjuberg og i Kollafirði og
Blikastaðalandi. Undirbúnings-
rannsóknum er nánast lokið eða
mjög langt komnar.
Reykjavikursvæði. Á Reykja-
vikursvæðinu eru 3 virkjuö jarð-
hitasvæði. A Laugarnessvæðinu
fást nú 2801/sek af 128 gr.C heitu
vati.i. Talið er að Laugarnes-
svæðið sé ekki fullnýtt ennþá.
Elliðaársvæðið gefur um 170
1/sek af u.þ.b. 100 gr.C heitu
vatni. Seltjarnarnessvæðið
gefur um 70 1/sek af 110 gr.C
heitu vatni, sem hitaveita Sel-
tjarnarness notar. Djúpboranir
með bornum Jötni eru fyrirhug-
aðar bæði á Laugarnes- og
Elliðaársvæðunum. Likur eru á
að einnig séu nýtaníeg lághita-
svæði i Kópavogsdalnum og á
Álftanesi. Áhugi er á borun á
Álftanesi á vegum Bessastaða-
hrepps.
Svartscngi. Jarðhitasvæðið við
Svartsengi er um 5 km norðan
Grindavikur. Svæðið var litið
þekkt þar til 1971, að boraðar
voru þar tvær holur á vegum
Grindavikur. Úr holunum
fékkst mikið magn af rúmlega
200gr.C. heitu vatni. Rannsókn-
um á svæðinu hefur verið haldið
áfram af krafti og lauk með bor-
un tveggja drjúpra hola á árinu
1974. Heita vatnið i Svartsengi
hefur mjög mikið af uppleystum
efnum, eða um tvo þriöju hluta
af seltu i sjó. A árinu 1973 var
hafizt handa um vinnslutækni-
tilraunir i Svartsengi. Var til-
gangur þeirra að finna beztu að-
ferð til að hita upp ferskt vatn.
Lauk þeim rannsóknum á árinu
1974. Nú er ákveöið að nýta
varmann i Svartsengi til
varmaveitu fyrir þéttbýlið á
Suðurnesjum. Er þá gert ráð
fyrir 40 MW varmaveitu fyrir
Keflavik, Njarövikur, Grinda-
vik, Sandgerði og Gerðar, en
veitan gæti orðiö allt að 80 MW
fyrir 1980, ef einnig yrði ráðizt i
hitaveitu fyrir Keflavikurflug-
völl. tbúafjöldi á hitaveitusvæði
Suðurnesja er um 11.500 manns,
ef Keflavikurflugvöllur er frá-
talinn.
2. Borgarfjaröar- og Mýrasýsl-
ur.
Mestu þéttbýli á þessu svæði
er Akranes og Borgarnes. Reynt
hefur veriðað afla Akraneskaup-
staöheits vatns með djúpborun
við bæinn. Gaf það ekki árang-
ur. Tvö siðustu árin hefur jarð-
hitasvæðið við Leirá- i Leirár-
sveit verið rannsakað, og boruö
þar ein 2000 m djúp hola auk
tveggja grynnri hola. Nokkrar
likur eru taldar á að fá megi á
svæðinu nægilegt heitt vatn til
hitaveitu fyrir Akranes. Hins
vegar er þörf mjög djúpra bor-
ana og kalkinnihald i vatninu
veldur þvi að þörf er á varma-
skiptum.
1 Borgarfiröi er annað stærsta
lághitasvæði landsins en nýting
óveruleg, enda hvergi eiginlegir
þéttbýliskjarnar . Heildar-
rennsli af jarðhitasvæðum
Borgarfj. er yfir 200 1. sek.
af 100 gr.C heitu vatni. Svæðið
býður þvi upp á mikla mögu-
leika til hagnýtingar jarðhitans.
Aformað er að leggja hitaveitu
frá Bæ i Bæjarsveit til Borgar-
ness og Hvanneyrar, en vatnið
yrði tekið úr borholum. Nauð-
synlegum undirbúningsrann-
sóknum er lokið og borun á-
kveðin. I Reykholti var borað