Tíminn - 11.04.1976, Blaðsíða 11

Sunnudagur 11. apríl 1976.
TÍMINN
11
t.d. Land/Rover, Peugot, Rambler,
Rússajeppa, Chevrolet,
Volkswagen station.
Höföatuni 10 • Slmi 1-13-97 BÍLA*
PARTASALAN
Opið frá 9-6.30 alla virka daga og 9-3 laugqrdaga
Þorsteinn Stefánsson.
Timamynd Róbert.
stóðu þau gömlu hjónin ein eftir
með búskapinn, Asvaldur og
Halla, kona hans.
Eina mannlýsingin i bókinni,
sem ef til vill má segja að sé dá-
litið ótrúleg, er Sigurlina,
vinnukona á prestssetrinu. Hún
er piparmey, og flónska hennar,
trúgirni og linnulaus eftirsókn
eftir karlmönnum er svo lýst, að
jaðrar við ósennileika.
En það er ekki aðeins að
manneskjum sé vel lýst i Fram-
tiöinni gullnu. Skepnurnar fá
lika sinn skerf. Þegar hreK>-
stjórinn hefur komið að Hrauni
og barið litilsigldan og ógæfu-
saman bóndann þar með svipu
sinni, var þar samt einn, sem
ekki lét berja sig eins auðveld-
lega. Það var Neró gamli, stór,
svartur og loðinn hundur á bæn-
um. Hann gekk stóran hring i
kringum gestinn og urraði
grimmdarlega, enda þótti yfir-
vaidinu þá vissara að sveifla sér
á bak og þeysa úr hlaði. Þaö er
auövelt að sjá þá báða fyrir sér
á þessari stundu, hreppstjórann
og Neró gamla.
Still þessarar bókar er gam-
ansamur, jafnvel háðskur, en
gersamlega laus viö illkvittni,
hvað þá rætni. Höfundurinn
hefur samúð með persónum si'n-
um og gerir hlut þeirra ekki
verri en efni standa til. Þó að
fólkið á Hrauni lifi við sifellt
basl,hfátækt og óþrifnað, er or-
sökin ekki sú, aö það sé vondrar
gerðar, heldur hefur lifið skap-
að þvi þessi kjör, hægt og hægt,
stöðugt og jafnt.
Dálitið er málfar bókarinnar
hnökrótt hér og þar, og að öllu
samanlögðu finnst mér það
siðra en á Dalnum i þýðingu
Friðjóns Stefánssonar. Hér er
orðið misklið haft i karlkyni en
ekki kvenkyni, „allur mis-
klíður”(bls. 201). Það ertalað
um að veðráttan sé orðin mild-
ari ,,og ekki eins óstopul” og
áður (bls. 211), og á bls. 212 er
sagt, að tiltekinn kvenmaður
hafi sakaö Þorvarð um „prett-
ur” ( = pretti). Og fleiri dæmi
væri hægt að nefna. 1 sumum
tilvikum kann að vera um
prentvillur að ræöa, en fráleitt
öllum.
Tvennt er það I sambandi við
útgáfu þessarar bókar, sem
teljast verður aðfinnsluvert.
Innan á titilsiöu stendur:
„Teikningar eftir Max Weih-
rauch”. En sá er ljóður á, aö i
bókinni er ekki ein einasta
teikning. Hins vegar er utan um
hana hliföarkápa, og á henni er
teikning. Vel má vera, aðhún sé
eftir Max Weihrauch, en þá
hefði átt að láta þess getið, að
hlifðarkápan væri teiknuð af
honum. Annað er villandi. Þess-
ar kápur vilja velkjast og
ljókka, og oft er þeim fleygt,
löngu áður en bókin er úr leik,
og þá stendur hún eftir meö
þessa klausu innan á titilblað-
inu, en án teikninga.
1 annan stað er þess að geta,
að framan á titilblaði, neöan
undir nafni bókarinnar,
stendur: „H.C. Andersen-bók-
menntaverðlaunin”. Nú er það
aldrei nema rétt að Dalurinn
fékk þessi verðlaun á sinum
tima, enda var þess skilmerki-
lega getið aftan á kápusiðu
Dalsins, ásamt mynd af Ander-
sen gamla. — Svo er bókin
endurskrifuö og kemur út undir
allt öðru nafni meira en þrjátiu
árumseinna,ogþá er þetta látið
standa neðan undir nafni henn-
ar eins og nokkurskonar undir-
titill. Það er hlutur, sem ástæða
er til að undrast.
í Framtiðinni gullnu skiptast
á skin og skúrir, eins og i lifinu
sjálfu. Höfundurinn veit, hverju
hann er að lýsa — og lýsir þvi
rétt. Vist verður Þorvarður
fyrirmörgum vonbrigðum, þeg-
ar hann, ungur og reynslulaus,
ákveður að veröa rithöfundur,
hvað sem það kostar. Ritstjór-
arnir, sem hann kynnist i
Reykjavik, reynast hvorki ó-
skeikulir né réttlætið holdi
klætt, og bókaforlögin þvi siður
almáttug. Þorvaröur neyðist
lika til þess að ferðast um og
seljabók sina sjálfur, en hið sið-
asta sem viö vitum um hann,
eru fréttir, sem faðir hans segir
af honum: Hann býr i Reykja-
vik, hefur fengiö vinnu þar við
húsabyggingar, og skrifar i
tómstundum. Sjálfsagt er hon-
um ekki búin þar sú gullna
framtið, sem hann hafði dreymt
um i æsku, en af þessu virðist þó
leyfilegt að draga þá ályktun, að
hann eigi i vændum betri ævi en
Brandur farandsali. Hann er
sannfærður um rithöfundar-
hæfileika sina, og staðráðinn I
þvi að láta ekki aðstæðurnar
buga sig eða hrekja sig af leið,
einsog hann segir á einum stað I
bókinni: „Ekkert afl á jörðu
skyldi megna aö tálma þvi, að
hann fylgdi köllun sinni”.
—vs.
Framtídar-
draumar
sveitapilts
Þorsteinn Stefánsson:
FRAMTIÐIN
GULLNA.
236 bls. Prentverk
Odds Björnssonar
Akureyri 1975.
ARIÐ 1944 kom út á Islandi
skáldsaga, sem hét Dalurinn.
Höfundur hennar var Þorsteinn
Stefánsson, rithöfundur i Dan-
mörku, og haföi hann frumsam-
ið bókina á dönsku, en nú hafði
bróður höfundarins, Friðjón
heitinn Stefánsson rithöfundur,
þýtt bókina á islenzku.
Þessinýjaskáldsaga var fyrir
ýmissa hluta sakir likleg . til
þess að verða lesendum sinum
minnisstæð, þótt þar væri fjall-
aö um efni, sem mörgum mun
hafa komiö kunnuglega fyrir
sjónir: Aöalpersónan er gáfaö-
ur, ungur piltur, sem dreymir
um að veröa skáld, en aðstæð-
urnar heima i sveitinni eru á
flestan hátt andstæðar þeim
draumum, — og siðan er veitt
glögg innsýn i lif fólksins á bæj-
unum i kring. Umhverfi
Þorvarðar hins unga er lýst af
nærfærni og þekkingu.
Nú hefur Þorsteinn Stefáns-
son rithöfundur skrifaö þessa
bók sina á Islenzku og breytt
sumu frá fyrstu gerð hennar, en
þó hvergi nærri öllu. Nú ‘heitir
bókin Framtiðin gullna (Gullna
framtiðin hefði verið Islenzku-
legri oröaröð) og enn fremur
hafa nú sumar persónurnar
fengið ný nöfn, en aörar halda
nöfnum sinum óbreyttum. Hið
veigamesta sem eftir stendur er
þó söguþráöurinn, en hann er
nákvæmlega hinn sami, sagan
byrjar og endar eins i báðum
gerðum, og niðurfellingar og
innskot eru smámunir einir,
þegar miðað er við stærð verks-
ins i heild. Langsamlega veiga-
mesta breytingin er sú, að nú
hefur höfundur skipt bókinni I
þrjá aðalhluta, sem hann nefnir
forspil, miilispil og niðurlag, en
siðan er þessum áföngum skipt
niöur I marga smærri kafla.
Þessi skipting efnisins er til
hagræðis og auöveldar lesanda,
sem sér bókina I fyrsta skipti,
að átta sig á efninu og efnistök-
um höfundar.
Um hitt má spyrja, hvort
skáldsagan Dalurinn hafi þurft
á slíkri endurskoðun að halda,
og enn fremur, hvort Framtiðin
gullna sé, þegar alls er gætt,
betri bók en Dalurinn. Sjálfsagt
má lengi deila um slikt, en hvað
sem þvi llður, mun hyggilegast
að lesa Framtiöina gullnusjálf-
stætt, og án alltof mikillar um-
hugsunar um Dalinn. Munur á
frumgerð og þýðingu hlýtur
alltaf að vera nokkur, jafnvel
þótt þýðandinn sé svo kominn
höfundinum sem i þessu tilviki.
Það sem mér þykir helzt lýta
Framtiðina gullnu, er hin ytri
bygging sögunnar. Frásögnin
skiptir ákaflegaoft um svið, en
slikt er jafnan vandmeðfarið,
þótt algengt sé, enda eru þess ó-
fá dæmi, að mjög tið sviðsskipti
i sögum skemmi heildarsvip
þeirra.
Það, sem mér, aftur á móti,
finnst meginkostur þessarar
bókar, eru mannlýsingar henn-
ar. Höfundurinn gerþekkir fólk
sitt og lýsir því með þeim hætti,
að okkur finnst við hafa þekkt
það ogumgengizt það frá því við
vorum krakkar og fram til
þessa dags. Ljóslifandi er lýs-
ingin á Sigurði, „ráðsmannin-
um” á prestssetrinu, svo fárán-
legur, sem hann þó er til orðs,
æðis og i útliti. Rauðbirkinn, si-
flissandi kjáni, sem hefur
naumast gaman af neinu ööru
en aulalegri striðni, og er vita-
skuld ekki „ráðsmaður” á
prestssetrinu, nema i sjálfs sln
huga. Rödd hans og útlit, jafn-
vel kögglarnir á fingrunum, eru
I nákvæmu samræmi við fram-
komu hans.
Þorvarð hinn unga langar til
að verða skáld, og hann vill
flestu fórna fyrir þann gullna
framtlðardraum. Þó er hann
naumast dreginn jafnskýrum
dráttum og til dæmis Sigurður,
vinnumaður prests, eða Brand-
ur farandsali.
Asvaldur bóndi á Fossi, faðir
Þorvarðar, er næsta líkur
mörgum stéttarbræörum sinum
á Islandi, að minnsta kosti eins
og þeir voru, margir hveijir,
fyrir nokkrum áratugum, áöur
en vélar komu til sögunnar og
menn ui öu að treysta á vöðvaafl
sitt og hesta sina. Hann er
vinnusamur og sparsamur og
vinnuharður, lætur klukkuna
sina alltaf vera langt á undan
sólu og ætlar af göflum að
ganga, þegar honum þykja
synir sfnir seinir úr rúmum á
morgnana. En uppskeran af
eftirrekstrinum varð önnur en
hann ætlaöist til: Synir hans
fóru að heiman, þegar þeir
höfðu aldur til, og að lokum