Tíminn - 30.03.1976, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 30. marz 1976.
TÍMINN
11
tJtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrfmur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhús-
inu við Lindargötu, sfmar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasími 19523. Verð I lausasölu kr. 40.00. Askriftar-
gjaid kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprenth.L
Nýlenduandinn gamli
Það er ávallt munur að vera Goliat i hörðum leik
og geta sýnt makt sina og veldi, þegar við smáan er
að eiga. Bretar hafa að baki sér margra alda
reynslu við að ganga fram i þvi gervinu og láta kné
fylgja kviði i skiptum sinum við varnarlitlar eða
varnarlausar þjóðir. Þannig urðu þeir mikil ný-
lenduþjóð.
Á siðustu áratugum hafa nýlenduþjóðirnar að
visu varpað af sér okinu eftir langa niðurlægingu og
stranga baráttu, og það segir sina sögu, að lang-
flestir þeirra manna, sem fyrstir urðu forsætisráð-
herrar þjóða, er Bretar höfðu drottnað yfir, höfðu
langan eða skamman tima ævi sinnar setið i brezk-
um fangelsum.
Þungur straumur timans neyddi Breta til þess að
sleppa þeim heljartökum, er þeir höfðu lengi haft á
fjölda þjóða i öðrum heimsálfum, og urðu þó sumar
þeirra að heyja blóðugar styrjaldir til þess að
hrekja þá af höndum sér. En nýlenduandinn lifir
enn með brezkum stjórnmálamönnum, og i krafti
hans er herskipum og öðrum morðtækjum beitt
gegn okkur á íslandsmiðum, æ ofan i æ.
Um langt skeið hefur allur tiltækur togarafloti
Breta skarkað á alfriðuðum svæðum við Island, þar
sem allar botnvörpuveiðar eru bannaðar, og iðkað
ásiglingar á varðskip okkar með freigátum sinum,
hvenær sem þvi hefur verið við komið. Nú i vikulok-
in siðustu var svo langt gengið, að manna hrið-
skotabyssur og önnur drápstæki einnar freigátunn-
ar og beina hlaupum þeirra að togara sem tekinn
hefur verið i þjónustu Landhelgisgæzlunnar. Til
þess að gera sýninguna sem áhrifamesta, voru sjó-
liðar með hjálma og asbestgrimur látnir renna
skotbeltum i hriðskotabyssurnar, samtimis og hin-
ar freklegustu hótanir i orðum voru hafðar i frammi
við islenzku löggæzlumennina.
Þetta eru menn, sem kunna að ógna, þegar við
þann er að eiga, sem litils má sin. Þarna eru lika að
verki arftakar þeirra, sem háðu ópiumstyrjöldina
og Búastriðið forðum daga, og beittu nágranna
sina, íra, öldum saman þeim tökum, að ekki hefur
önnur þjóð i Norðurálfu orðið harðar úti, nema þá
Pólverjar, bitbein margra stórvelda um aldaraðir.
í þokkabót er þvi svo haldið blákalt fram, að það
séu Islendingar á smáskipum sinum, er sigla á stór-
ar freigátur. Með þvilikum fréttaflutningi er þó svo
langt yfir markið skotið, að allir mega skilja, að þar
eru maðkar i mysunni. Allur heimur má skilja, að
hér er likt i pottinn búið og i Búastriðinu, sem varð
Bretum smán, er enn brennur þeim á baki.
í fullu trausti þess, að timinn vinnur með okkur —
i fullu trausti þess, að umheimurinn skilji, hvað hér
er að gerast, munum við íslendingar þrauka og ekki
gefast upp fyrir gapandi byssuhlaupum Breta og
sjóliðum þeirra, þótt með hjálma séu og asbest-
grimur.
Sjómannasamningarnir
austfirzku
Samningar hafa. tekizt i sjómannadeilunni á
Austfjörðum, og verður að vona, að þeir hljóti stað-
festingu við atkvæðagreiðslu þá, sem fram fer um
bá.
Það væri hrapallegt, ef þessi deila drægist á lang-
inn. Tjón þjóðarinnar er meira en nóg orðið vegna
þeirra loðnuveiða, sem forgörðum fóru, þótt ekki
bætist ný skakkaföll þar ofan á. Ofurkapp má ekki
blinda menn svo, að stofnað verði til meiri vand-
ræða en orðið hafa. Við höfum engin efni á sliku eins
og högum okkar er nú komið. —JH
Þeir keppa um tltillnn versti
forseti Bandaríkjanna
— og má ekki á milli sjá hvor hefur betur
Ulysses S. Grant hefur I eitt hundrað ár verið talinn óhæfasti og versti
forseti Bandaríkjanna. Hann hefur nú eignazt keppinaut um titil þann,
þar sem er...
Við timamót i sögu okkar,
hvort heldur er sameiginleg
saga eða persónuleg, áramót
eða einfaldlega skil við lok
einhvers verks, litum við
gjarnan aftur á veg og spyrj-
um sem svo: —Til hvers hefur
verið gengið? Drögum við þá
saman, metum hvar við
stöndum I dag og berum sam-
an við stöðu okkar áður.
I mörgum tilvikum getum
við litið með nokkurri vel-
þóknun til framfara okk-
ar.Eftir þvi sem á aldirnar
hafa liðið, hafa þær borið okk-
ur æ hraðar fram á veg, orðið
æ mikilvirkari og stórfeng-
legri. Siðustu eitthundraö árin
hafa fært okkur svo margt af
þvi sem í dag er talið ólifandi
að vera án, að tengsl milli
okkar lifs og langa-langafa
okkar virðast nánast engin.
Bifreiöar, talsími, bólusetn-
ingar, útvarp, sjónvarp,
þvottavélar og svo framvegis,
allt er þetta til komið og orðið
almenningseign á þessum eitt
hundrað árum. Stórstígar
framfarir i rafeindatækni,
læknisfræði ogöðrum greinum
hafa, að því er virðist, gjör-
breytt svo mannlegri tilveru,
að i fljótu bragði viröist ill-
mögulegtaðbera saman stöðu
okkar i dag og stöðu þeirra
sem uppi voru fyrir einni öld.
Þegar nánar er að gáð,
kemur þó hið gagnstæða i ljós.
Það eru ekki breytingarnar
sem vekja athygli þess sem
saman ber heldur hitt, hversu
stutta leið maðurinn virðist
hafa gengið á mörgum svið-
um, hversu marga drauga for-
tiðarinnarhann ber enn á baki
sér.
Athyglisverðast verður
þetta ef til vill ef skygnzt er
ofurlitið inni völundarhús
stjórnmála og þeirra mála-
flokka sem þeim eru skyldast-
ir. Þar virðist framsóknin
hafa verið minnst, ávinn-
ingurinn litilvægastur.
Nýlega var gefin út i Banda-
rikjunum bók sem ber heitið
„Ar aldarinnar, 1876” og er
eftir Dee Brown, bókavörð,
sem fyrst gat sér frægðarorð
fyrir bók sina „Bury my heart
at Wounded Knee”. I bók
þessari fjallar Brown um stöð-
una i stjórnmálum og þjóð-
félagsmálum Bandarikjanna
fyrir réttum hundrað árum og
þá einkum um þann forseta
sem þá sat i Hvita húsinu, —
Ulysses S. Grant.
Grant hefur verið lýst sem
versta forseta Bandarikjanna
i allri þeirra sögu, og hefur
verið talið vafasamt að nokk-
ur myndi komast meö tærnar
þar sem hann hafði hælana i
óstjórn.
Grant var smámunasam-
ur, óheiðarlegur, lélegur
mannþekkjari og hreinn og
klár einræöisherra inn við
beinið. Þrjózka hans var með
eindæmum mikil, og á þeim
tveim kjörtimabilum sem
hann sat i forsetastóli, tókst
honum að brjóta með öllu nið-
ur það orðspor sem fyrir-
rennarar hans höfðu áunnið
þessum mesta virðingarsessi
Bandarikjanna.
Honum tókst að fylla flest
opinber embætti með spilltum
og óhæfum mönnum. Með
'tveim undanteki^ingum, þeim
Hamilton Fisií i embætti
innanrikisráðherra og Benja-
min Bristow I embætti fjár-
' málaráðherra, reyndust ráð-
herrar hans og æðstu emb-
ættismenn flestir þjófar, sem
án þess að skammast sin
rændu þjóðina eftir mætti.
Hnevkslismálin hlóðust upp
meðan Grant sat við völd og
spillingin var með eindæmum
mikil. A árunum 1876 leiddi
það til þess að trú bandarisku
þjóðarinnar á rikisstjórn sina
og forystu hrundi og siðferði
almenningsþarmeð.ogá eftir
fylgdi timabil fyrirlitningar á
lögum og rétti.
Þá voru það bandarisku
fjölmiðlarnir sem sviftu hul-
unni af spillingu stjórnarinn-
ar, og höfðu forystu um að
koma Grant frá.
f blaðinu The Nation birtist
þá grein, eftir ritstjóra þess
Edwin Lawrence Godkin,þar
sem meðal annars segir um
Grant forseta: — Neyðar-
ástand þetta skapaðist þegar
fáfróður hermaður, grófur og
með slævða dómgreind, fé-
gráðugur og lágkúrulegur
persónuleiki, var settur i for-
setasól.
Þannig var og tónninn i öðr-
um helztu blöðum þess tima
og fréttaflutningur af atferli
rikisstjórnarinnar var oft
jafnvel æsingakenndur, mis-
kunnarlaus og tillitslaus, en
gegndi engu aö siður hlutverki
sinu svo sem á varð kosið.
Þannig var ástatt i þjóðmál-
um Bandarikjanna árið 1876,
og einmitt það ár ákveður
Oldungadeild þingsins að náða
varnarmálaráðherra lands-
ins, eftir að hann hafði játað
sekt sina um spillingu og
óstjórn fimm mánuðum áöur.
Þetta ár sagði brezkur
visindamaður eftir heimsókn
til Bandarikjanna, að þjóðin
yrði að vera þess minnug, að
— stærð er ekki mikilleiki og
landsvæðin ein skapa ekki
þjóðina. Það sem máli skiptir
er hvernig allt það sem landið
býður upp á er nýtt.
1 augum margra Banda-
rikjamanna er þessari spurn-
ingu enn ósvarað, eftir
hundrað ára leit. Þrátt fyrir
allar framfarir hafa þeir aftur
staðið frammi fyrir mörgu af
þvi sem Grant neyddi þjóðina
til að horfast i augu við fyrir
einni öld.
Áfturkomsttil valda forseti,
sem leyfði spillingu innan
rikisstjórnarinnar aö komast
á það stig, að fjölmiðlunum of-
bauð og þjóðin missti trúna á
leiðtoga.sina. Þótt spilling sú
sem gróf um sig á valdatima
Richard Nixon hafi verið
nokkuð annars eðlis en sú er
Grant hleypti upp, þá eru
þessir tveir forsetar að mörgu
leyti bornir saman nú.
Báðir gera sig i raun seka
um hið sama, að lýsa þvi yfir
með athöfnum sinum,að þjóð-
inni sé það óviðkomandi
hvernig henni er stjórnað, að
réttindi einstaklingsins gagn-
vart rikinu séu nánast engin
og að kjörnir forystumenn
megi taka sér vald einræðis-
herra yfir þjóðinni og stofnun-
um hennar.
Þar sem spilling Grants var
ef til vill meira fjármálalegs
eðlis, var spilling Nixons
stjórnarfarsleg og af mörgum
álitin jafnvel alvarlegri.
Grant olli þjóðinni skaða, að
mestu efnahagslegum, en
einnig sviftingu þeirrar
virðingar sem fylgja á æðstu
embættum þjóða. Nixon gekk
á þau mannréttindi sem i si-
vaxandi mæli hafa orðiö
bandarisku þjóðinni mikil-
vægust, persónufrelsi og
einkalif.
Þvi spyrja margir Banda-
rikjamenn nú: — Til hvers
höfum við gengið þennan veg
tæknilegra framkvæmda og
framfara? Til hvers höfum við
sent menn til tunglsins og haft
forystu i máiefnum kjarnorku
og annarra framfarasviða?
Til hvers höfum við eytt tima
og fé til að útbreiða stjórnar-
farshugmyndir okkar meðal
annarra þjóða og notað til þess
bæði friðsamlegar aðferðir og
ófriðsamlegar, ef við ekki er-
um lengra komin sjálf?
Spurningum þessum er
ósvarað enn.
Richajd Nixon, sem nú hefur viðurkennt að liafa ekki aðeins lá
spillingu viðgangast, heldur að hafa jafnframt haft forgöngu unr bro
helztu mannréttindum gagnvart þeim þegnum Bandarikjanna sí
honum virtist þörf á.
Afsökun hans er sú að þetta hafi allir forsetar gert.